Media-icmal 24.05.2017

Beynəlxalq Xəzər Neft-Qaz sərgilərinin əhəmiyyəti, bankların kredit verməmələrinin səbəbləri, ölkə iqtisadiyyatının durumu, dolların bahalaşması ehtimalı bugünki (24 may, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzusudur...

Sərgilərdən reallığa

"Azərbaycan" qəzeti "Xəzəryanı regionun energetika sektorunda ənənəyə çevrilən tədbir" (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=122800) sərlövhəli məqalədə Bakıda müntəzəm keçirilən neft-qaz sərgilərinin tarix və əhəmiyyətindən bəhs edir.

Müəllif xatırladır ki, bu sərgilər 1994-cü ildən, neft kontraktlarının imzalanması ərəfəsindən başlayaraq keçirilir.

Yazı müəllifi ölkədəki durumla bağlı 1994-cü ildə Azərbaycanda belə bir sərginin təşkil olunmasını çətin məsələ adlandırır və sərginin baş tutmasını o vaxtkı prezident Heydər Əliyevin təşkilatçılıq qabiliyyətinin nəticəsi hesab edir.

Müəllif keçən il, artıq XXIII Beynəlxalq Xəzər Neft-Qaz sərgisində dövlət baçısı İlham Əliyevin də ilk sərginin keçirilməsilə bağlı dəyərləndirməsini xatırladır: "O vaxt Azərbaycanı demək olar ki, dünyada tanımırdılar. Azərbaycan gənc müstəqil dövlət idi. Xüsusilə nəzərə alsaq ki, müstəqilliyimizin ilk illəri çox ağır keçirdi, Azərbaycanda iqtisadi, siyasi və hərbi böhran hökm sürürdü".

Müəllif hesab edir ki, ilk sərgi Xəzərin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarının tammiqyaslı işlənməsi üçün sazişin imzalanmasının köməkçi və müjdəçisi olub.

Müəllifə görə, sonra müntəzəm keçirilən sərgilər isə Azərbaycanı mötəbər enerji sammitlərində fəal iştirak etmək, yeni-yeni layihələr həyata keçirmək perspektivlərinə qovuşdurub.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, ilk sərgidən başlanan yolda Azərbaycan özünü yeni strateji meqalayihələrin təşəbbüskarı və aparıcı qüvvəsi kimi tanıdıb.

Müəllif deyir ki, ötən illər ərzində sərgi öz əhatə dairəsi, pavilyon və ekspozisiyalarını artırıb: "Bu tədbir ildə bir dəfə 10-larla ölkənin tanınmış şirkətlərini və bacarıqlı mütəxəssislərini bir araya toplayaraq, əsl əməkdaşlıq, tərəfdaşlıq, işgüzarlıq və dostluq platformasına çevrilir".

Yazıda deyilir ki, bu yaxınlarda Bakı Expo Mərkəzi yenidən qapılarını Xəzəryanı regionun energetika sektorunun ən böyük tədbiri olan neft və qaz sərgisinin üzünə açaraq, iştirakçılara bir-biri ilə ünsiyyət saxlamaq, texnologiya və xidmətlər təklif etmək, faydalı işgüzar əlaqələr qurmaq imkanı yaradacaq.

Pulun qayıtmaması qorxusu və...

"Exo" qəzeti "Azərbaycan bankları daha kredit kartları "paylamır"lar" səlrövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=59674) bu sahədəki durumu ekspert Əkrəm Həsənovla dəyərləndirir.

"Gəlirlərinin azalması üzündən Azərbaycan əhalisinin kredit kartlarına tələbatı var, amma maliyyə institutları bu kartları vermirlər. Aydındır ki, banklar bu barədə açıq danışmırlar, amma praktiki olaraq kart verilməsini dayandırıblar".

Ə.Həsənov bu sahədəki durumu qəzetə belə dəyərləndirir.

Ekspertə görə, banklar kreditləri manatla yox, dollarla vermək istərdilər, amma kreditlərin qaytarıla bilməməsi qorxusundan kartları hamıya verə bilmirlər.

Ə.Həsənov xatırladır ki, burada Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının kreditlərin gəliri minimum əmək haqqının 3 mislindən çox olan şəxslərə verilməsi kimi tapşırığının da öz rolu var.

Müəllif deyir ki, bu məsələdə ekspert daha bir maraqlı məqama da aydınlıq gətirib: "Bundan əlavə, banklar ailənin və uşaqların ailə başçısının himayəsində olmasını da nəzərə alırlar. Unutmaq lazım deyil ki, Azərbaycanın əksər vətəndaşlarının gəlirinin böyük hissəsi qeyri-rəsmidir, əvvəllər banklar bunu nəzərə alırdılar, amma indi almırlar".

Ekspert belə hesab edir ki, nə Palata, nə Mərkəzi Bank, nə də Maliyyə Nazirliyi problemi həll edə bilmirlər və səbəb də budur ki, bir tərəfdən manata etimad yoxdur, digər tərəfdən isə biznes inkişaf etmir.

Ə.Həsənov deyir ki, bu duruma uyğun olaraq banklar kredit verməyə qorxur, əhali isə gəlirləri aşağı düşdüyü üçün kredit götürməyə məcburdur.

Müəllif xatırladır ki, 2016-cı il yanvarın 1-nə dövriyyədə 5 milyon 700 min ədədə yaxın ödəniş kartları olub ki, bu da 2015-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 306 min və ya 5,125% azdır.

Müəllif hesab edir ki, ödəniş kartlarının əhəmiyyətli dərəcədə azalması bankların istehlakçı kreditləri dairəsini olduqca daraltması ilə bağlıdır və əhalini yenidən nağdsız hesablaşmalar sisteminə qoşmaq səyləri hələ ki, istənilən nəticəni vermir.

Müəllif deyir ki, hökumətin kartlardan nağdsız hesablaşmalarda istifadə olunmasına dair çağırışları da eşidilmir, əhali ancaq bu kartlardan pulları nağdlaşdırmaq lazım olanda istifadə edirlər.

Bank və maliyyə sektoru sabitləşməsə...

"Novoe Vremya" qəzetində "İqtisadiyyat "yuxu"ya verilir" sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w92680/.../#.WSR3w2iLTIU) oxumaq olar.

Müəllif energetika naziri Natiq Əliyevin dünya bazarında neftin indiki qiymətlərinin bütün neft istehsalçılarını razı salması barədə bu günlərdə verdiyi bəyanatını yada salır.

Yazı müəllifi cavab olaraq deyir ki, neftin indiki qiymətilə iqtisadiyyatın inkişafını gözləmək olmaz, əskinə, bu qiymətin düşməsi tamamilə gözləniləndir:

"Azərbaycan iqtisadiyyatı enerji daşıyıcılarından çox asılıdır. Aşağı neft və qaz qiyməti olan dövrün yaxın illərində iqtisadiyyatın tezliklə inkişaf etməsi çətin olacaq". Bunu isə müəllif "Moodyus" beynəlxalq reytinq agentliyinin hesabatına istinadən nəzərə çatdırır.

Agentlik Azərbaycanın ümidini bağladığı TAP və TANAP qaz layihələrinin reallığa dönməsinin belə istənilən gəlirləri verməyəciyinə işarə edir və qaz bazarında alternativ qiymətlər təklifilə rəqabət yaranacağını bildirir.

Agentlik bunu həm də onunla izah edir ki, "Şahdəniz" layihəsindən gəlirlər gəldikdə ilk növbədə sərmayəçilər öz sərmayələrini götürəcəklər, digər tərəfdən ortamüddətli dövrdə dünya bazarında qaz qiymətləri yüksək olmayacaq.

Agentliyin hesabatına görə, Beynəlxalq Bankın xarici öhdəliklərinin restrukturizasiyası ölkə iqtisadiyyatının artımının bərpasını ləngidə bilər.

Müəllif bundan irəli gələrək bildirir: "Ölkənin bank sektorundakı böhran iqtisadiyyata fəlakətli dərəcədə pis tərsir edir. Ən başlıcası, bu böhranın sonu görünmür. Deməli, iqtisadi durumun yaxşılaşmasından danışmaq hələ tezdir. Hətta Beynəlxalq Bankın restrukturizasiyası uğurla həll olunsa belə, Azərbaycan iqtisadiyyatında artım gözlənilmir. Kommersiya bankları da iqtisadiyyatın "ətəyini" aşağı dartır. Başqa sözlə, iqtisadiyyatda müsbət inkişaf üçün bank və maliyyə sektorunu sabitləşdirmək zəruridir".

Amma müəllif bunu indi reallaşdırmağı mümkün saymır və deyir ki, demək olar ki, bütün dövlət qurumları borc içindədir. Bundan sonra müəllif rəsmi hesabatlara istinadən dövlət qurumlarının vergi borcları və s. haqda danışır və bildirir: "Bütün bunları nəzərə alaraq, hökumət daha çox iqtisadiyyatın artımı haqda yox, onun daha da enməməsi haqda düşünməlidir. Dövlət müəssisələrinin büdcələri çat verir, bank sistemində də vəziyyət belədir, bu sevindirici olmayan hal dünya energetika bazarında da mövcuddur".

Müəllif deyir ki, hətta Avropaya satılacaq qazdan gələn gəlir neft sektorunun ziyanını kompensasiya edə bilmək üçün yetərli deyil, hələ indiki qiymətilə neft satışı ölkəyə qazdan daha çox gəlir gətirir.

Müəllif hesab edir ki, ölkədə və iqtisadiyyatda yaranan indiki durum hökumətin mənasız iqtisadi siyasətinin və real islahatlar həyata keçirə bilmək qabiliyyəti olmamasının nəticəsidir.

Dollar ilin sonuna bahalaşacaq - proqnoz

"Yeni Müsavat" qəzeti isə "İslam oyunlarından sonra dollar bahalaşacaqmı..."(http://musavat.com/news/islam-oyunlarindan-sonra-dollar-bahalasacaqmi_440450.html) sərlövhəli məqalədə məsələyə ekspert Natiq Cəfərli ilə cavab axtarır.

Müəllif manatın məzənnə sabitliyini qoruduğunu deyir, Mərkəzi Bankın bu siyasətinin iqtisadiyyatı iflic hala saldığını, amma dolların indiki məzənnədə qalmasında hökumətin maraqlı olduğunu bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, dolların indiki məzənnədə qalmasına səbəb kimi artıq başa çatmış IV İslam Həmrəyliyi Oyunları göstərilir: "Belə ki, hökumət ölkəyə gələn turistlərdən dolları ucuz almaqda maraqlıdır. Son aylar isə cəmiyyətdə belə bir rəy var ki, bu idman oyunlarından sonra manatın məzənnəsi kəskin ucuzlaşa bilər, çünki, Mərkəzi Bank gec-tez dövriyyədəki manat kütləsini artırmağa məcburdur".

"Manatın məzənnəsi ilə bağlı proqnozları təkcə İslam oyunlarına bağlamaq olmaz, çünki, bu oyunlardan sonra "Formula-1" yarışlarının başlaması da gözlənilir. Bu mənada dollar-manat münasibətlərində birdən-birə kəskin hərəkətlərin olmasını da gözləmək olmaz. Mərkəzi Bank manat kütləsini də kifayət qədər daraldıb, birdən-birə manatın dövriyyəsini artırmaq və dolların məzənnəsini qaldırmaq daha ciddi fəsadlara gətirib çıxara bilər". N.Cəfərli durumu qəzetə belə şərh edir.

N.Cəfərli hesab edir ki, bu il iyunun 14-15-də ABŞ-da dollar faizlərinin arıtımı baş versə, bu, Azərbaycanda da dollarla bağlı ciddi hərəkətliliyə səbəb ola bilər.

N.Cəfərli vurğulayır ki, son vaxtlar manat avroya nisbətdə 10 qəpik ucuzlaşıb və Mərkəzi Bankın bundan sonra daha yumşaq monitor siyasət aparması, manat kütləsinin dövriyyəsini artırmaq cəhdi mütləq olacaq, səbəbini isə belə izah edir: "Çünki, onsuz da aşağı səviyyədə olan iqtisadi aktivlik daha da bərbad duruma düşə bilər, hər ay iqtisadi aktivlik aşağı düşür, ümumdaxili məhsul 1,3 faiz azalıb. Bunun qarşısını almaq çün manat kütləsi artmalıdır".

N.Cəfərliyə görə, bütün bunların fonunda gələn ayın sonuna, ümumiyyətlə isə ilin sonuna yaxın dolların manata nisbətinin mərhələli şəkildə artan xətt üzrə gedəcəyini söyləmək olar.

Ekspert hesab edir ki, "Formula 1" yarışlarının bitməsindən etibarən ilin sonuna qədər dollar mərhələli şəkildə bahalaşaraq 1.92 məzənnəsinə qalxacaq.