Amerikalı təhlilçi yazır: “Bakının Qərblə “bal ayı” başa çatır”
“İlham Əliyev imtiyazlı şəkildə dövlətin başında oturub, ancaq tabeliyində olanlara tam nəzarət edə bilmir”
Cənubi Qafqaz üzrə tanınmış təhlilçi Tomas de Val ABŞ-ın Xarici Əlaqələr Şurasının orqanı olan «Foreign Affairs» jurnalında Azərbaycanla bağlı təhlillə çıxış edib. Müəllif Ukrayna hadisələrinin digər postsovet ölkələrinin, o cümlədən Azərbaycanın xarici siyasətini sərt seçimlə üz-üzə qoyduğu qənaətindədir.
De Val eyni jurnalda bundan qabaq dərc olunmuş başqa bir müəllifin - London Universitetindən Ceyms Yanın məqaləsinə istinadla başlayır: “Azərbaycan indi ya Qərbin liberal qayda-qanunlarından geri çəkilməli, Rusiya və İranla daha rahat münasibətlərdə olmalı, ya da tam Qərbə arxalanıb regional çətinliklərə sinə gərməlidir”.
De Val bununla razılaşmır və düşünür ki, məsələ bir az başqa cürdür. Təhlilçinin fikrincə, özünün enerji sərvəti ilə gücləniş Azərbaycan indi belə hesab edir ki, üçüncü bir yolu seçəcək qədər qüdrətlidir və bu yolla həm Rusiyasayağı avtoritar model qurmaq, həm də enerji və təhlükəsizlik məsələlərində Qərbin «strateji partnyoruna» çevrilmək olar.
De Val yazır ki, indi Azərbaycanın bu «üçüncü yolu» sınağa çəkilir. Müəllif son aylarda Azərbaycanın insan hüquqlarına Avropada ən şiddətli hücum təşkil etməsinə və Ermənistanla münasibətlərdə daha davakar mövqe tutmasına diqqət çəkir.
Neft gəlhagəli və oliqarx nazirlər
De Val qeyd edir ki, Azərbaycan özünün türklüyü və şiə məzhəbi, ancaq dünyəvi ənənələri, demokratik, eyni zamanda avtoritar tarixi ilə keçmiş Sovet İttifaqının ən mürəkkəb və maraqlı ölkəsidir.
“Qonşu Ermənistanla münaqişədən məğlub çıxması Azərbaycanın bütün sonrakı xarici siyasətində dərin iz buraxıb.
İndi yaşanan ikinci neft gəlhagəli Azərbaycan siyasətini formalaşdıran bir başqa önəmli faktora çevrilib.
Hakimiyyətin Heydər Əliyevdən oğluna ötürülməsi də 20 il əvvəl xarici investorlarla imzalanmış sərfəli neft kontraktı fonunda baş verib.
Neft gəlhagəli Azərbaycanda 2000-ci illər ərzində dünyanın ən böyük iqtisadi artımını təmin edib və ona postmüstəqillik dönəmində yoxsulluğun kökünü kəsməyə, müharibə qaçqınlarını evlə təmin etməyə imkan yaradıb. Ölkə BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzv olub, «Eurovision» Avropa Mahnı Müsabiqəsinə ev sahibliyi edib.
Amma bu illər ərzində Azərbaycanda yeni oliqarxlar sinifi də formalaşıb. Həmin oliqarxlar çox böyük var dövlət sahib olublar, dünyanın ən müxtəlif ölkələrində, o cümlədən Böyük Britaniyada, Fransada çoxlu daşınmaz əmlakları, hətta şəxsi təyyarələri də var. Avropada furbol klubu almaqdan belə çəkinmirlər”, - deyə müəllif yazır.
İmtiyazlı, amma ətrafına nəzarət etməyən prezident
De Valın fikrincə, belə vəziyyətdə hakimiyyət elitasının başlıca niyyəti mövcud siyasi və iqtisadi iyerarxiyanı qoruyub saxlamaqdır. O yazır ki, fövqəladə hallar, nəqliyyat və daxili işlər nazirləri – Kəmaləddin Heydərov, Ziya Məmmədov və Ramil Usubov kimi oliqarx-siyasətçilər öz siyasi nüfuzlarından sərvətlərini qorumaq üçün yararlanırlar.
“Prezident imtiyazlı bir şəkildə dövlətin başında oturub, ancaq o da tabeliyində olanların hamısına tam nəzarət edə bilmir”, - deyə məqalədə bildirilir. Deyilir ki, bu oliqarx-nazirlər özlərinə tam legitimləşdirilmiş silahlı qüvvələr də yaradıblar.
Vaşinqton yeni Kremldirmi?.
Təhlilçi daha sonra yazır: “Azərbaycanın xarici siyasəti məhz bu kontekstdə anlaşılmalıdır, ölkə elitası xarici qüvvələrlə bağların qurulmasında maraqlıdır. Düzdür, bir şərtlə ki, bu, daha böyük hədəflə – Azərbaycanın avtoritar quruluşunu qoruyub saxlamaq hədəfi ilə toqquşmasın”.
Müəllif Heydər Əliyevin 1990-cı illərə aid bir kəlamını da xatırladır: “Vaşinqton yeni Kremldir”.
Əliyevlərin laxlamış 3 dayağı
Azərbaycanın özünü Qərb rəsmilərinə üç baxımdan sərfəli tərəfdaş kimi təqdim etdiyini bildirən De Val yazır ki, bu ölkə Əfqanıstana gedən hərbi yüklər üçün tranzitdir, İsraillə yaxındır və İrana qarşı sanksiyaların həyata keçirilməsində rol oynayır, üstəlik, Rusiyaya alternativ olaraq, Avropadan ötrü enerji təchizatçısıdır. Bununla belə, o, bütün bunların aşırı qiymətləndirilməməsi zərurətini vurğulayır. Diqqətə çatdırır ki, artıq Vaşinqton İranla dialoqdadır və bir zamanlar ambisiyalı Cənub Dəhlizi Layihəsi yığcamlaşdırılıb (Hazırkı plana görə, Azərbaycan 5-6 ildə Cənubi Avropaya – İtaliya və Yunanıstana 10 milyard kubmetr qaz axıdacaq ki, bu da Avropanın ümumi qaz istehlakının yalnız iki faizidir).
Qərblə “bal ayı” başa çatır
“Belə görünür ki, Azərbaycanın Qərbin əsas neft nəhəngləri ilə “bal ayı” da başa çatmaqdadır. Fransanın “Total” şirkəti öz payını satıb, Norveçin “Statoil” şirkəti isə öz töhfəsini xeyli azaldıb. Bakı indi yeni variantlar axtarır”, - deyə müəllif yazır.
Rusiya ilə rejim qohumluğu
De Val Azərbaycanın Rusiya ilə münasibətləri məsələsinə də diqqət çəkir. Yazır ki, “keçmiş ağasına şübhə” Azərbaycan milli ideologiyasının özəyini təşkil etsə də, indi rəsmi Bakı Rusiya ilə hər zaman olduğundan daha yaxın münasibətlərdədir. De Val hər iki ölkədəki siyasi rejimlərin “qohum olmasına” da diqqət yönəldir.
“Azərbaycanla Rusiya təbii sərvətlər hesabına böyük maliyyə resursları əldə ediblər və hər iki ölkədə repressiv rejimlər mövcuddur. Rusiyada qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyətini məhdudlaşdıran qanun layihəsi qəbul ediləndən bir müddət sonra eyni qanun layihəsi Azərbaycanda da qəbul edilib. Hətta ABŞ prezidenti Obama sentyabrın 23-də etdiyi çıxışda Azərbaycanda qeyri-hökumət təşkilatlarına qarşı repressiyalardan danışmağı vacib bilib.
Krım məsələsində BMT-də Ukraynaya dəstək verməsinə baxmayaraq, Azərbaycan hökumətinin rəsmiləri Maydan hadisələrində Qərbi suçlayır və bunun Ukraynada anarxiya ilə nəticələndiyini bəyan edirlər.
Azərbaycanda repressiyalar
Azərbaycanda son dövrlər repressiyalar daha da güclənib. Hazırda ölkədə 98 siyasi məhbus var və onların çoxu Qərb dəyərlərinin möhkəm tərəfdarları kimi tanınır. Hökumət mətbuatı bu şəxsləri məhkəmə hökmü olmadan artıq çoxdan cinayətkar kimi qələmə verib. Rəsmi şəxslər öz çıxışlarında onlara nifrət etdiklərini və onlardan yaxa qurtarmağın vacibliyini bildirirlər. Azərbaycan hakimiyyəti ölkədə fəaliyyət göstərən Qərb təşkilatlarına qarşı cinayət işi qaldırıb və onların bank hesabları dondurulub. ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Riçard Morninqstar və İsveçin xarici işlər naziri Karl Bildt hökuməti tənqid etdiklərinə görə Azərbaycan rəsmilərinin sərt hücumlarına məruz qalıblar”, - deyə De Val yazır.
Azadlıq qəzeti
Siyasət şöbəsi
Söz istəyirəm
-
Bakını qərq etməkdə olan miqyaslı daşqın ərəfəsində Buzovna qəsəbəsində narahatedici hadisə baş verdi, Lada Priora avtomobili qarşısındakı yolu dağıdaraq sanki yerin altına girdi. Sürücü möcüzəvi şəkildə sağ qaldı, lakin ədalətə nail olacağına and içdi və "Azərsu" ASC-dən - dərin kök salmış korrupsiya ilə tez-tez assosiasiya olunan dövlət su təchizatı və kanalizasiya şirkətindən prokurorluğa rəsmi şikayət verəcəyini vəd etdi.
-
Necə bir acizlikdir, bir gecə yağan yağışda tuneldə qalan adamı xilas etmək olmadı. Bir gün sonra meyiti tapılır. Gecə onu qurtarmağa gedən başqa bir vətəndaş çarəsizcə geri qayıdır.
-
Mir Cəfər Bağırov “Kitabi Dədə Qorqud”u da həbs etdi.
-
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Rəy yaz