Azərbaycan 2024-cü ilə qədər xarici və daxili bazarlarda qaz satışını iki dəfə artırmağı planlaşdırır

ASTNA-ya daxil olan sənədlərə görə, Azərbaycan 2018-ci ildəki 30,13 milyard kubmetrə qarşı 2023-cü ildə təxminən 47.44 milyard kubmetr qaz istehsal etməyi planlaşdırılır və üstəlik, kommersiya qazı (ölkə daxilində və xaricdə satılmaq üçün) 37.18 milyard kubmetr təşkil edəcək. Keçən il bu göstərici cəmi 19.2 milyard kubmetr idi.

Keçən il kommersiya qazı aşağıdakı kimi paylanıb: "Azərenerji"nin ehtiyaclarına 4.87 milyard kubmetr, Naxçıvan Muxtar Respublikası üçün 0.165 milyard kubmetr, Gürcüstana 2.5 milyard kubmetr (1.4 milyard kubmetri SOCAR-dan alıb və Qazıməmməd-Qazax qaz kəməri ilə nəql edib, 1,1 milyard kubmetr “Şahdəniz” konsorsiumundan alınıb), təxminən 7.5 milyard kubmetr Türkiyəyə (“Şahdəniz”dən) satılıb, 3 milyard kubmetr Azərbaycan əhalisinin ehtiyacı üçün istifadə edilib, qalanı SOCAR-ın bir sıra zavodlarına verilib.

Bu il də qazın “Azərenerji”yə və əhaliyə verilməsi ciddi dəyişikliklərə məruz qalmasa, (çox qazanc vermir - 2018-ci ildə cəmi 1.408 milyard manat), qaz ixracı xeyli artacaq və dövlət xəzinəsinə gəlir gətirəcək.

Belə ki, 2019-cu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycan ümumi dəyəri 1.8 milyard dollar olan 9 milyard kubmetr təbii qaz ixrac edib (Dövlət Gömrük Komitəsinin satışla bağlı məlumatları), illik müqayisədə qaz ixracının həcmi 72.97%, qiymət ifadəsində isə 76,08% artıb.

Azərbaycanda 2024-cü ilə qədər qaz hasilatının artması məhz onun ixracının artırılması planları ilə bağlıdır.

2019-cu ildə ölkədə 35,18 milyard kubmetr qaz hasil ediləcək, bunun 24,35 milyard kubmetri əmtəəlik qaz olacaq, 2020-ci ildə 37,82 milyard kubmetr (27 milyard kubmetr əmtəəlik), 2021-ci ildə 42,833 milyard kubmetr (31,85 milyard kubmetr əmtəəlik), 2022-ci ildə 45,58 milyard kubmetr, o cümlədən 34,93 milyard kubmetr əmtəəlik qaz hasilatı gözlənilir.

2020-ci ildə Türkiyə Azərbaycandan təqribən 13 milyard kubmetr qaz ala bilər və Gürcüstan da tədarükü artıracaq.

2020-ci ilin sonunda Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə Azərbaycandan Avropaya qaz tədarükü başlayır və məhz bu layihə ölkənin qaz hasilatı və ixracının əhəmiyyətli dərəcədə artmasına imkan verəcək.

CƏNUB QAZ DƏHLİZİ

CQD bir neçə seqmentdən ibarətdir - 1) Azərbaycan (“Şahdəniz” yatağının istismarı ilə əlaqəli, ikinci, tammiqyaslı faza) və Gürcüstan (tranzit), 2) Türkiyə - 2018-ci ilin iyununda istismara verilən TANAP qaz kəməri, 3) Aİ ərazisində TAP qaz kəməri.

Azərbaycanın energetika naziri Pərviz Şahbazovun sözlərinə görə, bu gün TANAP-la “Şahdəniz-2”dən 3 milyard kubmetr Azərbaycan qazı ixrac edilib, 2020-ci ildə bu həcm Türkiyənin ehtiyacları üçün ildə 6 milyard kubmetrə çatacaq.

Nazir qeyd edib ki, CQD layihəsinin sonuncu komponenti olan Trans-Adriatik Qaz Boru Kəmərinin (TAP) tikintisinin 90%-i başa çatıb.

Türkiyənin Enerji və Təbii Sərvətlər Nazirliyi Xarici İşlər Baş İdarəsinin baş direktoru Səfa Uslu oktyabrın 24-də Bakıda deyib ki,  "TAP-ın qazla doldurulmasına yaxın aylarda başlanılacaq".

"2020-ci ildə TAP işə başlayacaq. Bununla əlaqədar olaraq Azərbaycan qazının TANAP-la Türkiyə üzərindən nəql edilməsi artırılacaq", - deyə Uslu qeyd edib.

878 km uzunluğunda TAP Azərbaycanın ilk dəfə Avropa qaz bazarına çıxmasına imkan verəcək. TAP-ın səhmdarları bunlardır: BP (20%), SOCAR (20%), Snam (20%), Fluxys (19%), Enagas (16%) və Axpo (5%).

Avropada “Şahdəniz-2”-dən İtaliya, Yunanıstan və Bolqarıstan (TAP-ın ilkin mərhələsində) qaz gözləyir, lakin gələcəkdə Azərbaycan qazını almaq istəyən ölkələrin sayı artacaq.

Belə ki, Albaniya hələ TAP layihəsində tranzit ölkə olsa da, CQD-nin genişlənməsi təqdirində qaz almaq istəyir.

Albaniyanın infrastruktur və energetika nazirinin müavini İlir Beita Bakıda jurnalistlərə verdiyi açıqlamada deyib ki, "Albaniyada həm quruda, həm də dənizdə TAP seqmentlərində bütün tikinti işləri başa çatıb".

"Albaniya 2020-ci ildən TAP layihəsinin birinci mərhələsi çərçivəsində qaz almayacaq, çünki buna hələ də böyük ehtiyac yoxdur və buna görə 2013-cü ildə “Şahdəniz” konsorsiumu ilə qaz alqı-satqısı müqaviləsi bağlamayıb. Lakin CQD layihəsinin genişləndirilməsi ilə bağlı qərar qəbul edilsə, Albaniya ikinci mərhələ çərçivəsində qaz almaq istərdi, çünki bu vaxta qədər ölkədə qaz istehlakı ildə 1,2 milyard kubmetrə çatacaq", - deyə İlir Beita qeyd edib.

Demək olar ki, Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropanın bütün ölkələri CQD-nin mümkün genişləndirilməsi ilə bağlı qaza maraq göstərir və buna görə TAP konsorsiumu bazarın sınağını keçirir.

Qeyd edək ki, son 25 ildə Azərbaycanda qaz hasilatı 5 dəfə, son 11 ildə isə 30,3% artıb.

“Şahdəniz”dən (ehtiyatı 1,1-1,5 trilyon kubmetr) əlavə yeni qaz yataqlarının işlənməsi daha 2 trilyon kubmetr qaz çıxarmağa, Azərbaycanın qazlaşdırılmasını başa çatdırmağa, həm də ixrac imkanlarını artırmağa imkan verəcək.