“Xaricdə nağdlaşdırma məhdudiyyətinin real nəyə hesablandığı aydın deyil”

Azərbaycan banklarından alınmış plastik kartlarla xaricdə ay ərzində 10 min dollardan artıq vəsait nağdlaşdırıla bilməz.

Yəni kartlara vəsaitin nağdlaşdırması ilə bağlı aylıq limitlər tətbiq ediləcək.

Azərbaycan Mərkəzi Bankının yeni qəbul etdiyi “Azərbaycan Respublikasının rezidentlərinin xarici valyutada, habelə qeyri-rezidentlərin milli və xarici valyutada əməliyyatlarının aparılması Qaydaları”nda belə deyilir.

Eyni zamanda, yeni qaydalara görə, fiziki şəxslərin şəxsi məqsədlər üçün ölkə xaricinə köçürdükləri məbləğlər üzrə gündəlik limitlər ləğv edilib, aylıq həddlərlə əvəzlənib.

Bu məhdudiyyətləri tətbiq etməkdə məqsəd nədir?

Bank-maliyyə məsələləri üzrə ekspert, hüquqşünas Əkrəm Həsənov ASTNA-nın suallarını cavablandırıb.

* * *

Sual: Əkrəm bəy, Azərbaycan Mərkəzi Bankının yeni qəbul etdiyi “Azərbaycan Respublikasının rezidentlərinin xarici valyutada, habelə qeyri-rezidentlərin milli və xarici valyutada əməliyyatlarının aparılması Qaydaları”na edilmiş dəyişikliklərə görə, Azərbaycan banklarından alınmış plastik kartlarla xaricdə ay ərzində 10 min dollardan artıq vəsait nağdlaşdırıla bilməz. Sizcə, bu qərar doğru qərardımı? Nəyə hesablanıb?

Cavab: Ümumən bu, valyuta əməliyyatlarına məhdudiyyətlər siyasətinin məntiqi davamıdır. Ölkədən xarici valyuta çıxarmağa məhdudiyyət varsa, məntiqlə xaricdə kartdan nağd pul çıxarmağa da məhdudiyyət olmalıdır. Amma reallıqda bu məhdudiyyət işlək olmayacaq. Əvvəla, xaricdə limitdən artıq pul nağdlaşdırmaq istəyən hər kəs özü ilə bir neçə bankın kartını götürə bilər. Üstəlik başqalarının da kartını götürə bilər.

Ümumən isə normal adama xaricdə, xüsusən inkişaf etmiş ölkələrdə kartdan pul nağdlaşdırmaq heç lazım da deyil. Orada bütün xərclərini kartla nağdsız etmək mümkündür. Məsələn,  Avropada vətəndaşımız yüksək məbləğləri nağdlaşdırıb nə edəcək ki? Orada əlində çox nağd pul olanı qeyri-sağlam subyekt kimi dəyərləndirirlər.

Odur ki, bu məhdudiyyətin real nəyə hesablandığı tam aydın deyil. Yəqin ki, elə sırf formal niyyətli məhdudiyyətdir: xaricə nağd pul aparmağa limit varsa, gəlin kartdan nağdalaşdırmağa da limit qoyaq.

Sual: Eyni zamanda, yeni qaydalara görə, fiziki şəxslərin şəxsi məqsədlər üçün ölkə xaricinə köçürdükləri məbləğlər üzrə gündəlik limitlər ləğv edilib, aylıq həddlərlə əvəzlənib. 20 000 ABŞ dolları ekvivalentinədək aylıq limit müəyyən edilib. Burda məqsəd nədir?

Cavab: Bu, müsbət yenilikdir. Əvvəla, limit iki dəfə artırılıb: 10000 dollardan 20000 dollaradək. Digər tərəfdən, gündəlik limitin də ləğv edilməsi doğrudur. Əvvəllər belə bir problem var idi. Məsələn, mən yaxınıma xaricə 5000 dollar köçürmək istəyirdim. Məcbur idim ki, 5 gün banka gəlib 1000 dollar köçürüm. Həm narahatçılıq yaranırdı, həm banka hər dəfə köçürməyə görə komissiya ödəməli idim.

İlk baxışdan, bu valyuta rejiminin liberallaşdırılmasıdır. Amma digər tərəfdən, ölkədə onsuz da xarici valyuta alışına illik qeyri-rəsmi (guya banklar birləşərək tətbiq edir) limit mövcuddur: 20000 manat həddində. Onsuz da ildə cəmi 12000 dollardan da az xarici valyuta ala bilən ayda 20000 dollar köçürə bilməz. Artıq valyuta almaq istəyəndə isə vəsaitin mənbəyini soruşurlar. Ölkədə məmurlar belə gəlir bəyannaməsi vermir, amma sadə vətəndaşdan pulunun mənbəyini soruşurlar. Sırf hüquqi baxımdan vətəndaş mənbə kimi istənilən cavabı verə bilər: illərlə yığdığım puldur, babamdan qalıb və s. Amma reallıqda insanların çoxunun bunu deməyə savadı və cürəti çatmır. Limit də məhz buna hesablanıb. Hər bir halda rəsmi limiti artırıb yumşaltmaq azdır. Qeyri-rəsmi qanunsuz limitləri də aradan qaldırmaq lazımdır.

Sual: Bu məhdudiyyətlər məmurlara, yoxsa adi vətəndaşlara daha çox çətinlik yaradacaq?

Cavab: Yüksək səviyyəli məmurlar üçün bizim ölkədə qanunlar onsuz da məhdudiyyət yaratmır. Biz qanunların əsasən yalnız rəiyyət üçün işlək olduğu ölkələr sırasına aidik. O da qala, ölkədən pul çıxarmaq məsələsinə. Onsuz da məmurlar nə qədər lazımdırsa, o qədər də çıxaracaq. Buna görə də bu düzəlişlər sıravi vətəndaşlar üçündür və dediyim kimi, hər bir halda onlar üçün valyuta rejimi yüngülləşdirilib.

Sual: Bəlkə kimsə xaricdən avtomobil və ya mülk almaq istəyir. Onda bu köçürmələr necə həyata keçiriləcək? Bu vətəndaşlar üçün problem yaratmayacaqmı?

Cavab: Xeyr, yaratmayacaq. Sözügedən limit konkret əmlakın alınmasına aid deyil. Bu limit şəxsi məqsədlər üçün köçürmələrə aiddir. Məsələn, gəlib deyirəm ki, Gürcüstandakı filan qohumuma 10000 dollar köçürürəm.

Sual: Sizcə, çıxış yolu nədir? Nə etmək lazımdır?

Cavab: Gəlir və xərc bəyannamələrini tətbiq etmək lazımdır. Xüsusən məmurlar üçün. Necə ki, 2005-ci ildə dövlətimiz BMT qarşısında belə öhdəlik götürüb, qanun qəbul edib. Amma həmin qanunun icra mexanizmi 18 ildir yoxdur. Nazirlər Kabineti hələ də bəyannamə formasını təsdiq etməyib. Bu ilin aprel ayında mən həmin formanı hazırlayıb hökumətə göndərdim ki, buyurun, təsdiq edin. Amma xəbər yoxdur.

Yəni ölkədə şəffaflıq olsa, kimin nəyə malik olduğu bəyan edilsə, bu cür valyuta əməliyyatları məhdudiyyətlərinə də ehtiyac olmayacaq. Kim nə qədər istəyir aparsın və aşkar şəkildə köçürsün. Qazandığından artıq etsə, məsuliyyətə cəlb olunacaq. Lakin belə qaydanın olması məmurlara sərf etmir. Buna görə də Mərkəzi Bank bu cür arxaik alətlərlə valyuta siyasətini həyata keçirməli olur.