Bankların iməciliyi valyuta bazarında ajiotaja səbəb olub

Bakı/03.10.17/Turan: Azərbaycanın əhalisi, öz təcrübəsinə əsaslanaraq, devalvasiyasının nə olduğunu yaxşı bilir. Milli valyutamız iki dəfə - 2015-ci ilin fevral və dekabrında - kəskin surətdə tənəzzül etdi. Nəticədə onun məzənnəsi 1dollar / 0,79 манат həddindən 1$ / 1,55 manata endi. Növbəti iki il ərzində bu nisbət 1$/1,70 həddini aşdı və ölkə iqtisadçılarının əksəriyyəti bunu üçüncü, yüngül devalvasiya adlandırırlar. İki devalvasiyadan sonra üçüncüsünün olacağı barədə söhbətlər səngimir, Milli Bankın sədri Elman Rüstəmovun manat üçün risklərin olmadığı barədə bəyanatlarına baxmayaraq, iqtisadçılar bədbin proqnoz verirlər. İş o yerə çatıb ki, hətta şənbə günü bütün bankların işləyəcəyi haqda adi bir xəbər çaxnaşma saldı, insanlar dollar almaq üçün banklara cumdular. Nədən insanlar milli valyutamıza etibar etmir, bunun nə təhlükəsi var, növbəti devalvasiya gözlənilirmi?

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərlinin fikrincə, əhalinin inamsızlığı tamamilə anlaşılandır: "Əgər ölkənin valyutasına nəzarət edən orqanın, yəni Milli Bankın rəhbəri hər devalvasiya ərəfəsində əhaliyə "devalvasiya gözlənilmir, narahat olmayın" deyibsə, bir neçə gündən sonra isə manat öz dəyərini kəskin şəkildə itiribsə, onda təbii ki, insanlarda milli valyutaya və ölkənin bütövlükdə maliyyə sisteminə inamı zəifləməli idi. Bu, yalnız Milli Bankın fəaliyyəti ilə bağlı deyil. Bir neçə bankın bağlanması, əhaliyə əmanətlərin qaytarılması ilə bağlı problemlər maliyyə-bank sisteminə olan etimadı yox etdi. Ona görə də insanları başa düşmək olar və cümə günü yayılan informasiya kimi xəbərlər panikaya səbəb olur və növbəti devalvasiyaya işarə kimi qəbul edilir. Bu, iqtisadiyyat üçün böyük problemdir. Əgər ölkənin iqtisadiyyatı, bank-maliyyə sistemi və milli valyutasına inam yoxdursa, nə sadə insanlar, nə də iş adamları öz işini planlaşdıra, əmanət və sərmayə qoyuluşu edə bilər. Bu, ölkə iqtisadiyyatına böyük ziyan vuran əlamətə çevrilir".

Ekspert vurğulayıb ki, Azərbaycan iqtisadiyyatının vəziyyəti elədir ki, hər an manatın qiymətdən düşməsi prosesi başlaya bilər: "İlin əvvəlində ARDNF inzibati qaydada Milli Banka 7,5 mlrd. manat ayırıb və Maliyyə Sabitliyi Fondunun hesabına manatın dollara nisbətdə dayanıqlığını, məzənnəsini saxlamaq hələlik mümkün olur. Və hamıya aydındır ki, buna inzibati qaydada, müəyyən tədbirlərin sayəsində nail olunur. Lakin мanatın dəyəri digər valyutalara nisbətdə aşağı düşür".

Buna baxmayaraq, N. Cəfərli hesab edir ki, cari ilin sonuna qədər devalvasiyanı gözləməyə dəyməz, çünki Milli Banka kifayət qədər ciddi məbləğdə vəsait ayrılıb: "Lakin dekabrda dünya miqyasında bir neçə mühüm qərarların qəbul edilməsi gözlənilir. Artıq ABŞ-ın Federal Ehtiyat Sistemi (FED) faiz dərəcəsinin artırılacağı haqqında rəsmi bəyanat verilib. Bundan əlavə, bu gündən etibarən, FED-in likvidliyin məhdudlaşdırılması proqramı işə salınacaq. Bu, o deməkdir ki, Federal Ehtiyat Sistemi kreditlər şəklində verilmiş dollar kütləsini bazarlardan geri qaytaracaq. Bu hadisələr dünyada dolların indeksinin artmasına səbəb ola bilər. Bundan başqa, Türkiyədə son həftə ərzində dolların məzənəsinin xeyli yüksəldiyi müşahidə olunub. Qonşu ölkələrdə baş verən bu cür proseslər Azərbaycan üçün nəticəsiz qalmır və manatın məzənnəsinə təsir göstərir. Ona görə də ilin sonunda manatın dollara nisbət məzənnəsində müəyyən dəyişikliklər ola bilər".

Ekspert hesab edir ki, ən problemli dövr gələn ildən başlanacaq: "Əgər ARDNF likvidliyin qorunması və maliyyə sabitliyinin saxlanılması üçün Milli Banka növbəti dəfə lazımi məbləğdə vəsait ayırmasa (bunu etmək isə çətin olacaq, çünki Fondun da iri layihələrlə bağlı böyük xərcləri var), onda manatın dollara nisbət məzənnəsinin kifayət qədər ciddi dəyişikliklərə uğrayacağını gözləmək olar", - deyə N. Cəfərli qeyd edib. -0-