Sanksiyalar Türkiyəyə çox təsir etməz ...amma

Prezident Trumpın imzaladığı sanksiya qərarında diqqəti cəlb edən əsas maddə -Türkiyədən ABŞ-a ixrac edilən poladın vergisinin 50% artırılması oldu ("Kommersant"ın şərhçisi Sergey Strokan 16 oktyabrdakı yazısına da bu simvolik başlığı qoyub: "Türk metalının bərkliyini sınaqdan keçirirlər")

Konqresin xarici əlaqələr komitəsi də Türkiyəyə qarşı sanksiyaları nəzərdə tutan qərar layihəsini qəbul etdi.Daha çox siyasi mahiyyət daşıyan layihənin müəlliflərindən olan Demokrat Partiyasından komitə sədri Eliot Engel "Təklif etdiyimiz sanksiyalar Erdoğanı bu qorxulu tarmara görə cavabdeh tutacaq. Çünki hərbi əməliyyatlar dinc vətəndaşların ölümünə və İŞİD-in yenidən doğuşuna yol açaraq qlobal təhlükəsizliyin təhlükəyə düşməsinə xidmət etmişdir"- deyib.Yəni,işin Türkiyə baxımından narahatlıq doğuran tərəfinə Konqres bu sanksiya layihəsi ilə işarə edir: İŞİD-in yenidən dirilməsinin səbəbkarı olaraq "Sülh bulağı" əməliyyatı göstərilir.Wshington həqiqətən bu şəkildə düşünürsə və ya düşünməsə belə,buna qəsdən işarə edirsə,sanksiyalardan betər durumlarla üzbəüz qalına bilər.Ancaq əvvəlcə iqtisadi sanksiyaların əhəmiyyətsizliyi barədə.

ABŞ-ın Türkiyəyə qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaların yarım əsrdən çox tarixi vardır.1960-cı illərin ortalarından başlayan embarqolar 1970-ci illərin əvvəllərində Türkiyənin xaşxaş əknindən vaz keçməməsinə görə,yenidən tətbiq edildi.1974-cü ilin iyul-avqust aylarında Kipr adasındakı Türkləri xilas etmək üçün təşkil edilən iki "Sülh hərəkatı"ndan sonra tətbiq edilən embarqolar bu gün də siyasət jarqonunun unudulmayan ifadələrindən biri ilə desək, Türkiyəni "70 sentə möhtac etdi" . SSRİ ilə arası yaxşı olan sol təmayüllü siyasətçi Bülent Ecevitin hökumətləri dövrünə təsadüf edən sanksiyalar Türkiyənin onsuz da zəif və çoxu dövlət kapitalizmindən ibarət olan iqtisadiyyatını əməli-başlı zəiflətdi.Nəticə: 12 sentyabr 1980-ci il hərbi çevrilişi və ABŞ-la arası çox yaxşı olan baş nazirin müavini Turgut Özal vasitsiylə həyata keçirilən kapitalist islahatlar.Tənqid ediləsi tərəflərinin çox olmasına baxmayaraq,məhz Özalın sayəsində Türkiyənin gerçək mənada kapitalist sistemin "özəl sektor istehsalı,sərbəst valyuta məzənnəsi,birja" kimi məfhumlarıyla yaxından tanış olub onları gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsi halına gətirdiyini söyləyə bilərik.Yəni,ən kiçik əsnafından ən böyük sərmayə sahibinə artıq öz ayaqları üstündə durmağı öyrənməyə başladı.1990-cı illər boyunca və 2000-ci illərin əvvəllərində hökumətlər fasiləsiz böhranlar yaratdı,kiçik əsnafdan böyük kapitalistə qədər hamı o böhranlardan çıxmağın yollarını özü axtarıb-tapdı.AKP iqtidarı dövründə özünü içəridə xeyli gücləndirən iqtisadi sistemin xariclə yaratdığı üfqi əməkdaşlıqlar sayəsində iqtisadi sanksiyaların tətbiqi çətinləşdiyi kimi (ikitərəfliliyə görə), o sanksiyaların güclü təsirinin olmayacağı artıq hamıya məlumdur. Hər hansı embarqo sərbəst iqtisadiyyatın sirlərini yaxşı bilən Türkiyə insanlarını içəridə yeni innovasiyalara sövq edəcəkdir.Bunu Qərbdə də yaxşı bilirlər.

Ona görə,Konqresin xarici əlaqələr komitəsində qəbul edilən (böyük ehtimalla,Konqresdə də qəbul ediləcək) layihədə "İŞİD-ə işarələr",şübhəsiz ki,Ankaranın diqqətindən qaçmamaqdadır.Çünki Washingtonun bu məsələnin dalına düşməsi Türkiyə üçün xeyrə əlamət olmayacaqdır.Zira Türkiyənin əksinə olaraq,Washingtonda İŞİD-i terror təşkilatı hesab etdikləri halda PYD/YPG-ni terror təşkilatı yox,"İŞİD-ə qarşı savaşan təşkilat" kimi qəbul edir və dəstəkləyirlər.Konqres "Sülh bulağı" əməliyyatının günahını bu nöqtəni də qabardaraq Türkiyənin boynuna qoymağa çalışarsa,işin davamı başqa nöqtələrə uzana bilər.

Bəs Rusiya?

Ekspertlərin əksəriyyəti əmindir ki,Türkiyə ilə ABŞ nə qədər çox konflikt yaşasa,Rusiya bundan daha çox qazanc əldə edir.

Türkiyə isə məhz bu baxımdan özünü rahat hiss edir: təzyiqlər nə qədər artsa da bir nöqtədə mütləq dayanacaqdır. Çünki nə ABŞ nə də NATO öz köhnə müttəfiqinin Rusiya ilə əməkdaşlığının müəyyən nöqtədən sonra inkişafını qətiyyən istəməyəcək və orta yol tapılacaqdır.

Erdoğanın liderliyindəki Türkiyə bu həqiqəti dəfələrlə sınaqdan keçirdi və uğurlu olduğunu gördü.