Ünvanlı sosial yardım: ələbaxımlıqdan kiçik biznesə keçid

2018-ci ilin oktyabr ayının əvvəlinə 50,2 min ailə (200,2 min nəfər ailə üzvü) ünvanlı dövlət sosial yardımı (ÜSY) ilə təmin edilir. Hər ailəyə ayda orta hesabla 165,4 manat yardım ödənilir. Gələn il pul şəklində yardım alacaq ailələrin sayının bir qədər də azalacağını ehtimal etmək olar. 2019-cu ilin dövlət büdcəsi zərfində ünvanlı dövlət sosial yardımların ödənişinə 171,2 milyon manat proqnozlaşdırılıb. Büdcə layihəsinə görə, bu vəsait 2017-ci ilin icrasından 43 milyon 517 min manat (20,3%), 2018-ci ilin təsdiq edilmiş proqnozundan isə 35 milyon manat və ya 17 faiz azdır. Gələn il ÜSY-nin verilməsi üçün ehtiyac meyarının 10 faiz artırılaraq 143 manat məbləğində təsdiq olunması nəzərdə tutulur.

Statistik məlumatlara görə, 2017-ci ilin I yarısında 449146 nəfəri əhatə edən 120332 ailəyə ÜSY təyin olunmuşdu. Həmin il ailəyə düşən yardımın orta aylıq məbləği 148,46 manat olmaqla 1 nəfərə düşən ÜSY məbləği 34,84 manat təşkil etmişdi. Hesablama Palatası http://sai.gov.az/upload/files/REY_Layihe2018_27oktyabr_FINAL.pdf 2016-cı ildə 163300 ailəyə və ya 684200 ailə üzvünə ÜSY təyin edildiyini, orta aylıq yardımın məbləğinin ailə üzrə 150,68 manat, ailə üzvünə isə 37,39 manat təşkil etdiyini açıqlayıb. Başqa sözlə, bu il təyin olunan ÜSY-nin məbləği əvvəlki illərdən daha yüksəkdir.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi 2016-cı ildən başlayaraq yoxsul ailələrin yardımdan asılılığını ortadan qaldırmaq üçün özünüməşğulluq sisteminə keçidlə bağlı proqramların icrasına başlayıb. Həmin il proqramın icrasına 6 milyon manat ayrılmışdı və ondan 8 minə yaxın insanın faydalanacağı elan olunmuşdu. Bu il özünəməşğulluq sisteminin genişləndirilməsinə büdcədən 35,6 milyon manat ayrılmışdı.

Dövlət satınalmaları registrində açıqlanmış məlumata görə, nazirliyin Dövlət Məşğulluq Xidməti özünəməşğulluq tədbirlərinin icrası üçün iyul və avqust aylarında ümumi dəyəri 30,3 milyon manat olan 3 müqavilə imzalayıb. Müqavilələr satınalma müsabiqəsi keçirilmədən birbaşa bağlanıb. Təəccüb doğuran odur ki, işlərin icrasına cəlb olunan iki lider şirkət ("Az Nest" MMC və "Aqri Kon" MMC) müqavilənin bağlanmasına 1-2 ay qalmış yaradılıb. Nazirlik müqavilələrə dair informasiya sorğusuna cavabda bu şübhəli məqama aydınlıq gətirməyib.

Beləliklə, özünəməşğulluq tədbirlərinin təşkili çərçivəsində əhalinin özünəməşğulluğunun təmin olunması ilə bağlı tələb olunan:

• iş və xidmətlər, eləcə də istehsalat mallarının təqdim olunmasına görə "Az Nest" MMC və "SRS Consulting" şirkəti (ABŞ) konsorsiumuna 9 milyon 894 min 357,82 manat;

• kənd təsərrüfatı malları ilə təminata görə "Aqri Kon" MMC və "Bis Co" MMC konsorsiumuna 19 milyon 225 min 246 manat;

• İşsiz kimi qeydiyyata alınmış şəhid ailəsi üzvlərinin, əlilliyi olan şəxslərin və aztəminatlı ailələrin əmək qabiliyyətli üzvlərinin məşğulluğunu təmin etməklə onların sosial müdafiəsinə nail olunması məqsədilə "Sosial bağlar" laihəsinin həyata keçirilməsinə dair ƏƏSMN ilə Heydər Əliyev Fondunun "Regional İnkişaf" İctimai Birliyi arasında 2018-ci il 16 iyul tarixdə bağlanmış memorandum çərçivəsində təsərrüfatların yaradılması, iştirakçılara təhvil verilməsi və digər xidmətlərə görə "Parlar Ting A.T." MMC-yə 1 milyon 180 min 497 manat ödənilib.

Nazirliyə ünvanlaşmış sorğuya cavabları təqdim edirik:

-"Özünəməşğulluq tədbirlərinin təşkili çərçivəsində əhalinin özünəməşğulluğunun təmin olunması ilə bağlı tələb olunan "iş və xidmətlər, eləcə də istehsalat malları", eləcə də "kənd təsərrüfatı malları" dedikdə konkret hallar üzrə nə nəzərdə tutulur?

-Burada proqrama cəlb olunan insanların potensiallarına uyğun olaraq öz məşğulluqlarını qurmaq üçün seçdikləri iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə işlər və xidmətlər, istehsalat malları nəzərdə tutulur. Kənd təsərrüfatı malları isə özünəməşğulluq proqramı çərçivəsində ayrı-ayrı kənd təsərrüfatı sahələri üzrə kiçik təsərrüfatlarını yaratmaq istəyən insanlar üçün nəzərdə tutulan mallardır. Buraya əsasən iri və xırda buynuzlu mal-qara, arıçılıq üçün arı ailələri və s. aiddir.

-"Az Nest" MMC və "SRS Consulting" MMC konsorsiumu" və "Aqri Kon" MMC və "Bis Co" MMC konsorsiumu"nun iştirakı ilə bağlanmış satınalma müqavilələri üzrə neçə ailənin üzünəməşğulluğu təmin olunacaq?

-Ümumilikdə, bu il proqram çərçivəsində 7 minədək şəxsin kiçik ailə biznesinin aktivləri (mal və materiallar) alınıb verilməklə dəstəklənməsi planlaşdırılıb. Proqrama cəlb olunmaq üçün müraciət edən və müvafiq potensialları olan şəxslər ilk növbədə biznesin təşkili üzrə zəruri bilik və bacarıqlara malik olmaları üçün onlar Beynəlxalq Əmək Təşkilatının baş təlimçisinin iştirakı ilə hazırlanmış təlimçilər tərəfindən keçirilən kurslara cəlb edilir. Kursları bitirənlərdən biznes-planları uğurlu hesab edilənlərin aktivlərlə təminatı həyata keçirilir. Artıq 6,5 mindən çox şəxsin biznes planı qiymətləndirmə zamanı uğurlu hesab edilib və qiymətləndirmə prosesi davam etdirilir. Eyni zamanda bölgələrdəki proqram iştirakçılarının özünüməşğulluqlarını qurmaq üçün mal və materiallarla təmin edilməsi prosesi də gedir.

Bu prosesə ilk növbədə Cəbrayıl və Füzuli rayonları üzrə proqram iştirakçılarına aktivlərin verilməsi ilə başlanılıb.Cəbrayılın Cocuq Mərcanlı kəndində 25 ailə kiçik təsərrüfatlarını qurmaq üçün mal-qara ilə təmin olunub. Hazırda digər bölgələrdə də aktivlərlə təminat həyata keçirilir.

Proqrama cəlbetmə zamanı həssas qruplardan olan ailələrə üstünlük verilir. Məsələn, proqram iştirakçılarından 1000 nəfərdən çoxunu əlilliyi olan şəxslər, 1255 nəfərini məcburi köçkünlər, 158 nəfərini şəhid ailələrindən olanlar, 816 nəfərini ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailələrin üzvləri, 388 nəfərini sağlamlıq imkanları məhdud uşağı olan valideynlər, 65 nəfərini penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad olunanlar və s. təşkil edir. Həmçinin proqramda iştirak edənlərdən 1026 nəfəri gənclərdir.

Eyni zamanda, dövlət uşaq müəssisələrinin məzunları olan, valideyn himayəsindən məhrum gənclərin mənzillə təmin edildikləri "Məzun evi"ndən də gənclərin bu proqrama cəlb edilməsi təmin olunub.

-"Sosial bağlar" layihəsində Heydər Əliyev Fondunun "Regional İnkişaf" İctimai Birliyinin iştirakı nədən ibarətdir? Bu layihə çərçivəsində neçə ailənin, eləcə də onların əmək qabiliyyətli üzvlərinin məşğulluğunu təmin etmək nəzərdə tutulur? Neçə təsərrüfatın yaradılması hədəf götürülüb?

-"Regional İnkişaf" İB tərəfindən özünüməşğulluq proqramına fəal dəstək olaraq ölkəmizin regionlarında 125 ailə üçün intensiv meyvə bağlarının, tərəvəz və bostançılıq təsərrüfatlarının yaradılması nəzərdə tutulub və artıq bağların salınması işləri aparılır. Bu layihə Tərtər, Ağdam, Bərdə, Füzuli, Quba, Xaçmaz, Qusar, Ağdaş, Kürdəmir, Beyləqan, Ucar, Siyəzən, Salyan, Sabirabad, Qobustan, Ağsu, İsmayıllı, Şəmkir, Daşkəsən, Samux, Ağstafa, Qazax və s. rayonları əhatə edir. Seçilmiş 125 nəfərdən 30 nəfəri şəhid ailəsi üzvü, 28 nəfəri əlilliyi olanlar, qalanları aztəminatlı ailələrin üzvləridir. Həmin ailələr üçün qeyd olunan təsərrüfatlar yaradılmaqla yanaşı, onlara aqrotexniki qulluq, təlimləndirmə, logistika və hazır məhsulun marketinqinin təşkilində, ailələrin bu təsərrüfatlardan əldə edəcəkləri gəlirlərin istehsalın inkişafına yönəltmələri üzrə onlara təkliflərin verilməsində və s. fəal dəstək göstəriləcək.

-Yuxarıda qeyd olunan üç satınalmanın həyata keçirilməsi məqsədilə satınalma müsabiqəsi təşkil olunmuşdumu? Əgər birbaşa müqavilə üzrə satınalma proseduru təşkil olunubsa, konsorsium üzvləri eyni gündə, 2018-ci ilin iyun ayının 26-də yaradılmış "Aqri Kon" MMC və "Az Nest" MMC ilə müqavilələrin bağlanması necə izah oluna bilər? Onların özlərinin (yaxud aid olduqları şirkətlər qrupunun), yaxud konsorsiumların digər tərəfləri kimi biznes təcrübələri, o cümlədən müvafiq sahə üzrə bacarıqları mövcuddur?

-Məşğulluq tədbirlərinin təşkili çərçivəsində respublikanın rayonları üzrə əhalinin özünüməşğulluğunun təmin olunması ilə bağlı tələb olunan kənd təsərrüfatı mallarının satın alınması məqsədi ilə "Dövlət satınalmaları haqqında" Azərbaycan Respublikası qanununun 21-ci maddəsinin müddəaları nəzərə alınmaqla və həmin qanunun 17.3-cü maddəsinə uyğun olaraq Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dövlət Məşğulluq Xidməti ilə "Aqri Kon" MMC və "Bis Co" MMC konsorsiumu arasında 3 avqust 2018-ci il tarixli birbaşa müqavilələr bağlanıb.

Həmçinin əhalinin özünüməşğulluğunun təmin olunması ilə əlaqədar tələb olunan iş və xidmətlərin, eləcə də istehsalat mallarının satın alınması məqsədi ilə Dövlət Məşğulluq Xidməti ilə "AzNest" MMC və "SRS Consulting" MMC konsorsiumu arasında 10 avqust 2018-ci il tarixli birbaşa müqavilələrin bağlanması təmin olunub.

Konsorsium üzvləri arasında imzalanmış müqavilənin şərtlərinə əsasən qalib təşkilatlar müqavilənin icra olunması üzrə kifayət qədər maddi, texniki və kadr potensialına malikdirlər.

Qanunun 8.1-ci maddəsinə əsasən, dövlət satınalmalarını tənzimləyən normativ hüquqi sənədlərdə göstərilən hallar istisna olmaqla, istənilən rezident və qeyri-rezident hüquqi və ya fiziki şəxslər, yaxud hüquqi şəxslər birliyi dövlət mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, Azərbaycan Respublikasında keçirilən dövlət satınalma prosedurlarında iddiaçı kimi iştirak edə bilərlər. Xarici hüquqi şəxslərin keçirilən dövlət satınalmalarda iştirakına məhdudiyyət olmadığından, habelə hüquqi şəxsin minimum fəaliyyət müddətinə dair tələb müəyyən edilmədiyindən özünəməşğulluq tədbirlərinin təşkili ilə əlaqədar keçirilmiş müsabiqədə "SRS Consulting" MMC və "AzNest" MMC birliyi iddiaçı qismində iştirak ediblər.

-İndiyədək özünəməşğulluq tədbirlərinə nazirlik tərəfindən Bakı şəhəri və ümumən regionlar üzrə neçə ailə cəlb olunub? Bu tədbirlərin icrasına nə qədər vəsait sərf olunub və ilkin nəticələr nədir?

-Proqramın əhatə etdiyi şəxslərin sayı 1200-dən cari ildə 7 minədək artırılır. Proqrama cəlb olunan və aktivlərlə təmin edilmiş şəxslər uğurlu şəkildə öz kiçik ailə təsərrüfatlarını yaradaraq genişləndirməyə səy göstərirlər. Bu da proqramın icrası sahəsində ilkin nəticələrin müsbət olduğunu deməyə əsas verir. Əsas məqsəd aztəminatlı ailələrin, sosial cəhətdən həssas qrupların özünüməşğulluq proqramı vasitəsilə dövlət sosial yardım proqramından asılılığını aradan qaldırmaq, onların kiçik sahibkarlığa çıxışına imkan yaratmaqdır.

...Göründüyü kimi, kifayət qədər büdcə vəsaitlərinin sərf olunmasına rəğmən, özünəməşğulluq proqramının icrasına az sayda ailələr qoşula bilir. Onların kiçik biznesinin uğurlu olub-olmayacağını isə zaman göstərəcək.