Media-icmal 29.09.2016

26 sentyabr referendumunun dəyərləndirilməsi, büdcə layihəsinin gizlinliyi, leysan yağışların Bakıda yaratdığı problemlər, kölgə iqtisadiyyatının ziyanları bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Dünyaya demokratik referendum nümunəsi

“Azərbaycan” qəzetində “Etimad referendumu” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=106383) müəllif sentyabrın 26-da keçirilmiş Konstitusiyaya dəyişikliklərlə bağlı referendumun nəticələrini dəyərləndirir

Müəllif düşünür ki, bu ümumxalq səsverməsi ilə Azərbaycan dövləti və xalqı demokratiya yolu ilə inamla irəlilədiyini bir daha bütün dünyaya nümayiş etdirib: “Konstitusiyaya təklif olunan dəyişikliklərlə bağlı keçirilən bu referendum bütün parametrləri ilə Azərbaycanın tarixinə növbəti demokratik, şəffaf, ədalətli və azad siyasi hadisə kimi düşdü. Azərbaycan xalqı özünün tarixi və ən doğru addımını ataraq prezidentin və onun siyasi kursunun alternativsizliyini növbəti dəfə bəyan etdi”.

Müəllifə görə, referendum ölkənin seçki qanunvericiliyinə və beynəlxalq standartlara uyğun keçirilib, yekunları beynəlxalq siyasi dairələr tərəfindən müsbət dəyərləndirilib.

Müəllifə görə, xaricdən idarə olunan “5-ci kolon” faktları təhrif etməklə seçkilərin guya saxtalaşdırıldığı barədə ictimai rəy formalaşdırmağa cəhd göstərsə də ifşa olunub.

Müəllif daha sonra referendum nəticəsində Konstitusiyanın 23 maddəsində dəyişiklik edildyinii, 6 maddənin əlavə olunduğunu vurğualyır. “Bu dəyişiklik və əlavələr əsasən insan hüquq və azadlıqlarının qorunması mexanizminin təkmilləşdirilməsi, siyasi idarəçilik təsisatlarının fəaliyyətinin artırılması kimi məsələləri əhatə edirdi”. Müəllif deyir ki, 23 dəyişikliyin 16-ı, yəni, dörddən üçü insan hüquq və azadlıqlarının qorunması mexanizminin təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədardır.

Müəllifə görə, referendumun nəticələri - seçicilərin 70 faizinin səsvermədə iştirakı və mütləq əksəriyyətin əlavə və dəyişikliklərə müsbət münasibət bildirməsi bir daha prezident İlham Əliyevə cəmiyyətimizdə olan böyük inamın təsdiqi oldu.

Xalqdan gizli xalq büdcəsi

“Azadlıq.info”  “Xalqı referenduma çağıranlar büdcəni niyə ondan gizlədirlər?” (http://www.azadliq.info/158416.html) sərlövhəli məqalədə müəllif dövlət büdcəsinin cəmiyyət və parlamentdən az qala gizli şəkildə hazırlanmasını ekspertlərlə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, büdcə layihəsi dekabrın 20-də təsdiq edilir, bu zamana kimi onun müzakirəsinə geniş zaman olsa da Milli Məclis buna cəmi 3-5 gün ayırır:

“Beləcə, parlamentin büdcə səlahiyyətlərinə dair Beynəlxalq Valyuta Fondunun 5 əsas meyarından biri – büdcənin parlamentdə müzakirə müddəti haqqında tələb pozulur”.

Müəlif vurğulayır ki, ölkə qanunvericiliyi  büdcə layihəsinin hazırlanmasında parlamentin iştirakını nəzərdə tutmur, irihəcmli sənədlərin müzakirəsinə az zaman ayrılması bu sənədləri hərtərəfli müzakirəyə imxan vermir.  

Ekspert Rövşən Ağayev iki həftədən sonra büdcə layihəsinin parlamentə təqdim ediləcəyini deyərək bu layihənin ən ümumi göstəricilərindən belə cəmiyyətin xəbəri olmadığını söyləyir: “Hələ onu demirəm ki, hazırlanma mərhələsində büdcə vətəndaş cəmiyyəti və deputatlarla, müxtəlif sosial qruplarla müzakirə edilməlidir”.

Ekspert nümunə olaraq qonşu Gürcüstanda layihənin oktyabrın 1-nə kimi parlamentə təqdim edildiyini deyir. Buna qədərsə ölkə prezidenti əsas parametrləri mayın 1-nə kimi parlamentə göndərir, sonrakı 4 ayda layihə yenidən işlənir və təkrar parlamentə göndərilir: “Bizdə isə büdcə oktyabrın 15-də parlamentə gəlir, ayın 25-də deputatlara paylanır, komitələrdəki vur-tut 4 iclasdan sonra (hər bir iclas ortalama 4 saat çəkir) təsdiqlənir”.

Digər ekspert Qubad İbadoğlu xatırladır ki, büdcə təqviminə uyğun layihə sentyabrın 22-də prezidentə təqdim edilib. Ekspert deyir ki, maliyyə naziri 2017-ci ilin layihəsində neftin barelinin 40 dollar səviyyəsində götürüldüyünü, gələn Neft Fondundan transferlərin bu il ilə müqayisədə 1,5 milyard manat azalacağını bildirir : “Transfer azalması təqdir edilsə də bu rəqəmin nəyə əsasən azaldılması məlum deyil, ən maraqlı sual isə budur ki, hökumət niyə indiyədək büdcə göstəricilərini, ümumi də olsa, ictimaiyyətə açıqlamır? Xalqı referenduma çağıranlar büdcəni niyə ondan gizlədirlər?”,  -layihənin cəmiyyətə açıq olmamasını tənqid edir.

Leysana təslim olan yol infrastrukturu 

“Novoye Vremya” qəzeti.  “Leysan yağışlar Bakını batırdı” sərlövhəli məqalədə (http://www.novoye-vremya.com/w67487/.../#.V-wKWih97IU)  isə müəllif dünənki leysan yağışların şəhəri hansı günə saldığını müzakirə edir. 

Müəllif deyir ki, Bakı sakinləri hava şəraitnin pisləşəcəyi barədə istənilən mənfi proqnozu həyəcanla qarşılayır. Müəllifə görə, hava dəyişməsi istər vətəndaşlar, istər şəhərin özü üçün çoxsaylı problemlər gətirir: “Dünənki leysan yağışları da istisna olmadı, yenə şəhərin bəzi rayonalrında işıqlar söndü, yolların çoxu suya qərq oldu, sərinişin nəqliyyatı dayandı”.  Müəllif deyir ki, belə hal artıq heç kəsi təəccübləndirmir, çoxu bunu normal qəbul edir.

Müəllifə görə, hər dəfə şəhər əhalisinin eyni problemlərlə üzləşməsi belə bir haqlı sual doğurur: “Ölkənin rayon və şəhərlərinin həyat fəaliyyətini təmin etməli olan məmurlar nə ilə məşğuldurlar? Dünən ölkə paytaxtının həyat fəaliyyəti faktiki olaraq iflic hala düşdü, çox adam küçə və səkiləri su basdığından metrodan çıxa bilmirdilər”.  Müəllif bir leysan yağışın yağması nəticəsində Bakı küçələrində yaranan durumun avtobusların iş qrafikini belə pozmağa qadir olduğunu vurğulayır.

Müəllif deyir ki, kommunal xidmətləri havanın dəyişəcəyi haqda məlumatı bilirdilər, amma nə üçünsə nəticələri önləmək tədbirləri görməyiblər. Müəllif  bütün bunlara görə  bunu yol infrastrukturuna xərclənən vəsaitlərin havaya uçurulması kimi dəyərləndirir.

“Kölgə iqtisadiyyat”ı iqtisadiyyatdan böyük

“Bizim yol” qəzetində “Azərbaycanda “kölgə iqtisadiyyatı” 80 faizə yaxındır” sərlövhəli (http://www.bizimyol.info/news/85272.html) məqalə oxumaq olar.

Müəllif keçmiş deputat, iqtisadçı ekspert Nazim Bəydəmirli ilə ölkə iqtisadiyyatındakı mövcud durumu araşdırır.

Ekspert bu düşüncədədir ki, bu il Neft Fondundan 3 milyard manat əvəzinə büdcəyə 1.5 milyard manat transfer edilir, bu da növbəti ilə büdcə problemi yaradır: “Neft Fondunun verməyəcəyi 1.5 milyardın vergilər hesabına qarşılanması mümkün deyil. Ümumilikdə isə bu məsələyə çox pessimist baxıram, yaxın illərdə cari xərcləri vergi və rüsum hesabına ödəmək mümkün olmayacaq” .

Ekspert bu düşüncədədir ki, neft gəlirləri olmadan da büdcəni formalaşdırmaq olar, bunun  əsas şərti vergidən yayınmamaqdır, ilk növbədə isə “paket məsələsi”ni yığışdırmaq lazımdır: “Rəsmi olaraq 250 manat maaş verilir, qalanı “paket” şəklində ödənilir, bu, dövlət qurumlarında da, özəl qurumlarda da belədir. 2 milyondan artıq vətəndaşımız hardasa çalışır, ancaq vergi ödəmir. Bu o deməkdir ki, Azərbaycanda “kölgə iqtisadiyyatı” çox yüksəkdir”.

N.Bəydəmirlinin fikrincə, “kölgə iqtisadiyyatı”nda olanlar isə adətən kiçik şirkətlər deyil, iri infrastruktur layihələrinə cəlb edilmiş böyük holdinqlər olur.  O deyir ki, layihələr var ki 100 milyon manatlarla dəyəri var, amma cəmi 2-3 nəfərdən ibarət olan bir şirkət həyata keçirir. Bu, necə baş verir, bunlar araşdırılmalı, hamı vergi qanunvericiliyi qarşısında eyni məsuliyyəti daşımalıdır.

Ekspert bunun səbəbini də izah edir: “Bunun başlıca səbəbi məmur sahibkarlığıdır. Yəni, bu cür şirkətlərin arxasında böyük vəzifə sahibləri, əllərində dövlət resurslarını cəmləmiş şəxslər dururlar. Adətən vergidən yayınan daha çox belə şirkətlər olur”.