Ukraynada müharibə haqda: “Sanksiyaları tətbiq etmək asan, ləğv etmək çox çətindir”

Rusiya-Ukrayna münaqişəsi genişmiqyaslı müharibəyə çevrilmək təhlükəsi yaradır. Moskva TV-də “Ukraynanın şərqindən gələn on minlərlə qaçqını” göstərir, baxmayaraq ki, Ukrayna ordusu heç bir yaşayış məntəqəsini azad etməyib. Bu gün baş verənlər sabah əsl müharibəyə aparıb çıxara bilərmi? Turan prezident yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin keçmiş direktoru Fərhad Məmmədova bununla bağlı suallar ünvanlayıb.

- Rusiya televiziyalarının xəbər proqramlarına baxanda nə görürsünüz?

- Görürəm ki, Ukraynada gərginlik hər gün və saat artır. Silahlı hərəkətlər genişmiqyaslı xarakter alarsa, Donbasda lokal müharibə daha çox şeyə çevrilə bilər. Əgər bir ay öncə Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi barədə söhbətlər tədricən Donbasdakı qarşıdurma ilə lokallaşdırılırdısa, hazırda məhz Donbasda müharibə Rusiya və Ukraynanın bütün sərhədləri, üstəlik Belarus sərhədi boyunca genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara çevrilə bilər.

Bundan ötrü artıq addımlar atılıb - Putinin "soyqırım" ittihamları və separatçıların tanınması ilə bağlı Dövlət Dumasının müraciəti.

- Atışma, öldürülənlər və çoxlu qaçqın var, bunlar üzdə olan faktlardır. Bunun arxasında nə dayanır, biz hansı hadisələri görmürük?

- Donbas ətrafında bu eskalasiya Rusiyanın ötən ilin dekabr ultimatumunda qaldırdığı mövzuların yalnız bir hissəsidir. Bütün digər bəndlər üzrə prinsipcə, Rusiya ABŞ və NATO-dan, eləcə də digər Qərb ölkələrindən cavablar alıb. Əgər ultimatumda məqsəd NATO-nun genişləndirilməsinin dayandırılması və raketlərin yerləşdirilməməsiydisə, buna nail olunub. Aydın idi ki, ABŞ NATO-nun genişlənməsindən imtinaya dair heç bir "arayışı" imzalamayacaq, amma bəzi NATO ölkələri isə açıq şəkildə bəyan ediblər ki, Ukraynanı üzvlüyə qəbul etməyəcəklər. Yəni, bilavasitə ABŞ və Avropa İttifaqı ölkələrindən asılı olan məsələlər üzrə irəliləyiş var.

Qalan yeganə məsələ Ukrayna məsələsidir ki, burada çox şey Ukraynanın özündən asılıdır və burada alınmadı. Rusiya təfsirində Minsk razılaşmaları üzrə əsas tərəfdaşların Ukrayna hökumətinə təzyiqləri nəticə vermədi. Belə təəssürat yaranır ki, Kreml Fransa və Almaniya liderlərinin Kiyevə effektiv təzyiq göstərdiklərinə inanmır.

Yəni, əminlik vardı ki,  Ukrayna hökuməti Qərbə o qədər itaətkardır ki, Minskin implementasiyası mövzusu üzrə nəsihətləri qəbul edəcək?! Zelenskinin imtina edə biləcəyi hesaba alınmamışdı?!

Axı bu gün ultimatumun əsas və ikinci dərəcəli məsələləri üzrə nəticə var. Hamı Rusiyanın narahatlığını başa düşdü, onun fikrilə hesablaşmağa, növbə ilə görüşlərə gəlməyə başladılar. Donbasda artıq 7 ildir ki, heç bir irəliləyiş yoxdur və  sanki sakitlik idi. Bu o qədər prinsipial məsələdir ki, artıq mövcud olan nəticələri təhlükə altına almaq olar?!

- Gəlin proqnozlaşdıraq. Qərb onu aldatmasa, ağır sanksiyalar olmasa Putin dayanacaqmı?

- Bu, kart oynamaq kimidir, bəxtiniz gətirən kimidir, bəzən blef edirsiniz, oyun davam edir,  qalib gəlirsən, yaxşı qazanırsan və dayanmalısan ... vaxtında dayanmaq lazımdır! Əks təqdirdə çox şey itirə bilərsən!

Lokal müharibə olsa belə, sanksiyalar olacaq və onlar ABŞ və Çindən sonra qlobal səviyyədə üçüncü oyunçu olmaq imkanını puça çıxara bilər.

Qərb sanksiyaların miqyasını bəyan etmədən, onları eskalasiyanın miqyasından asılı vəziyyətə salmaqla məkrli davranır.

Artıq aydındır ki, SVİFT-dən ayrılma indi olmayacaq, amma gündəmdə qalır. Yeri gəlmişkən, bu, Rusiya üçün hansısa mərhələdə dayanmaq üçün bir şansdır, əks halda proseslərin çarxı işə düşəcək və daha sonra dönməyəcək, geri qayıtmama nöqtəsi keçilmiş olacaq. Sanksiyaları tətbiq etmək asan, ləğv etmək çox çətindir. Buna görə də Qərb onların tətbiqinə həssas yanaşır. Əgər sanksiyalar tam həcmdə tətbiq edilərsə, o zaman Rusiyanın başqa coğrafiyada digər vəzifələri həll etmək üçün çəkindirici səbəbləri olmayacaq.

Bu gün proseslər əsəb oyunu fazasına keçir, halbuki, məsələləri siyasi və diplomatik yolla həll etmək imkanları var. Və vaxtında dayanmasalar, bu imkanlar da qalmayacaq.