Meida-icmal 13.03.19

Azərbaycanın inklüziv inkişaf səviyyəsi, uşaqpulu ödənişinin bərpasına müansibət məsələsi, fermerlərin anbar problemi və s. məsələlər bugünki (13 mart, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır ...

Azərbaycanın inklüziv inkişaf göstəriciləri

"Azərbaycan" qəzeti "Dünya liderləri ilə bir sıradayıq" sərlövhəli məqalədə ölkədə inklüziv inkişafı dəyərləndirir

Müəllif beynəlxalq qurumların hesabatına istinadən deyir ki, Azərbaycan son 15 ildə həyata keçirilən siyasət nəticəsində iqtisadi, sosial və humanitar sahələrdə yüksək nəticələr əldə edib.

"Bunun məntiqi yekunu kimi ölkə dünyanın birinci dərəcəli prioriteti olan və sosial sahəyə xüsusi dəyər verən inklüziv inkişaf sahəsində dünya liderləri səviyyəsinə qalxmışdır. İnklüziv inkişaf dedikdə dövlətin tərəqqisinin elə yolu başa düşülür ki, ölkənin hərtərəfli inkişafı təmin olunur və prosesin müsbət nəticələrini bütün vətəndaşlar hiss edir", deyə müəllif inklüziv inkişafn mahiyyətinə aydınlıq gətirir.

Müəllif deyir ki, ölkənin inklüziv inkişaf səviyyəsi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən xüsusi indeks vasitəsilə dəyərləndirilir və indeksin hesablanması bir sıra göstəricilərə əsaslanır.

Müəllifin sözlərinə görə, dünya ölkələrində inklüziv inkişaf vəziyyəti 2018-ci ildə Davos Dünya İqtisadi Forumu tərəfindən təhlil edilib, hesabata əsasən, Azərbaycanın inklüziv inkişaf indeksi 4,69-a bərabər olub və keçid iqtisadiyyatına malik ölkələr arasında bu göstəriciyə görə üçüncü yeri tutur.

Müəllif deyir ki, bu qrupda yer alan keçid iqtisadiyyatına malik ölkələr iqtisadi imkanlarına görə Azərbaycandan xeyli üstündür.

Məqalə müəllifi deyir ki, hesabata əsasən, Azərbaycan inklüziv inkişaf naminə iqtisadi imkanlarından dünyada ən optimal istifadə edən ölkədir.

Müəllifin sözlərinə görə, iqtisadi imkanlarına - adambaşına ümumi daxili məhsulun həcminə görə Azərbaycan bu qrupda 26-cı yerdədir, amma davamlı inklüziv inkişaf göstəricisinə görə ölkə 3-cü olub, yəni öz imkanından 23 pillə yüksək yerdə qərar tutub.

Müəllifə görə, bu, o deməkdir ki, Azərbaycan mövcud iqtisadi imkanlarından dövlətin hərtərəfli inkişafı və əhalinin rifahının yüksəldilməsi üçün daha səmərəli istifadə edir. Eyni zamanda, dövlət kadr siyasətinin müasir tələblərlə ayaqlaşmasından xəbər verir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, daha az vəsait sərf etməklə daha yüksək nəticələr, bir qayda olaraq, səmərəli dövlət idarəçiliyi, bu prosesdə yeni prinsiplərin və yeni texnologiyaların istifadəsi nəticəsində əldə edilə bilir.

Müəllifə görə, Azərbaycanda davamlı inklüziv inkişaf sahəsində qazanılmış uğurlar ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və Prezident İlham Əliyev tərəfindən yaradıcılıqla inkişaf etdirilən, dərindən düşünülmüş dövlət idarəçiliyi strategiyasının reallaşdırılmasının nəticəsidir.

Fermerlərin anbar problemi

"Oxu.az"da isə "60 qəpiyə aldıqları məhsulu 12 manata satırlar: Ölkənin soyuducu anbar problemi" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif soyuducu-anbar problemi üzündən hər il ölkədə min tonlarla məhsulun zay olması məsələsini gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

Müəllif haqqında bəhs edilən problemin ağırlığını diqqətə çatdırmaq üçün deyir: "Artıq əkin-səpin işləri başlayıb və nəticə olaraq hamı, təbii ki, bol məhsul götürməyə çalışır. Tutaq ki, fermer məhsul götürdü, bəs onu sata biləcəkmi, satana qədər harada, necə saxlayacaq? Azərbaycanda hər il min tonlarla kənd təsərrüfatı məhsulu zay olur və atılır, səbəb kimi, xüsusən də kiçik fermerlər "saxlamağa yerimiz yoxdur" deyir".

Müəllifin sözlərinə görə, bu səbəb üzündən fermer yığım dövründə məhsulu dəyər-dəyməzinə satır, ya da varıdırsa, daş anbarlara yığır, burada isə xəstəlik yayılır, məhsulu çox saxlamaq olmur və əziyyətlə becərilən məhsul nəticədə zibilə çevrilir.

Müəllif deyir ki, bu məsələ ilə bağlı İqtisadiyyat Nazirliyi "oxu.az"a bildirir ki, ötən illərdə bu sahədə müəyyən işlər görülüb, Sahibkarlığın İnkişafı Fondu tərəfindən ümumi dəyəri 411.3 milyon manat, tutumu 347.1 min ton olan 55 logistik mərkəz yaradılıb və 176.3 milyon manat güzəştli kredit verilib.

Müəllifin sözlərinə görə, bir neçə il əvvəl belə qərar verildi ki, regional anbarlar tikilsin və fermerlər məhsulunu orada saxlasın, amma bir tərəfdən məhsulun keyfiyyəti, digər tərəfdən həmin anbarların saxlanma xərcləri buna imkan vermədi.

Müəllif vurğulayır ki, buna görə də iri təsərrüfatlar həmin anbarlara məhsullarını yerləşdirə bildilər, nəticədə, iri təsərrüfatlar daha da böyüdü, xırda təsərrüfatlar isə gəlirlərini yenə artıra bilmədilər.

Müəllifin sözlərinə görə, "Aqrolizinq" refrejator sistemində işləyən xırda 3-5 tonluq səyyar anbarları Azərbaycana gətirdi, bu layihə də işləmədi, çünki satış qiymətilə bağlı razılıq olmadı: "Belə ki, fermer refrejator almaq üçün banklardan kredit götürməli idi, banklar isə daşınmaz əmlak girovu tələb edirdilər. Refrejatorların fermerlərə uzunmüddətli, sərfəli qiymətlərlə verilməsi lazım idi. Amma qiymətlər tutuma görə 19 min manatdan başlayırdı və 80 min manatadək gedib çıxırdı. Ona görə də pul verib, "Aqrolizinq"dən refrejator alan olmadı".

Müəllif deyir ki, sonra soyuducu anbarlar gündəmə gəldi və hələ də bu sahədə Azərbaycanın böyük ehtiyacı var və böyük bazara malikdir.

Çünki artıq elə sahibkarlar formalaşıb ki, heç təsərrüfatı yoxdur, ancaq anbarları icarəyə verməklə və ya mövsümdə məhsulu ucuz alıb, sonra qışda baha satmaqla böyük qazanc götürürlər: "Nümunə olaraq qeyd edək ki, mövsümdə əriyin kiloqramını 60 qəpiyə alan anbar sahibi bəzən 50-60 ton əriyi anbara vurur. Onun saxlanma xərci isə 1.05 manatdan baha olmur. Qış mövsümündə isə həmin əriyi Rusiyada 12 manata satır, beləliklə, 10 dəfə çox gəlir götürür".

Müəllifin sözlərinə görə, hazırda anbarlarda məhsul və kiloqramından asılı olaraq, bir kiloqramın gündəlik saxlanma xərci aylıq 2-8 qəpik təşkil edir. Bundan başqa, sahibkar anbara qoyduğu məhsulunun 10 faizini icarədara verməklə də məhsulunu soyuducuda saxlaya bilir. Azərbaycanın şimal bölgəsində icarəyə verilən belə soyuducu anbarlar var.

Müəllif deyir ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi də Azərbaycanda soyuducu-anbarlara hələ də tələbat olduğunu, amma bu bazarın liberallaşdığını və dövlətin müdaxiləsi olmadığını bildirir.

Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Nicat Nəsirli isə hesab edir ki, bu məsələyə dövlətin hansısa şəkildə müdaxiləsi lazımdır, əks halda, yetişdirilən məhsullar saxlanma şəraiti olmadığı üçün yararsız məhsul kimi atılacaq.

Uşaqpuluna "yaşıl işıq" yandırılacaqmı?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Hadi Rəcəblinin fikirləri yenə etiraz doğurdu" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif son vaxtlar Azərbaycanda uşaqpulu ödənilməsinin bərpası ilə bağlı məsələyə münasibəti ekspert Rəşad Həsənovla müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, son vaxtlar Azərbaycanda uşaqpulunun bərpası ilə bağlı müzakirələr genişlənib, hakimiyyətin sosial istiqamətdə atdığı addımlar insanlarda bu sahədə də yenilik olacağına ümidlər yaradıb.

Müəllif vurğulayır ki, bununla bağlı "İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi" hökumətə təkliflər zərfi təqdim edib və konkret mexanizm irəli sürüb.

Müəllifin sözlərinə görə, Mərkəzin rəhbəri Vüqar Bayramov hazırda ölkədə 17 yaşınadək olan uşaqların sayının 2 milyon 614 min nəfər olduğunu, uşaq pulunun bərpası və differensial tətbiqini məqsədəuyğun saydığını bildirir.

"Mərkəz həm də uşaqpulunun 3 yaş qrupuna görə fərqləndirilməsini təklif edir: 3 yaşınadək uşaqlara aylıq 80 manat, 4 yaşdan məktəb yaşınadək olan uşaqlara ayda 50 manat, məktəbli uşaqlara aylıq 40 manat ödənilməsi təklif olunur.
Bütövlükdə, bütün uşaqlara ödənilməsi təklif edilən aylıq uşaq pulunun məbləği 135 milyon 104 min manat, illik isə 1 milyard 612 milyon manat deməkdir", deyə müəllif mərkəzin təkliflərini diqqətə çatdırır.

Müəllif deyir ki, Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri Hadi Rəcəbli isə bu təklifə etiraz edib və 18 yaşadək olanlar üçün uşaq pulunun bərpasının gündəmdə olmadığını söyləyib və 18 yaşadək bütün təbəqələrdən olan uşaqlara uşaqpulu verilməsini doğru saymayıb: "Bu, belə ola bilməz. Uşaqpulu bərpa olunsa, varlı-kasıb hamıya bu müavinət verilməlidir. Axı aztəminatlı ailə ilə imkanlı ailəni bir tutmaq olmaz, dünyada belə texnologiya yoxdur. Üç yaşadək uşaqlara görə uşaqpulu verilə bilər, doğuşa görə birdəfəlik müavinət verilir. Amma bunu 18 yaşadək bütün təbəqələrdən olan uşaqlara şamil etmək olmaz".

İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov "Yeni Müsavat"a bildirib ki, hansısa marginal bir qrupu əsas gətirməklə dövlətin vətəndaş yetişdirilməsində iştirakını məhdudlaşdırmaq düzgün yanaşma deyil: "Məsələ ondan ibarətdir ki, ölkə əhalisinin 5 faizini yuxarı gəlirli ailələr təşkil edir, qalanı orta və aşağı gəlirli ailələrdir. Bundan da əlavə, dövlətin konkret demoqrafik siyasəti olmalıdır. Bu istiqamətdə təbii artımın təşviq edilməsi əsas məsələlərdən biridir. Xüsusilə də nəzərə alsaq ki, son 25 il ərzində Azərbaycanda təbii artım kəskin şəkildə aşağı düşüb. Belə bir şəraitdə vətəndaşın sosial müdafiəsinin təmin edilməsi, sosial müdafiə mexanizmlərinin effektivliyinin təmin olunması, demoqrafik siyasətin dəstəklənməsi kimi məsələlərdə uşaqpulu da vacib elementlərdən biridir".

Ekspert deyir ki, bir çox ölkələrdə bu təcrübədən istifadə olunur. Ola bilsin ki, yaş meyarı ilə bağlı fərqli yanaşmalar olsun. Yəni azyaşlıların əməyə cəlb olunması yaşı baxımından, Azərbaycanda 15 yaşdan yuxarı uşaqlara işləməyə icazə verilir. Bu yaşa qədər olan uşaqlara isə müavinətin ödənməsi mümkündür".

Ekspert Azərbaycanda çoxuşaqlı ailə dedikdə 5 uşaqlı ailələrin qəbul olunmasını da düzgün saymır, hazırda çoxuşaqlı ailə deyildikdə daha çox 3 uşaqlı ailələrin başa düşüldüyüün iddia edir və bununla bağlı qanunvericiliyə dəyişiklik edilməsini bildirir.

Xatırladaq ki, Azərbaycan postsovet ölkələri arasında uşaqpulunun, demək olar ki, tamamilə ləğv edən ilk ölkədir. Bu sistem 2006-cı ildə - ünvanlı dövlət sosial yardımı sistemi tətbiq olunandan dayandırılıb.