Media-icmal 16.07.19

İxracın genişləndirilməsinin əsasları, ölkədə boşanmaların artması, bazarlardakı qiymət bahalığı və s. məsələlər bugünkü (16 iyul, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İxraca yönələn istehsal

"Azərbaycan" qəzeti "Aqrar sektor həm də ixraca köklənir" sərlövhəli məqalədə bu sahədə ixracın həcminin genişlənməsini dəyərləndirir.

Müəllif istehsalın genişləndiyini deyir, bu ilin ilk rübündə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalında 4,2 faiz artımın əldə olunmasını aqrar sektorun dinamik inkişafının təsdiqi adlandırır, yaradılmaqda olan 45 aqroparkın ixrac potensialının inkişafında inqilabi nəticələr qazanmağa hədəfləndiyini bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, istehsal edilən məhsulların ixracı üçün bazar axtarışı gedir, köhnə bazarlarda daha əminliklə oturmaq, yeni bazarlarda nüfuz qazanmaq üçün aqrar sektorda geniş islahatlar aparılır, ənənəvi məhsulların istehsalı dövlət səviyyəsində stimullaşdırılır, ölkədə 400 hektar sahədə yeni istixana kompleksləri yaradılır, onların sahələrinin genişləndirilməsi üçün maliyyə vəsaiti ayrılır.

Müəllifə görə, aqrar sektorda ixracın nəbzini tutmaqda "Azexport" portalı əvəzsiz rol oynayır, əvvəl kortəbii görülən işlər indi bu portal vasitəsi ilə həyata keçirilir, dünya bazarında hansı məhsula daha çox tələbatın olduğunu görməyə və bazarın tələblərinə uyğunlaşmağa kömək edir.

Müəllifin deməsinə görə, emal sahəsində müəssisələr çox olsa da dövlət başçısı onların tam güclərilə fəaliyyət göstərməməsindən razı deyil və şərabçılıq sahəsilə bağlı prezident İlham Əliyevdən sitat gətirir: "İndi ilkin məlumat ondan ibarətdir ki, bizim kifayət qədər emal gücümüz, yəni şərab zavodlarımız var, amma onların bir çoxu çox zəif işləyir. Yəni, istehsal gücünün 20-30 faizi səviyyəsində işləyir. Bilmirəm, vaxtilə sahibkarlar bu zavodları nəyə görə tikiblər, bəlkə pulları çox idi, bilmirdilər ki, pulları haraya yatırsınlar - tikiblər, amma səmərəsiz istifadə edirlər. Bu, heç bir məntiqə sığmayan məsələdir. Ona görə bizim indi vəzifəmiz ondan ibarətdir ki, bu şərab zavodlarını sahibkarlar düzgün şəkildə idarə etsinlər".

Müəllifə görə, ixracyönlü sahələrdən biri də pambıqçılıqdır, bu sahədə təxminən 200 minədək insan işləyir, pambığın satınalma qiyməti artırılıb, emalı üçün Mingəçevir Yüngül Sənaye Parkı yaradılıb, bu sahə yerli istehsala təkan verməklə yanaşı, ixracı da artırır. Əgər 2015-ci ildə cəmi 35 min ton pambıq istehsal edilmişdisə, keçən il 207 min tona çatıb.

Müəllif dünyada zeytun yağına tətləbatın olduğunu deyərək Azərbaycanın bu, həmçinin digər sahələrdə layiqli yer tutması üçün geniş potensialı olduğunu bildirir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, ölkədə meyvə bağlarının sahəsi genişlənir, çayçılıq, çəltikçilik, fındıqçılıq, baramaçılıq, sitrus meyvəçiliyi, tütünçülük və digər sahələr inkişaf etdirilir, istehsal sahələri də genişləndirilir.

Müəllif deyir ki, ölkədə gedən bütün islahatlar prezidentin gərgin əməyi sayəsində reallaşır, amma dövlət başçısı belə hesab edir ki, hər bir fermer bazarın yeni çağırışlarına köklənməyi bacarmalıdır: "Bir çox hallarda onlar passivlik göstərirlər, təşəbbüs göstərmirlər, hətta yetişdirdikləri məhsulu xaricə aparmağa belə tənbəllik edirlər. Gözləyirlər ki, kimsə gəlib onların qapısını döyəcək, onların məhsulunu alacaq. Onlar özləri getməlidirlər, bazarları axtarmalıdırlar, kontraktlar imzalamalıdırlar, təmaslar qurmalıdırlar".

Dövlət başçısını iradlarında haqlı sayan müəllif deyir ki, sahibkarın da, fermerin də işinə münasibəti dəyişməlidir, bunu zaman tələb edir.

Müəllif deyir ki, kiçik torpaq paylarına malik fermerlərin bəzi problemləri var, dövlət bu sahədə də qayğısını əsirgəmir, Ailə Biznesinə Asan Dəstək (ABAD) mərkəzləri yaradılır. Artıq bu il 5-6 min insan özünüməşğulluq proqramı ilə əhatə olunacaq, ailəsi ilə birlikdə öz iş yerini yaradacaq, əlinin zəhməti ilə dolanışığını təmin edəcək.

Məqalənin sonunda isə oxuyuruq: "Beləliklə, dövlət aqrar sektorda köklü islahatları davam etdirir. Bundan hər bir fermerin yararlanmaq şansı var, əsas odur ki, qolunu çırmalayıb öz işinə can yandırasan".

Sürətlə artan boşanmalar

"Yeni Sabah.az"da isə "Boşanmaların sayının azalması üçün hansı addımlar atıla bilər? Sosioloq izah edir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif boşanmaların sürətlə artması problemini və bunun qarşısının alınmasını sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu ilə müzakirə edir.

Yazı müəllifi deyir ki, son 6 ayda Azərbaycanda 6324 boşanma rəsmiləşdirilib, bura əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayanlarla Azərbaycan vətəndaşları arasında həyata keçirilən 93 nikah da daxildir.

"Çox böyük ürək ağrısıyla demək olar ki, hadisələrin gedişatı bu cür davam etsə, boşanmaların sayı getdikcə artacaq. Mən bu barədə 10 il əvvəl də, 5 il əvvəl də demişdim. Bizim xalqımızın mədəniyyət sistemində ailə çox mühüm bir rol oynayır.

Ailədə olan gərginlik ölkənin mənəviyyatına, mədəniyyət sisteminə çox ciddi, mənfi təsir edir. Bu da ümumiyyətlə, ölkənin tərəqqisində yaxşı olmayan rol oynayır. Ona görə də bu sahədə ciddi tədbirlər görmək lazımdır".

Ə.Qəşəmoğluna görə, boşanmaların sayının artmasının əsas səbəbi mənəvi dəyərlərin sıxılması, arxa plana keçməsidir.

"Adicə ailə üzvləri arasında mənəvi dəyərlər üstün olanda orada ahəngdar vəziyyət yaranar. Eyni zamanda ölkə də belədir. Bu məsələlərin kökündə ciddi sosial qanunlar dayanır. Bütün tarix boyu bizim mədəniyyətimizdə, mənəviyatımızda ailə dəyəri mühüm rol oynayıb. Buna görə də ailədə dağıntı Azərbaycan cəmiyyəti üçün daha böyük fəaliyyətdir, nəinki digər xalqlar üçün".

Bununla belə Ə.Qəşəmoğlu hesab edir ki, hələ də prosesin qarşısını almaq olar: "Bir gündə 45-50 boşanma hadisəsi olur. Boşananların sayı 27 faiz artıb. Bizim ölkədə cəmi 10 milyon əhali var. Onun da 4 milyona qədəri deyirlər ki, xaricdədir. Bir hissəsi də qocalardır, ahıllardır, digər hissəsi körpələrdir. Ortada 3 milyona qədər fəal əhali qalır. Onların davranışında dəyişiklik etmək elm üçün heç də böyük bir problem deyil. Fəqət çox təəssüf ki, elmi tədqiqata, elmi təminata fikir verən yoxdur. Bu sahədə elmin tövsiyələrinə heç kim fikir vermir".

Sosioloq deyir ki, boşanmaların qarşısını almaq üçün mənəvi dəyərləri arxa plana keçirən amilləri ortadan qaldırmaq lazımdır:

Ə.Qəşəmoğluna görə, rüşvət, harınlıq, maddi üstünlük yarışmaları mənəvi dəyərləri arxa plana keçirir, "ağsaqqal-ağbirçək institutu"nun sıradan çıxması buna təsir göstərir.

Ekspertə görə, bu istiqamətdə iş görmək üçün ölkənin humanitar siyasətində dəyişiklik olmalı, bu sahənin elm adamları fəaliyyət proqramı hazırlamalı, qanunvericilik, maarifləndirmə, sahəsində görüləcək işləri müəyyən etməlidir.

Ə.Qəşəmoğlu deyir ki, bu sahədə fəaliyyət proqramı qəbul olunmalı və həyata keçirilməlidir. Necə ki bölgələrdə sosial-iqtisadi inkişafla bağlı müəyyən proqramlar həyata keçiririk, humanitar sahədə də belə olmalıdır. Olmadıqca proses getdikcə artacaq, bu, nə sizin, nə də mənim iradəmdən asılı deyil, bu, cəmiyyətin qanunudur".

Zəif alıcı, baha qiymət

"Yeni Müsavat" qəzetində isə Meyvə-tərəvəz niyə bahadır? Bazardan videoreportaj" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif son günlər meyvə-tərəvəzin və xüsusən pomidorun qiymətinin real dəyərindən baha olmasının cəmiyyətdə əsas müzakirə mövzularından biri olduğunu bildirir.

Müəllifin deməsinə görə, bazarda pomidorun qiymətinin 2 manata yaxın və daha baha olması narazılıq yaradır.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bu barədə sosial şəbəkələrdə xeyli statuslara rast gəlmək mümkündür, eyni zamanda mövsümü meyvələrin də qiyməti ötən illə müqayisədə bahadır.

Müəllif meyvə-tərəvəz bazarında həm satıcılarla, həm də alıcılarla söhbətləşərək qiymət bahalığının səbəbini öyərnməyə çalışır.

Müəllifin deməsinə görə, bazarda məlum olub ki, qiymətlər ötən günlərlə müqayisədə bir qədər ucuzlaşıb, bununla belə alıcılar bir o qədər də gözə dəymirdi.

Müəllifin deməsinə görə, isə söhbət etdikləri alıcılar yenə də qiymətlərdən narazılıq ediblər, bahalıq olduğu üçün normal alış-veriş edə bilmədiklərini deyiblər.

Satıcılar isə müəllifə söyləyiblər ki, qiymətlərin baha olması onlardan asılı olan səbəblərlə bağlı deyil, özləri də malı baha qiymətə alırlar və mal götürdükləri yerlərdə isə qıtlıq yaşandığını söylıyiblər.

Video-materiala əsasən isə alıcılar ən çox pomidorun, mövsümi meyvələr olan gilasın, əriyin, qarğıdalının, lobyanın, almanın, armudun qiymətlərindən şikayətlənirlər: "Gilasın, əriyin, pomidorun qiyməti çox bahadır bunu necə alaq?" deyə alıcılardan biri şikayətlənir.

Pomidor satıcısı olan şəxs isə pomidorun baha olmasını bazara bu məhsulun az daxil olması, əksər hissəsinin Rusiyaya ixrac edilməsinlə əlaqələndirir.

"Xaçmaz pomidoru bazara daxil olduqdan sonra pomidorun qiyməti 70-80 qəpiyə enəcək", satıcılardan biri belə bildirir.

Amma alıcılar heç də qiymətlərin aşağı olması düşüncəsində deyil, bazarda qiymətlərin "od tutub yandağı"nı düşünürlər.

Bazarda alıcı sayının az olmasına gəlincə, satıcılar bunu əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin aşağı olması, əhalidə pul olmaması ilə müəllifə izah ediblər, elə onların sözlərinə görə, bir tərəfdən bazardakı məhsul azlığı qiymətləri bahalaşdırıb, digr tərəfdən onsuz da alıcılıq qabiliyyəti aşağı olan əhali qiymət bahalığına görə bazara gəlmir.

Xatırladaq ki, son vaxtlar bazarlarda qiymət bahalığından çoxsaylı şikayətlər var, bir çox ekspertlər bunu builki əlverişsiz hava şəraiti, ixracın həcminin artması, məhsuldarlığın az olması ilə izah etsələr də, bəziləri də bazarlardakı inhisarla, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin az olması əlaqələndirirlər.