Media-icmal 17.06.17

Dövlət başçısı İlham Əliyevin Cocuq Mərcanlıda yaşayan yeganə ailənin başçısı Oqtay Həziyevi mükafatlandırması, sahibkarların əmək müqavilələrinə saymazlığı, kreditlərin səmərəsizliyi, bank sisteminin problemi bugünki (17 iyun, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzusudur...

Bu, təmas xəttindəkilərin mükafatlandırılmasıdır

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyev əslində cəbhə bölgəsində yaşayan bütün sakinləri mükafatlandırdı" sərlövhəli məqalə ilə çıxış edir. Məqalədə Mərcanlı kənd sakini Oqtay Həziyevin dövlət mükafatı almasının ictmai aspekti dəyərləndirilir. (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=124406 )

Müəllif deyir ki, Cəbrayıl rayonunun işğaldan azad edilmiş Cocuq Mərcanlı kəndində indi tamam fərqli vəziyyət müşahidə olunur. Burada işğaldan sonra illərlə yaşanan xarabalığı yeni abadlıq-quruculuq işləri əvəzləyib.

Müəllif vurğulayır ki, dövlət baçısı İlham Əliyevin Cocuq Mərcanlı kəndinin bərpası ilə bağlı tədbirlər haqqında 2017-ci il 24 yanvar tarixli sərəncamı burada yeni abadlıq-quruculuq işlərinin başlanmasına rəvac verdi və qısa müddətdə müasir bir kənd salındı: "Dövlət başçısının sərəncamına əsasən, təhlükəsizliyi təmin olunan Cocuq Mərcanlının bərpasına 4 milyon manat vəsait ayrıldı. Görüləcək işlər çərçivəsində birinci mərhələdə 50 fərdi yaşayış evinin, məktəb binasının və müvafiq infrastrukturun tikintisi həyata keçirilib".

Müəllif deyir ki, kəndin qəhrəman ailəsi isə Həziyevlərdir, belə ki, kənddə yaşamağın təhlükəli olmasına baxmayaraq, onlar 1994-cü ilin aprelindən yurdlarını tərk etməyiblər.

Məqalədə deyilir ki, bu il iyunun 14-də Prezident İ.Əliyev Cocuq Mərcanlı kəndində görülən işlərlə tanışlıq zamanı Həziyevlər ailəsinə də baş çəkib və müəllif ailənin uzun müddət barada yaşamasını belə dəyələndirib; "Kəndi sizdən ayırmaq mümkün deyil, sizi də kənddən. Bir neçə ay bundan əvvəl Azərbaycanda dövlət ordenləri sırasına "Əmək" ordeni əlavə olunub. "Əmək" ordeninin 3 dərəcəsi var və bu ordeni təsis edərkən mən fikirləşirdim ki, birinci ordeni kimə verim. Amma çox fikirləşmədim və qərara gəldim ki, birinci ordeni Həziyev ailəsinin başçısı olan Oqtay Həziyevə verim. Sən buna layiqsən və hesab edirəm, tam ədalətlidir ki, birinci dərəcəli "Əmək" ordeni Oqtay Həziyevə verilir".

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İ.Əliyevin Cocuq Mərcanlının bərpası ilə bağlı sərəncamı cəbhə bölgəsində yaşayan bütün sakinlərin sevincinə səbəb olmuşdu.

Müəllif vurğulayır ki, dövlət başçısı Oqtay Həziyevin timsalında əslində təmas xəttində məskunlaşan bütün zəhmətkeş, vətənpərvər, fədakar insanları "Əmək" ordeni ilə təltif edib.

Məqalədə deyilir ki, məcburi köçkünlər Prezidentin bu qayğısını işğal altındakı torpaqlara qayıdışın başlanğıcı kimi dəyərləndirir və doğma yurdlarına dönüşü səbirsizliklə gözləyirlər.

Əmək hüquqsuzluğu

"Exo" qəzeti işəgötürənlər Azərbaycanda əmək müqavilələrini tanımaq istəmirlər" sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=60209) məqalədə ölkədə işçi-sahibkar münasibətlərindəki problemlər müzakirə edilir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın da aid olduğu inkişaf etməkdə olan ölkələrdə iş tapmağın çətin olmasından istifadə edən sahibkarlar Əmək Məcəlləsini, bununla da muzdlu əməkçilərin hüquqlarını pozmağı özlərinə rəva bilirlər.

Müəllif vurğulayır ki, əməkçinin əmək hüquqlarının əsas zəmanət sənədi işəgötürənlə əməkçi arasında imzalanan müqavilədir və bu müqavilə olmadıqda əmək hüquqlarının müdafiəsi sual altına düşür: "Müqavilədə əməkçinin, eləcə də işəgötürənin öhdəlik kimi götürdüyü bütün müddəalar əksini tapır, amma ölkədə heç də bütün işəgötürənlər əməkçi ilə müqavilə bağlamağa səy göstərmirlər, baxmayaraq ki, bu qanunun tələbidir və müqavilə bağlanmaması aşkar olunduğu halda sahibkarı cərimədən həbsə qədər bir çox cəza növləri gözləyir".

Qəzetə şərh verən Azərbyacan Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov da tərəflər arasında əmək müqavilələrinin imzalanmamasını ən çox rast gəlinən hüquqi pozuntu adlandırır: "Rəsmi məlumatlara əsasən, Azərbaycanda qeyri-formal əmək bazarını əhalinin 10%-i təmsil edir, reallıqda isə bu rəqəm 60%-dən yüksəkdir. Xatırladım ki, bu yaxınlarda əmək müqaviləsi imzalanmasını məcburiyyətə döndərmək üçün Əmək Məcəlləsinə dəyişikliklər edildi və bu dəyişikliklərə əsasən, əmək müqaviləsi olmadığı halda sahibkarların 1250 manat və daha yuxarı həcmdə cərimələnməsi rəsmiləşdirildi".

Amma C.İsmayılov deyir ki, qanunun sərtləşdirilməsinə baxmayaraq, işəgötürənlər yenə də qanunu pozmaqda davam edirlər, halbuki, bu halda qanunsuzluq sahibkarı 7 il həbs cəzası ilə hədələyir.

C.İsmayılov bildirir ki, indiyə kimi bir çox iş adamları öz işçilərini qeydiyyata almayıblar və heç qeydiyyata almaq fikrində deyillər: "Onlar üçün gündəlik işçiyə 10-20 manat ödəyərək onların qarşısında hər hansı öhdəliyi olmamaq daha sərfəlidir. Qeydiyyata aldığı halda sosial ödəmələr edilməlidir,

istehsalat xəsarəti alarsa buna görə məsuliyyət daşımalıdırlar. İşəgötürənlər buna görə dövlət qarşısında məsuliyyət daşıyırlar, amma onların heç də hamısı belə düşünmür".

C.İsmayılov Əmək Məcəlləsinə istinadən deyir ki, bir əməkçi bir müəssisədə 5 ildən çox çalışırsa, avtomatik daimi işçi statusu alır, amma buna əməl etmirlər, onları ərizə yazdıraraq bir il müddətinə kontraktla işə götürürlər ki, bu da əməkçini daimi işçi omaqdan məhrum edir və bununla bağlı çoxsaylı şikayətlər olur.

Vitse-prezident bildirir ki, bu halda əməkçi ona qarşı hüquqsuzluqlara qarşı səsini çıxara bilmir və işini itirmək təhlükəsilə üz-üzə qalır.

Səmərəsiz kreditlər - dövlətə borc yükləri

"Novoe Vremya" qəzetində isə diqqəti "Restrukturizasiyanın yeni "qurbanı" adlı (http://www.novoye-vremya.com/w95472/.../#.WUQSRGiLTIU) məqalə çəkir.

Müəllif xatırladır ki, Dünya Bankının layihələr bölümündə "Dəmiryol ticarəti və nəqliyyata dəstək" layihəsi çərçivəsində layihəyə məsləhətçi axtarılması haqda elan verilib və bu layihə Azərbaycan dəmiryolları və Yenidənqurma və İnkişaf üzrə Beynəlxalq Bankın birgə layihəsidir.

Müəllif deyir ki, məsləhətçinin bu məsələdə əsas vəzifəsi gələcək maliyyələşdirmə imkanlarını öyrənmək və müəssisəsini mövcud maliyyə öhdəliklərindən azad etmək mexanizmləri hazırlamaqdır.

Müəllif deyir ki, məsləhətçinin əsas vəzifəsi borc öhdəliklərini növbəti dəfə restrukturizasiya etməkdir və müəllifə görə, əgər 2015-ci ilin əsas termini devalvasiya idisə, 2017-ci ilin əsas termini restrukturizasiyadır.

Müəllif Beynəlxalq Bankdakı restrukturizasiya problemlərini yada salır və indi dəmiryollarının restrukturizasiya probleminin önı çıxdığını vurğulayır.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, dəmiryollarının problemi bu ilin martından özünü göstərməyə başlayıb, belə ki, güclü neft gəlirləri dövründə bu şirkət dünya kredit bazarında əsas aktiv oyunçulardan biri olub.

Müəllif xatırladır ki, 2008-ci ildə "Azərbaycan dəmir yolları" QSC dünya maliyyə institutlarından 795 milyon dollar kredit götürüb.

Amma 2013-cü ildə məlum olub ki, Azərbaycan tərəf dəmiyollarının yeniləşdirilməsi layihəsində iştirak edə bilmir, bununla belə Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı yeni 50 lokomotiv alınması və s. üçün Azərbaycana 220 milyon dollar həcmində daha bir kredit ayırıb və bu kreditlərin ödəniş müddəti 2017-ci ilin martına müəyyən edilib.

Kreditlərin ödənişinə gəlincə, müəllif deyir ki, 4,7 milyon dollar həcmində sonuncu ödəniş 2017-ci ilin martında edilib və borclar, demək olar ki, tam həcmdə qalır, üstüstə iki kredit üzrə 407 milyon dollar ödənilib.

Müəllif deyir ki, layihənin reallaşdırılması müddəti başa çatıb və artıq bu sahə üzrə göstəricilər əldə olunmalı idi, amma tamam başqa mənzərə yaranıb, belə ki, layihə üzrə "Şərq-Qərb" dəhlizi üzrə 20,5 milyon ton yük daşınmalı ikən, bu, cəmi 10,5 milyon ton olub.

Yazı müəllifi deyir ki, yükdaşıma istiqamətləri üzrə durum heç də sevindirici deyil,və belə nəticə alınır ki, kreditlər öz bəhrəsini verməyib və səmərəsiz olub.

Müəllifə görə, indi Azərbaycanla bağlı növbəti restrukturizasiya başlayır və bu, ölkəyə yaxşı heç nə vəd etmir və yəqin ki, Beynəlxalq Bank kimi, indi də borclar dövlətə ötürüləcək, bu isə əlavə olaraq daha 200-300 milyon dollar deməkdir.

Banklar böhrandan niyə çıxa bilmirlər?

"Yeni Müsavat" qəzeti "Daha dörd bankın vəziyyəti pisləşdi" sərlövhəli (http://musavat.com/news/daha-dord-bankin-veziyyeti-pislesdi_446743.html) məqalədə ölkənin bank sisteminin durumunu araşdırır.

Müəllif vurğulayır ki, beynəlxalq investor xidməti "Moody's" ölkənin bank-maliyyə sistemində aparıcı mövqe tutan "Xalq Bank", "Bank Respublika", "Bank of Baku" və "Bank VTB Azərbaycan" banklarının yerli və xarici valyuta üzrə uzunmüddətli depozit reytinqi perspektivlərinin neqativ olduğunu bildirir.

Müəllif deyir ki, Agentlik bu bankların reytinqlərinin pisləşməsinə səbəb kimi aktivlərinin keyfiyyətinin pisləşməsini, problemli kreditlərin həcminin artmasını göstərir.

Agentlik bunu da qeyd edir ki, ölkə banklarına təzyiqlər bundan sonra da qalmaqda davam edəcək: "Bu, kreditləşmə perspektivləri və ziyan, ehtiyatlara düşən böyük yük və əlavə rekapitalizasiyanı tələb edən əlavə nizamlanma, dollarlaşma səviyyəsinin yüksək olması ilə bağlıdır".

Bu sırada "Xalq Bank"ın reytinqi "b3" səviyyəsindən "caa1" səviyyəsinə enib. 2016-cı ilin göstəricilərinə əsasən, bu bankın ümumi kredit portfelinin 14.7 faizi devalvasiya nəticəsində dəyərdən düşüb. Problemli kreditlər bütün bank portfelinin 25%-ni təşkil edir, kredit portfelinin həcmi baza kapitalının həcmini 400% üstələyir. Agentlik hesab edir ki, bank sonrakı 12-18 ay ərzində əlavə kapital cəlb etməldir, çünki indiki ehtiyatlar kredit riskini qarşılamağa yetmir.

"Bank Respublika"nın kredit reytinqi isə "b2" səviyyəsindən "b3" səviyyəsinə endirilib. 2016-cı ilin yekunlarına görə, vaxtı keçmiş kreditlər bankın ümumi kredit portfelinin 8.8 faizini təşkil edir, daha 15 faiz kredit isə restrukturizasiya edilib, kredit aktivlərinin 15%-i silinib. Bankın ehtiyatları kredit risklərinin 70%-ə qədərini öhdələyə bilir, odur ki, əlavə kapitallaşmaya ehtiyac var.

"Bank of Baku"da isə reytinq "b3" səviyyəsindən "caa1" səviyyəsinə endirilib. Bu, son iki ildə bankın üzləşdiyi ziyan və kapitalın maddi eroziyası ilə əsaslandırılır. Bank 2016-cı ili 16 milyon manat ziyanla başa vurub və əlavə kapitallaşmaya ehtiyac var.

"VTB Bank"ın (Azərbayan) reytinqi " b2"dən "b3" səviyyəsinə endirilib, bildirilir ki, bankın problemli kreditlərinin həcmi ümumi kredit portfelinin 76%-nə qədər artıb, bunun əsas səbəbi xarici valyuta üzrə kreditlərin ödənilməsi vəziyyətinin pisləşməsidir.