Media-icmal 02.10.17

TANAP qaz kəmərinin tikintisində mövcud durum, bank sisteminin vəziyyəti, inflyasiyanın maaş artımını üstələməsi bugünkü (02 oktyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

TANAP-ın əhəmiyyəti və rolu

"Azərbaycan" qəzeti "Cənub" qaz dəhlizinin birləşdirici halqası" sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=130920) TANAP-ın (Trans Anadolu qaz kəməri) tikintisində mövud durumu və onun əhəmiyyətini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, "Cənub" qaz dəhlizinin "birləşdirici həlqəsi" adlandırlan TANAP-da çəkilişin 82 faizdən çoxu tamamlanıb: "Beləliklə, Türkiyənin şərq sərhəddində "Cənub" qaz dəhlizinin birinci seqmentinin - Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin çıxışına bağlanan TANAP ölkənin qərb sərhədinə doğru irəliləyir. Burada o, dəhlizin sonuncu hissəsi olan TAP-la (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) birləşir".

Məqalədə deyilir ki, TANAP Azərbaycana aid "Şahdəniz" yatağının işlənməsinin ikinci mərhələsi kimi çıxarılacaq qazı Türkiyənin ərazisində 1850 kilometrlik məsafə boyu nəql edəcək.

Kəmərin ilkin ötürücülük gücü ildə 16 milyard kubmetr həcmində planlaşdırılır, bu həcmin 6 milyard kubmetri Türkiyəyə, 10 milyard kubmetri isə Avropaya çatdırılacaq, gələcəkdə isə kəmərin ötürücülük gücünün 31 milyard kubmetrə kimi artırılması nəzərdə tutulur.

Kəmərin tarixi bardə danışan müəllif deyir ki, TANAP Azərbaycan və Türkiyənin birgə reallaşdırdığı beynəlxalq layihədir, bu layihə ilə bağlı saziş 2012-ci ildə imzalanıb, 2015-ci ildə Türkiyədə təməlqoyma mərasimi olub: " Kəmərin Əskişəhərə qədər olan hissəsi 2018-ci ilin ortasında, Yunanıstan sərhəddinə qədər olan hissəsi isə 2019-cu ildə istismara veriləcək".

Müəllif deyir ki, bu kəmər Türkiyənin 20-dən çox bölgəsinin ərazisindən keçir, bu ərazilərdə coğrafi şərait, iqlim və torpağının geoloji quruluşu bir-birinə bənzəmir, odur ki, adətən belə qaz kəmərlərinin çəkilişi asan olmur.

Müəllif xatırladır ki, bu məsələ bu il sentyabrın 14-də Heydər Əliyev Mərkəzində "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqları üzrə yeni müqavilənin imzalanması mərasimində də vurğulanıb və Türkiyənin enerji və təbii sərvətlər naziri Berat Albayrak sözügedən tədbirdə deyib: "Şahdəniz-2" yatağı üzrə Türkiyə və Azərbaycan bir tərəfdən Azərbaycanın qaz ticarətinə töhfə verir, digər tərəfdən də həm Türkiyə, həm də Avropa təbii qaz bazarları üçün önəmli bir mənbə şaxələndirilməsini təmin edəcək TANAP layihəsini həyata keçirir. Bu layihənin həyata keçirilməsi, xüsusilə "Cənub" qaz dəhlizinin işə salınması ilə Türkiyə-Azərbaycan əməkdaşlığının daha da güclənməsi sayəsində Avropa ölkələri və dünya bazarları çox önəmli qaynaq əldə edəcəklər".

Müəllif deyir ki, TANAP-ın tikintisinin nəzərdə tutulduğu vaxtda başa çatacağı, 2018-ci ilin ikinci yarısında istifadəyə veriləcəyi gözlənilir.

Bank sistemi, yoxsa manat

"Exo" qəzetində "Azərbaycan seçim qarşısında: bank sisteminin xilası, yoxsa manatın məzənnəsinin saxlanması" (http://ru.echo.az/?p=63092) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif adı çəkilən məsələni ekspertlərlə müzakirə edir.

"Azərbaycanın bank sistemini iki yolla xilas etmək olar, ya Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini 2-3% endirməlidir, ya da bank sektorunun xilası üzrə geniş əhatəli dövlət proqramı qəbul edilməlidir. İlkin mərhələdə buna 6 milyard manat ayrılması yetərli olar". Ölkənin bank sisteminin xilası üçün bəzi ekspertlərin düşündükləri belədir.

Ekspertlər xatırladırlar ki, ölkə məhkəmələrinin bank məsələləri ilə dolması təsadüfi deyil, belə ki, vətəndaşlar kreditləri qaytara bilmirlər, odur ki, bütün işlər məhkəmə instansiyasına daxil olur, hökumət bank sisteminin xilası ilə bağlı yuxarıda deyilən iki addımdan birinə getsə manatın məzənnəsi enə bilər: "Mərkəzi Bank isə bankların xilasını yox, manatın məzənnəsinin sabitliyini prioritet elan edib, təəssüf ki, hökumət eyni zamanda paralel olaraq bir neçə məsələni həll etməyi bacarmır".

Ekspertlər deyirlər ki, problemli bankların bağlanması ilə ölkənin maliyyə sistemini xilas etmək mümkün olmasa da bütünlükdə hələ də bundan itifadə olunur.

Ekspertlər bunu da nəzərə çatdırırlar ki, daha bir neçə bankın bağlanması və ya birləşdirilməsi gözlənilir, bundan sonra hökumət bəzi addımlar atmalı, yarı yolda dayanmamalıdır.

Ekspertlər vurğulayırlar ki, Azərbaycanın bank sahəsi iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaratmaq kimi əsas funksiyasını yerinə yetirə bilmir və təkcə Beynəlxalq Bankın sağlamlaşdırılması üçün hökumət 10 milyard manata qədər vəsait xərcləyib.

Ekspertlərə görə, hökumət və Mərkəzi Bank bank sisteminin sağlamlaşdırılması məsələsində kifayət qədər gecikiblər, hələ ilk devalvasiyadan sonra komissiya yaradılmalı və bank sistemində indiki durumun yaranmasına yol verilməməli idi.

Ekspertlər deyirlər ki, rəsmi məlumata görə, "toksik kreditlərin həcmi 14%, qeyri rəsmi məlumatlara görə isə 25%-dir, bütünlükdə isə bank sistemində problem çoxdur, banklar xarici borclarının artması ilə bağlı xaricdən kredit götürmək kimi problemlərini öz güclərilə həll edə bilmirlər, Mərkəzi Bank isə krediti onlara yüksək uçot dərəcəsilə verir.

İnflyasiya ilə ayaqlaşmayan maaş

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Əhalinin gəlirləri qiymət artımı ilə ayaqlaşmır" (http://www.novoye-vremya.com/w106981/.../#.WdEqrGi0PIU) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif deyir ki, ölkədə manatın nisbi məzənnə sabitliyi yaransa da istehlak mallarının, ilk növbədə isə ərzaq məhsullarının qiymətləri artmaqda davam edir: "Dayanıqlı İnkişaf Təhqiqat Mərkəzinin monitorinqinin nəticələrinə görə, istehlak səbətinin mövsümi dəyişikliklərə məruz qalmayan əsas assortimentləri üzrə qiymət artımı yayda müşahidə edilib".

Müəllif deyir ki, avqust ayında qeyri-ərzaq məhsulları 0,1%, əhaliyə xidmət tarifləri 0,2%, ərzaq məhsulları 0,3% bahalaşıb, bütünlükdə qiymətlərin orta illik artımı 14% olub, ərzaq məhsulları il ərzində 18,2% bahalaşıb.

Müəllif ayrı-ayrı məhsulların bahalanmasını da nəzərə çatdırır və deyir ki, mövsümlə bağlı dəyişikliklərə məruz qalmayan ət və ət məhsulları və s. bahalanması daha çox narahatlıq yaradır, belə ki, bunlar inflyasiyanın real göstəriciləridir.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinin orta aylıq maaşların artması barədə göstəriciləri haqda da danışaraq deyir: "Əgər bu idarənin dediklərinə inansaq Bakıda orta aylıq maaşlar artıb. Deyilir ki, bu il iyulun 1-nə 97,7 min nəfər muzdlu əməkçi çalışıb, bu ilin yanvar-iyul aylarında bu işçilərin orta aylıq maaşları 8,3% artaraq 1481,1 manat təşkil edib. Amma ölkə üzrə bu rəqəm əhəmiyyətli dərəcədə az, 523,1 manatdır".

Müəllif hesab edir ki, bu rəqəmlərlə tanış olan şəxslər bu gəlirlər haqda məlumatların haradan ğötürüldüyünü anlaya bilmirlər.

Müəllif bunun səbəbini belə izah edir ki, rəsmi təbliğat Azərbaycanda dövrü artan orta aylıq göstəriciləri əsas tutur, amma müstəqil ekspertlər isə ölkədə real orta aylıq maaşların 250 manatdan yuxarı olmadığını mübahisələndirməyə hazır olduqlarını deyirlər: "Rəsmi statistikaya əsasən 2016-cı ildə ölkə üzrə alınan maaşlar 1,514 milyon manat təşkil edib, ancaq 15% işçinin maaşı 500 manatdan yuxarı qalxır. 57,1% əməkdaşı 300 manat həcmində maaş alır. Elə bundan da irəli gələrək deyə bilərik ki, orta aylıq maaş 250 manatdan yuxarı deyil. İşçilərin 50%-i bundan az, 50% isə bundan çox maaş alır və bu maaşlar sahəsində real mənzərə yaradır". Bunu isə qəzetə ekspert Rövşən Ağayev şərh edir.

Müəllif deyir ki, statistiklər bütün maaş fondunu bütün əməkçilər arasında bərabər bölməklə orta aylıq maaşın həcmini tapmaq üsulundan istifadə edirlər.

Müəllif deyir ki, həqiqətdə isə vətəndaşların maaşları artan inflyasiya ilə ayaqlaşmır. Belə ki, maaşın artımının hətta 8,3% olduğunu qəbul etsək belə, inflyasiya 14% və bu artımı "yeyir".