Media icmalı 02.05.18

Ölkədə istixana komplekslərinin ixrac imkanlarını artırması, ölkə bazarlarında monopoliyaya qarşı mübarizə vasitələri, turizm sahəsinin çatışmazlıqları bugünkü (02 may, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İxrac imkanlarından biri-istixanalar

"Azərbaycan" qəzeti "İstixanalar il boyu ixrac imkanı yaradır" sərlövhəli məqalədə istixana kompleksinin tətbiqilə ixrac imkanlarının genişləndirilməsini dəyərləndirir.

Müəllif xatırladır ki, sovet dönəmində istixanalar əsasən Abşeronda yaradılırdı və o zamanlar Bakı və ətraf qəsəbələrdə istixanalarda tərəvəzlə yanaşı, gül də yetişdirilirdi: "Xüsusən qış aylarında Moskva və digər böyük şəhərlərdə satılan təzə tərəvəzin və gülün əksəriyyəti Azərbaycandan gedirdi. Müxtəlif qadağalara baxmayaraq, bu işdən dövlət təsərrüfatları ilə yanaşı, ayrı-ayrı şəxslər də yaxşı gəlir əldə edirdilər".

Müəllif vurğulayır ki, indi ölkədə bu komplekslərin tətbiqinə dövlət özü vəsait ayırır və təkcə son illər Bakıətrafı qəsəbələrdə 32 müasir istixana kompleksi yaradılıb.

Məqalə müəllifi deyir ki, bu məqsədlə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu 95,8 milyon manat güzəştli kredit ayırıb, bu sahə 2016-cı ildə təkcə pomidor ixracından 94 milyon, 2017-ci ildə isə 151 milyon dollar gəlir əldə edilib.

Yazi müəllifinin deməsinə görə, hazırda ölkə üzrə 3 min hektara yaxın sahədə mövcud və tikilməkdə olan istixana təsərrüfatları var: "Bunun 2463 hektarı mövcud, 463 hektarı tikilməkdə olan istixanalardır. Ötən il avqustun 1-dək istixana təsərrüfatlarında ümumilikdə 302,3 min ton tərəvəz məhsulları yetişdirilib ki, onun da çox hissəsi xarici bazarda satılıb".

Yüksək gəlirli olduğu üçün sahibkarların bu işə investisiya qoyduğunu deyən müəllif istixanaların sürətlə artmasının əsas səbəbi kimi bu amili göstərir.

Müəllif deyir ki, investisiya qoyuluşu özünü doğruldur, qısa müddətdə gəlir gətirməyə başlayır və ən əsası məhsul yüksək keyfiyyətli olduğu üçün məhsulun satışında problem yaranmır.

Məqalə müəllifi deyir ki, indiki istixanalar müasir tələblərə cavab verən şəkildə dizayn edilir, müasir kölgələmə, təbii havalandırma, sərinləmə və rütubətli, istilik, suvarma, gübrələmə sistemləri quraşdırılır.

Müəllifə görə, belə istixanalar bol məhsul istehsalına da imkan yaradır, nəticədə ölkə regionda keyfiyyətli və daha çox məhsul istehsal edən məkana dönür ki, bu ixrac potensialını artırmaqla ölkəyə daha çox valyuta axını imkanı yaradır.

Monopoliyanı necə aradan qaldırmaq "gedişləri"

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Yeni agentlik bazardakı monopoliyanı dağıda biləcəkmi?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif mərkəzi icra orqanı olan Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyinin yaradıldığını, bu qurumun texniki tənzimləmə, standartlaşdırma, metrologiya, uyğunluğun qiymətləndirilməsi, akkreditasiya və keyfiyyətin idarə edilməsi sahəsində səlahiyyətləri olduğunu bildirir.

Müəllif adı çəkilən qurumun fəaliyyətinin bazarlara necə təsir edəcəyini isə ekspertlərlə dəyərləndirir.

Ekspert Anar Rzayev deyir ki, bu qurumun iki əsas funksiyası var: "Bu qurumun əsas funksiyası bazarda süni inhisarların yaranmaması və ona nəzarətdir, ikinci əsas funksiya isə istehlakçı hüquqlarının qorunmasıdır. İnhisarların yaranması bazar üçün çox mənfi haldır. Yeni yaradılan agentlik də məhz bu istiqamətdə fəaliyyət göstərib, monopoliya hallarının qarşısını ala bilər.

İkinci məsələ isə istehlakçı hüquqlarına və ümumilikdə istehlak bazarına nəzarətdir".

Iqtisadçiı-ekspert Natiq Cəfərli isə belə bir qurumun yaradılmasına ehtiyac olmadığını deyir və istehlak bazarına nəzarət üçün ən yaxşı vasitə kimim rəqabətli mühitin yaradılmasını görür: "Dövlətin borcudur ki, bu mühiti yaratsın, bütün bazar oyunçularından eyni məsafədə dayansın, ədalətli hakim rolunu oynasın. Əgər istehlak bazarında hər hansı problem yaşanırsa, dünya təcrübəsində olduğu kimi bunu ya QHT-lər üzə çıxartmalıdır, ya da istehlakçılar aşkarlayıb məhkəmələrə müraciət edirlər. Bunun müqabilində də kompensasiya alırlar".

Ekspertə görə, burada dövlətin istehlak bazarına nəzarət mexanizmlərinin nədən ibarət olduğu da bilinmir: "Bazarda qiymət siyasətini həyata keçirəcəklərsə, bu, doğru deyil, çünki Azərbaycan bazar iqtisadiyyatı şəraitində olan ölkədir. Dövlətin sahibkara qiymət siyasətini diqtə etmək və ya irad tutmaq səlahiyyəti yoxdur, qanunvericilik buna imkan vermir. Qiymətlərə nəzarət etməyin mexanizmi yoxdur".

Amma ekspert xəbərdarlıq da edir ki, dövlət məhsulların satış qiymətinə müdaxilə etsə bu, sovet dövründə olduğu kimi məhsulların piştaxtalardan yoxa çıxmasına səbəb olacaq.

N.Cəfərli hesab edir ki, dövlət birbaşa nəzarət etməkdənsə bazarda rəqabətin yaranmasına, kiçik və orta sahibkarlara dəstək verməlidir, agentlik vasitəsilə nəzarətin artırmaq istərsə bu, səhv yoldur.

Ölkə turizminin "axsaması"

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Daxili turizm var, amma statistika yoxdur" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif turizm sahəsində mövcud olan bir sıra nöqsanların müzakirəsini gündəmə daşıyır.

Müəllif deyir ki, statistika son illər istirahət üçün xaricə gedən Azərbaycan vətəndaşlarının sayının azaldığını bildirir.

Müəllifə görə isə burada maraqlı bir məqam var, belə ki, vətəndaşların çoxu bu və ya digər səbəblərdən ölkə daxilində turizmə üstünlük versə də bunun statistikası yoxdur: "Ölkəyə xaricdən nə qədər turistin gəlməsi, nə qədər xərcləmələri və s. haqda kifayət qədər statistik göstəricilər var, amma daxili turizm barədə statistika yoxdur".

Müəllif deyir ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi bu ilin aprel ayında turizm sahəsində müsbət saldoya çıxıldığını, Azərbaycan vətəndaşlarının ölkə daxilində istirahətə üstünlük verdiklərini bildirib, amma bu nəticəyə hansı statistik göstəricilərə əsasən gəlindiyi məlum deyil.

Müəllif deyir ki, daxili turizm sahəsində hesablama sistemi hələ 2014-cü ildə yaradılmalı idi və indiyə kimi bu yaradılmayıb: "Buna görə də hələlik məmurların Azərbaycan vətəndaşlarının ölkə daxilində daha çox istirahət etməyə üstünlük verməsi barədə dediklərinə inanırıq. Statistika olmadığı üçün sorğular da keçirilmir və ona görə də bu sahədə heç nə aydın deyil".

Müəllif turizm sahəsində Azərbaycanla Gürcüstan arasında müqayisə apararaq deyir ki, 2017-ci ildə Gürcüstana bir sutka və daha çox müddətə gələnlərin sayı 3 milyon 478 min nəfər olub ki, bu da 2016-cı il ilə müqayisədə 27,9% çoxdur.

Azərbaycandan Gürcüstana gedənlərin sayı 11,2% təşkil edib.

Müəllif deyir ki, bəhs edilən dövrdə Azərbaycanın turizm paketi 2016-ci il ilə müqayisədə 19,9 faiz artaraq 2 milyon 696,7 min nəfər olub.

Turizmin ÜDM-də payına gəlincə, 2017-ci ildə bu, Gürcüstanda 7% olub ki, bu da 2016-cı il ilə müqayisədə 11,5 faiz çoxdur, Azərbaycanda isə bu rəqəm 4%-ə bərabərdir, yalnız 2025-ci ilə bunu 8%-ə qaldırmaqğı düşünürlər.

Müəllifə görə, bunun səbəbi ölkədə iki və üçulduzlu oterllərin, hostellərin, otellərdə yerlərin azlığı, turizm sahəsində servisin aşağı səviyyədə olması, ölkədə kəskin şəkildə ixtisaslı kadr çatışmazlığıdır və bu sahədə ixtisaslı kadr 10% təşkil edir.

Daxili turizm statistikasına gəlincə, müəllif burada ümidin Turizm üzrə Agentliyin fəaliyyətinə qaldığını bildirir.