Media-icmal 18.09.19

Aqrar sahədə yüksək istehsal dinamikası, işsizliklə bağlı real vəziyyət, məktəbdaxili qiymətləndirmə ətrafında müzakirələr və s. məsələlər bugünkü (18 sentyabr, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İstehsal dinamikasının yüksəkliyinin səbəbləri

"Azərbaycan" qəzeti "Kənd təsərrüfatında məhsul istehsalının dinamikası yüksəkdir" sərlövhəli məqalədə aqrar sahədə istehsal dinamikasının yüksək olmasının səbəblərini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, iqtisadi islahatlar aqrar sektorun inkişafında mühüm rol oynayır, əhatəsinə görə isə kənd təsərrüfatında aparılan islahatlar geniş miqyaslıdır, belə ki, bu islahatlar istehsalın artması ilə yanaşı əhalinin məşğulluğuna və rifah halının yaxşılaşmasına müsbət təsir göstərir.

Müəllifə görə, fermerlərin torpaq vergisindən xaric, bütün vergilərdən azad edilmələri, istifadə olunan yanacaq və sürtkü yağlarının, toxum və gübrələrin büdcədən subsidiyalaşdırılması məhsul istehsalının artımı üçün geniş imkanlar yaradır.

Yazı müəllifi hesab edir ki, bunun nəticəsidir ki, cari ilin 6 ayında taxıl istehsalı 40 faiz artıb, məhsuldarlıq da kifayət qədər yüksəkdir, belə ki, əvvəllər məhsuldarlıq hər hektardan 20 sentner idisə, indi 30 sentnerdən çoxdur, iri fermer təsərrüfatlarında isə məhsuldarlıq 60 sentnerdən də yüksəkdir.

Müəllif vurğulayır ki, ilin birinci yarısında digər istehsal sahələrində də yüksək nailiyyətlər qazanılıb, belə ki, bostan məhsulları təxminən 40 faiz, meyvə 20 faizdən çox, barama 25, tərəvəz 14 faiz artıb.

Məqalədə deyilir ki, aqrar sektorda istehsalın artması kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını da stimullaşdırır və müəllif bır sıra sahələrdə ixracın artdığı məhsul növlərinin adlarını sadalayır: "Ümumilikdə, cari ilin 7 ayı ərzində meyvə-tərəvəz ixracı 345,3, pambıq lifi ixracı 83, alkoqollu və alkoqolsuz içkilərin ixracı 17,4, pambıq ipliyinin ixracı 73,3, şəkər ixracı 16,5 milyon dollar təşkil edib".

Müəllif deyir ki, aqrar islahatlar həyata keçirilərkən bir çox ənənəvi bitkilərin əkin sahələrinin genişləndirilməsinə üstünlük verilib, Qusar rayonunda yeni badam bağları, İsmayıllı rayonunda isə fındıq bağları, Lənkəranda çəltik əkininə üstünlük verilib.

Müəllif deyir ki, prezident İlham Əliyev buc il iyulun 31-də sosial-iqtisadi sahə ilə bağlı keçirilən müşavirədə aqrar sektorda həyata keçirilən islahatları yüksək dəyərlənib: "Kənd təsərrüfatında bu il rekord göstərici əldə edilib. Qeyd etdiyim kimi, bu, aparılan islahatlar nəticəsində mümkün olub. Müxtəlif istiqamətli addımlar kənd təsərrüfatında canlanmaya gətirib çıxarıb. Əlbəttə ki, dövlət dəstəyi hər zaman olduğu kimi, bu il də göstərilir, bundan sonra da göstəriləcək".

İşsizlik statistikası realdırmı?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "İşsizlərin statistikası real vəziyyəti əks etdirirmi?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə işsizliklə bağlı rəsmi statistikanın reallığa nə qədər uyğun olmasını iqtisadı-ekspert Pərviz Heydərovla müzakirə edir.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən öncə bidirir ki, bu il sentyabrın ayının 1-nə qədər Azərbaycanda iqtisadi əhalinin sayı 5191,2 min nəfər olub ki, onlardan 4939,1 min nəfərini məşğul əhali təşkil edib.

Yazı müəllifi komitəyə istinadən əlavə edir ki, məşğulluq xidməti orqanlarında qeydiyyata alınmış işsiz şəxslərin sayı 70,9 min nəfər olub, onların 35,3%-ni isə qadınlar təşkil edib və işsizlərin cəmi 0,9%-nə və ya 638 nəfərinə işsizlikdən sığorta ödənişi verilib, işsizlikdən sığorta ödənişinin orta məbləği isə 233,5 manat olub.

Müəllif deyir ki, rəqəmlərə görə, rəsmi işsiz statusu verilən şəxslərin sayı bu ilin əvvəlindən ötən 8 ay ərzində 3,5 dəfə artıb, belə ki, bu ilin əvvəlində ölkə üzrə rəsmi işsiz statusu verilən şəxslərin sayı 20 min 88 nəfər olub.

Müəllifə görə, işsizlikdən sığorta ödənişi (işsizlik müavinəti) alanların sayı isə 43% və ya 479 nəfər azalıb, işsiz statusuna malik insanların təxminən yarısı - 28 min 980 nəfəri Bakı şəhərinin payına düşüb və bu ilin ilk 8 ayı ərzində 3,1 dəfə artıb, son 8 ayda rəsmi qeydiyyatda olan işsiz insanların sayı ən çox Daşkəsəndə artıb.

Müəllif isə deyir ki, ekspertlər işsizlərin sayının rəsmi statistika ilə müqayisədə daha çox olacağı ehtimalını istisna etmirlər.

İqtisadçı-ekspert Pərviz Heydərov "Yeni Müsavat"a deyir ki, rəsmi statistikanı, bu rəqəmləri nə nəzəri, nə də praktiki baxımından inkar edə bilməsə də, real vəziyyətin fərqli olduğunu düşünür: "Azərbaycan şəraitində, real vəziyyətdə, mövcud iqtisadi, əmək bazarının mövcud vəziyyəti baxımından onu deyə bilərəm ki, işsizliyin səviyyəsini dəqiq müəyyən etmək çətindir. Çünki işsizliyin bir neçə növü var. Bu növlər üzrə işsizliyin ümumi vəziyyətini konkret rəqəmlə əks etdirmək əslində praktik olaraq mümkün deyil".

P.Heydərov hesab edir ki, bunda qeyri-adi nə isə yoxdur, belə ki, son vaxtlar əmək müqavilələrinin bağlanması, məşğulluğun təmin edilməsi və kölgə iqtisadiyyatına qarşı aparılan mübarizənin əsas elementlərindən birini təşkil edən qeyri-leqal işçilərin, muzdlu əməklə məşğul olanların üzə çıxarılması istiqamətində aparılan işlər nəticəsində xeyli müsbət nailiyyətlər əldə edilib.

P.Heydərov onu da vurğulayır ki, əmək bazarının tam aşkara çıxarılması üçün atılan addımlar tam uğur qazanarsa, o zaman işsizliyin tam uçotunu aparmaq olar və Statistika Komitəsinin söylədiyi rəqəm o zaman reallığı əks etdirə bilər.

Ekspert hesab edir ki, kölgə iqtisadiyyatına qarşı atılan addımlar həm də əmək bazarının öyrənilməsi, real vəziyyətin üzə çıxarılması baxımından müsbətdir: "Bu, həm də elə bir məsələdir ki, burada qısa müddətdə hansısa nəticəyə nail olmaq çətindir. Çox qısa müddətdə biz bu sahədə müsbət nəticələrə nail olacağımızı düşünə bilmərik, Real olaraq mümkün deyil. Hökumət kölgə iqtisadiyyatına qarşı mübarizə aparır, gizli məşğulluğun üzə çıxarılması üçün addımlar atır. Bu addımlar bir qədər də ciddi və davamlı atılarsa, o zaman biz real işsizlik səviyyəsini müəyyən edə bilərik".

Şəffaf olmayan məktəbdaxili qiymətləndirmə-iddia

"Lent.az"da isə ""Məktəbdaxili qiymətləndirmə şəffaf aparılmır" - problem" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif məktəbdaxili qiymətləndirmə sahəsindəki vəziyyət barədə təhsil sahəsi üzrə ekspert Kamran Əsədovla söhbətləşir.

"Keyfiyyətli təhsilin ən mühüm meyarlarından biri də təhsil alanın bilik və bacarığının obyektiv və ədalətli qiymətləndirilməsindən, eləcə də subyektiv təsirlərin aradan qaldırılmasından ibarətdir". Ekspert bunu "lent.az"a bildirib.

Müəllifin deməsinə görə, K.Əsədov əlavə edir ki, indiyədək tətbiq edilən qiymətləndirilmə üsulları - sorğu şəklində aparılan və yazılı imtahanlar, məktəbdaxili qiymətləndirmələr heç də bütün hallarda obyektiv qiymətləndirilməni təmin etmir: "Qiymətləndirmənin həyata keçirilməsi üçün müasir tələblərə cavab verən ən yaxşı vasitə son illərdə dünya ölkələrinin əksəriyyətində daha geniş tətbiq edilən test üsulundan istifadədir. Test qiymətləndirmənin daha ədalətli üsulu olub, qiymətləndirmə zamanı bütün tələbələr qarşısında bərabər şərt qoymaqla subyektivliyi praktik olaraq aradan qaldırır".

K.Əsədov vurğulayır ki, orta məktəb qiymətləri ilə ali məktəblərə qəbul zamanı toplanan ballar, hətta orta məktəbləri xüsusi fərqlənmə ilə bitirən, qızıl, gümüş medal alanları müqayisə edildikdə ortada ciddi fərqlər əmələ gəlir.

"Ali məktəblərə qəbul və buraxılış imtahanları nəticələrinin elmi-statistik təhlili üzrə apardığım araşdırmada məlum oldu ki, orta məktəbi bütün fənlərdən "3" qiymətlə başa vuran məzunların 95,36 faizinin qəbul imtahanlarındakı nəticələrinin çox zəif - 0-199 bal intervalında olduğu göstərilib. "5" qiymətlə bitirən məzunların isə yalnız 52,03 faizi attestat qiymətlərini doğrulda bilib".

Ekspert iddia edir ki, orta məktəblərdə tədrisin keyfiyyətinə nəzarət və hesabatlılıq yoxdur, formal xarakterli qiymətlər yazırlar: "Qəbul imtahanlarında orta məktəblərdə verilən qiymətlərin öz təsdiqini tapmaması məktəbdaxili qiymətləndirmənin standartlara uyğun keçirilmədiyini, qiymətləndirmə zamanı kənar müdaxilənin olduğunu göstərir. Kimsə bacarığından yüksək bal alırsa, bu mütləq şəkildə hər hansı bir kənar təsir nəticəsində baş verir. "5" qiymət alanlar da bunu daha çox digər yollarla həyata keçirirlər. Hətta görürük ki, olimpiada qaliblərinin nəticələri belə qəbul imtahanlarında çox aşağı səviyyədədir. Bütün bu amillər məktəbdaxili qiymətləndirmənin şəffaf aparılmaması, direktorların öz maraqları müqabilində buna getmələri nəticəsində baş verir", - ekspert bildirir.