Azərbaycanın dəstək paketi daha realist gəldi

25 ildən bəri bütün sahələrdə az qala bir-birinin surəti halına gəlmiş “Bir millət iki dövlət”in başçıları epidemiyaya qarşı tədbir paketini də eyni gündə elan etdilər.Ancaq aradakı birinci fərq bundan ibarət idi ki,cənab Erdoğan həm Türkiyənin hələ axırına çıxa bilmədiyi   şəffaflığına həm də öz populizminə görə tədbirləri paketini TV-dən xalqa müraciətlə açıqladı.Reytinqi qorumaq üçün ən vacib amillərdən biridir.Cənab Əliyev də ənənəsinə sadiq qalaraq tədbir paketinin miqdarını imzaladığı qərarla elan etdirdi.

Paketlər arasında maddi baxımdan da  böyük  uçurum var: əhalinin sayını hesaba qataraq vurma-bölmə əməliyyatı aparanda   Erdoğanın paketinin miqdarının Əliyevin paketindən 25 dəfə artıq olduğu görünür.

Tədbirlər paketinin artıqlığı-əskikliyi bir tərəfə dursun,cənab Erdoğanın açıqladığı paket  2 sualı da özü ilə gətirib-gəldi:1) Açıqlanan təxminən 17 milyard dollarlıq(bundan sonrakı devalvasiya hesaba qatılmayanda)  tədbirlər paketinin arxasında o qədər real pul varmı? 2) Qərbin inkişaf etmiş ölkələrində olduğu kimi,niyə bazarı canlı saxlamaq üçün maddi dəstək vətəndaşlara birbaşa nəğd yardımı kimi yox,kredit güzəştləri,vergi uzatmaları   kimi  formalarda  metodlarla  iş dünyasının dəstəklənməsi  nəzərdə tutulur? Müxalifət 17 mlyard dollarlıq paketin arxasında pulun olmadığını iddia edir.

Əslində bunda haqlıdır çünki Türkiyə üstüörtülü bir savaşda olduğu kimi öz ordusundan başqa təxminən 60 min nəfərlik Azad Suriya Ordusunun da maddi cəriməsini çəkir.Bu köşəni təqib edənlər bilir,2019-ci ilin fevralında          hökumət qanun dəyişikliyi edərək Mərkəzi Bankın ən çətin hallarda belə toxunulmayan “ehtiyat pulu”nun Xəzinəyə verilməsinə nail oldu.İqtisadiyyatın indiyə qədər dərin böhran yaşamamasının əsas səbəbi də Mərkəzi Bankdan Xəzinəyə edilən o “pul pompalaması” idi.Ona görə örtülü müharibə halında olan Türkiyənin bu günkü  vəziyyətdə 17 milyard dollarlıq tədbirlər paketi açıqlaması çox real görünmədi.Verilən vədlərin əks-sədalarını görmək üçün uzun vaxta ehtiyac olmadığı da açıq-aşkardır,görüləcək tədbirlərin yaxın gələcəkdə ya öz bəhrəsini verəcəyi müşahidə ediləcək ya da arxasında lazımi maddi gücün durmadığı görünəcək.

Bəs bu topa 600 milyon dollar ilə girən Azərbaycan? Şübhəsiz ki,Azərbaycanın  ayırdığı miqdar daha realistdir və hökumət bunun öhdəsindən gələ bilər.Həm də ona   görə  gələ bilər ki, hökumət bu 600 milyon dolları “vətəndaşları birbaşa maddi dəstək və ya bazarı diri tutmaq” məqsədiylə ayırmayıb.Çünki hökumətimizin o sahələrdə qəmsiz-kədərsiz oludğunu,vətəndaşları və bazarı düşünməyə əsla hövsələsinin çatmadığını indiyə qədərki  təcrübələr dəfələrlə isbatlamışdır.Ona görə indiki o “real 600 milyon  dolların” epidemiya ilə birbaşa mübarizəyə  sərf edilməsini arzu etməkdən  başqa çarəmiz olmasa da arzumuz budur.

Azərbaycanın vətəndaşlara birbaşa yardım etməyib bazarı da dəstəksiz qoymasının əsas səbəbi-hökumətin ehtiyatlı davranmasıyla  əlaqəli ola bilər.Söhbət Azərbaycanda yeni  bir devalvasiya qorxusundan gedir.Azərbaycan Mərkəzi Bankının(əgər Mərkəzi Bankındırsa) dünyada analoqu olmayan pul siyasəti var: əcnəbi valyuta uzun müddət məcburi metodlarla təzyiq altında saxlanılaraq milli valyuta zərrə qədər də  dəyərdən salınmır.Bir müddətdən sonra isə əcnəbi valyutanın məzənnəsini artıq təzyiq altında saxlamaq mümkün olmayanda Mərkəzi Bank ya şənbə ya da bazar ertəsi səhərdən əhaliyə “Pardon,manatınızı 70% birdən dəyərsizləşdirirəm”- deyir.

Deməsi  kifayət etmir,hələ günahı da vətəndaşların boynuna atır.Sonra yenidən uzun müddətli əcnəbi valyuta təzyiqi başlayır.

Türkiyə Mərkəzi  Bankı  əcnəbi valyutaya münasibətdə müqayisə edilməz dərəcədə “elastiki” davrandığına görə,ağır devalvasiya qorxusu yaşamır.

Azərbaycan isə ağır epidemiya bəs deyilmiş kimi,yenidən ağır devalvasiya qorxusuna girdiyinə görə,vətəndaşların psixikası ikiqat pozulur.Ona görə  600 milyon   dolların virus epidemyasına   qarşı mübarizəyə kifayət etməsi üçün vətəndaşların əllərini Allaha qaldırmasından başqa alternativ görünmür.