Heydər Əliyev. Ikinci Qayidiş

Türkiyənin Azərbaycan səfirliyinin keçmiş mətbuat katibi Turqut Ər müəllifi olduğu "Azadlıqdan tiranlığa doğru" kitabında Azərbaycanda bütpərəstliyin əsaslarına sarsıdıcı zərbələr endirib. Onun hücumlarının əsas hədəfi Azərbaycan hakimiyyətinin Azərbaycanın keçmiş rəhbəri Heydər Əliyev şəxsiyyətini ifrat dərəcədə ideallaşdırmasıdır. Sinələrdə Heydər Əliyevin şəklinin, ya imzası olan nişanların gəzdirilməsi, mərmər heykəli önündə can-başla baş əyilməsi ancaq fetişdir. Bu, hakimiyyət ierarxiyasında şəxsin tutduğu vəzifənin əhəmiyyətindən asıli olaraq öz cılız tələbatlarını təmin etmək vasitəsidir. 1993-2001-ci illərdə Bakıda diplomat işələyən Turqut Ər hadisələri faktoloji materiallar əsasında qələmə alıb. Bu fakt və hadisələrin üzə çıxması, bunun arxasında duran səbəb və motivlər nədir? Belə suallar silsiləsini davam etdirmək də olar. Yalnız bu sualları cavablandırmaqla həmin zaman kəsiyinin adekvat səhnəsini yaratmaq mümkündür. Kitabın əsas qayəsi Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi, ölkə torpaqlarını qurban verməklə, rəqiblərini sıradan çıxarmaqla onu əlində saxlamasıdır. Heydər Əliyevin əsas vəzifəsi onun ailə və klanının maraqlarına xidmət göstərən dövlət yaratmaq idi. T.Ərə görə, H.Əliyev obrazı Azərbaycan xalqının antipodudur.

1987-ci ildə Sov.İKP MK Siyasi Bürosundan çıxarılmış (yalançı bioqrafların təqdim etmək istədikləri kimi nəyəsə etiraz olaraq özü Siyasi Bürodan getməyib) H.Əliyevin yeni erası 1990-cı ildə 67 yaşında Azərbaycana qayıtması, doğan olimpə doğru yeni cəhdlərilə başlayıb.
Əlbəttə, 1988-ci ildə alovlanan Qarabağ münaqişəsi, SSRİ-nin parçalanmağa başlaması kimi tarixi hadisələr də buna yol açıb. Təcrübəli və məharətli taktik, informasiya ilə işləməyi və ona qiymət verməyi bacaran insan kimi H.Əliyev situasiyanı düzgün dəyərləndirdi və hələ Moskvada ikən öz qayıdışına zəmin hazırladı.
H.Əliyevin adamlarının Azərbaycanda situasiyanın gərginləşdirilməsinə xidmət etməsi, baş dirijorun hakimiyyətə qayıda bilməsi üçün "yolu təmizləyən" böhranı dəstəkləməsi haqda çoxsaylı mülahizə və rəylər var.
H.Əliyev üçün nə birinci idi: hakimiyyət, dövlət, xalq, ailə, şəxsən özü? Bunların arasında ən doğrusu bunların hamısnın birliyi və ya cəmi cavabıdır. Ümumiyyətlə, azərbaycanlılarda əksər halda birinci yerdə şəxsi maraqları, ailə maraqları, ondan sonra Vətən anlayışı və ya daha dəqiq kiçik Vətən anlayışı gəlir. Bu məhəllə, kənd, rayon, şəhər anlayışıdır. Getdikcə Vətən daha mürəkkəb şəkildə qavranılır.
H.Əliyev də bu sırada istisna deyil, amma şəraitdən asılı olaraq onun üçün vətən anlayışı bizim hər birimizin anladığından daha geniş idi. Ona görə ki, sovet dönəmində 13 il hakimiyyətdə olan H.Əliyev zavodlar tikdi, şəhərlər saldı, əkin sahələrini genişləndirdi, dağıtdı, yenidən qurdu, bu başdan o başa getdi, milli identliyi öz diktator manerasına uyğun inkişaf etdirdi və gücləndirdi.
Torpaqlarını itirmiş, müharibəni uduzmuş, korrupsiyaya uğramış, cinayət sistemli, mənəvi aşınmaya məruz qalmış və s. Azərbaycanı quran və ya qurmağa kömək edən problemləri və cəmiyyətdəki böhranı miyonlarla şəxsi maraqlarının təmin edilməsində axtarmaq lazım gəlir.
90-cı ildə H.Əliyevin qayıdışını keçmiş tabeliyində olanlar düşməncəsinə qarşıladılar. Onların hər biri özün artıq sahib sayır və hər biri dövlətdə birinci şəxs libasını öz əyninə biçirdi. Bu keçmiş komandasının ona açıq xəyanəti idi. Onların hamısı isə ona borclu idilər.
Vaxtilə bu şəxslər növbəti yüksəliş üçün onun qarşısında əyilİrdilər. Sirr deyil ki, sovet dönəmində istənilən təyinatın və o cümlədən, orta müəssisə rəhbərinin təyinatı belə MK birinci katibinin razılığı olmadan mümkün deyildi. İndi isə bu adamlar onu kütləvi şəkildə təhqir etməyə, alçaltmağa başladılar. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, bu adam öz yüksəlişinin artıq həll olunduğunu və qarşısıalınmaz intiqam saatının yaxınlaşdığını hiss edərək qibtəediləcək inad və soyuqqanlılıqla bu hücumların qarşısını alırdı.
Keçmiş sovet mafiozluğuna görə onu hətta sevməyənlər belə, bu güclü və zaman ziddiyyətlərinin məngənəsində sıxılmış şəxsin alçaldılmasına laqeyd və yazıqcasına baxa bilmirdilər. H.Əliyev hadisələrin hara apardığını və SSRİ-nin yüksək rəhbərliyindəki müdrik təcrübəsilə ölkəni aqoniyada olan imperiyanın dağıntılarından necə çıxaracağını bilən yeganə şəxs olduğuna əmin idi.
Sovet dönəmində olduğu kimi klanların ölkədə liderliyi uğrunda gizli mübarizədə o Naxçıvan və Qərbi Azərbaycan (Ermənistan) klanına arxalandı. H.Əliyev adətən klana və ya ona sadiq adamlara söykənirdi. Amma klan onun zərbə gücü və arxası idi. Rəqiblərinin sonrakı fəaliyyətində onun bu seçimi özünü doğrultdu.
80-ci illərin sonunda hakimiyyətə alternativ yeni siyasi qruplaşma olan Xalq Cəbhəsi onun rəqibi idimi? Cəbhəçilər 1992-ci ildə hakimiyyətə gələnə qədər Əliyevə hücum etmir, onunla keçmiş tabelyində olan şəxslərin qaydasız oyunlarını sakitcə müşahidə edirdilər. Bununla belə, AXC-də Əbülfəz Elçibəy kimi strateji düşüncələrə görə H.Əliyevi müttəfiq və hətta prosesin lideri kimi görənlər də vardı, H.Əliyevin hakimiyyətə qayıdışını təhlükə sayanlar da. Əqidəli demokratlar Əliyevin qayıdışına prosesə təhlükə kimi, başqaları isə bu qayıdışa öz şəxsi maraqlarına təhlükə kimi baxırdılar.
1990-cı ildə Azərbaycan Ali Sovetinin və Naxçıvanın deputatı seçilən H.Əliyev öz siyasi doğuluşunu kiçik vətəndə başladı. 1990-cı ilin oktyabrında H.əliyev qəti məxvilik şəraitində Naxçıvana gəldi, burada onu tərəfdarları gözləyirdilər. Naxçıvanda hər şey onun yerli parlamentə sədr olaraq muxtar respublikaya rəhbərlik etməsinə hazırlanmışdı. Gözlənilən hadisə də elə həmin ilin sonunda baş verdi.
Bununla da H.Əliyev Konstitusiyaya əsasən avtomatik olaraq Azərbaycan Ali Soveti sədrinin müavini sayılırdı. Bu fakt özü onu Bakıdakı çoxsaylı yüksək rütbəli rəqiblərindən yüksəyə qaldırırdı. Əlbəttə, bundan qorunmaq üçün Naxçıvan parlrmenti sədrinin ölkə parlamenti sədrinin müavini sayılması müddəası Konstitusiyadan dərhal çıxarıldı.
H.Əliyev Naxçivanda təhlükəsizlik və daxili sabitlik fəaliyyətinə başladı. O, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağını (1918-20-ci illər) Naxçıvan parlamenti üzərinə qaldırdı, moto-atıcı diviziyanın, sərhəd qoşunlarının Naxçıvandan çıxarılmasına, ermənilərin nəzarət altında saxladıqları Naxçıvanın Türkiyə ilə əlaqəsini təmin edən yolu itirməmək üçün Ermənistanla atəşkəsə nail oldu.
O, Türkiyə və İranla birbaşa əlaqələr qurur, nəqliyyat və iqtisadi blokadada olan Naxçivanin muxtariyyətini gücləndirmək üçün onlardan istifadə edir.
Türkiyə iqtisadi layihələr üçün Naxçıvana 100 milyon dollar kredit ayırdı, amma aydın idi ki, bu pullar Naxçıvanın operativ problemlərinin həllinə yönəldiləcəkdi.
H.Əliyevin manevrləri cəmiyyətdə ideoloji dağılmalarla müşayət edilən böhranlı 1991-92-ci illərə təsadüf edirdi. Bu zaman SSRİ-də mübarizə imperiya qüvvələrilə dəyişikliklər zərurətini dərk edən qruplar arasında gedirdi. Hər iki düşərgədə olanlar partiya nomenklaturası və güc qurumları idi. H.Əliyev hər iki düşərgə arasında ehtiyatla hərəkt edir, eyni zamanda daha çox ağırlığı islahat tərəfdarları tərəfə qoyurdu. Strateji baxımdan bu qaçılmaz idi və həm də müttəfiq respublikaların azad fəaliyyətinə daha çox geniş meydan yaranırdı. Bu kontekstdə mərkəzi hakimiyyətin Azərbaycanda süqutu H.Əliyevin günahı üzündən və ya köməkliyilə baş vermədi. Bu nomenklaturanın düzgün hesablama aparmamasının nəticəsi idi ki, 80-ci illərin postəliyev dövrü bunu üzə çıxardı. H.Əliyevdən fərqli olaraq ölkənin o vaxtkı rəhbəri Ayaz Mütəllibov və tərəfdarları artıq batmaqda olan imperiya qüvvələrinə arxalanmalarını gizlətməyərək faəliyyət göstərirdilər.
BKİ-nin (SSRİ SQ-nin Baş Kəşfiyyat İdarəsi) zamanına görə düzgün hesablanmayan və səhv olan, münaqişənin daha da dərinləşməsinə xidmət edən ermənilərin Şaumyan rayonundan deportasiyası üzrə "Kolıço" (Həlqə) əməliyyatı A.Mütəllibovun dəstəyi olmadan həyata keçirilə bilməzdi. Daha sonra 1991-ci il avqustun 19-da SSRİ-də QKÇP-nin dövlət çevrilişi zamanı Ter-Petrosyanın, N.Nazarbayevin son ana qədər gözləyərək Qorbaçov və Yeltsin komandasına dəstək verdiyi halda A.Mütəllibovin çevrilişə dəstək verməsi özünə və komandasına qarşı çıxarılan hökm oldu.
1991-ci ilin sentyabrında Rusiya qoşunları azərbaycanlı əhalini müdafiəsiz qoyaraq Dağlıq Qarabağda münaqişədən kənarda durur. Noyabr ayında isə Mütəllibov Martuni rayonu üzərində vertolyotun vurulması ilə öz komandasının aparıcı simalarını itirir.
Təcili şəkildə Türkiyənin dəstəyinə və o cümlədən, hərbi dəstəyinə nail olmaq səyləri vəziyyəti daha da çətinləşdirir. Rus polku vasitəsilə ermənilərin 1992-ci ilin fevralında Xocalıya hücumu ilə Mütəllibovun axırına çıxırlar və həmin ilin martında o istefaya gedir.
Şuşa və Laçının işğalı fonunda rusların dəstəyilə prezident sarayına qayıtmaq kimi uğursuz cəhddən sonra 1992-ci il mayın 15-də isə A.Mütəllibov komandası qəti olaraq hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı. A.Mütəlllibovun hakimiyyətə qayıdış istəyi növbəti səhv, hətta demək olar ki, həmişə işə yarayan "tələ" idi.
AXC-nin hakimiyyətə gəlişi birdən-birə oldu, belə hadisə isə ancaq dərin ictimai-siyasi böhran və zəif hakimiyyət şəraitində baş verə bilir. Bu zamandan etibarən AXC-nin uğur və nöqsanlar kimi ziddiyyətlərlə müşayət edilən bir illik erası başlayır. Bütün binlarsa geosiyasi situasiya və həqiqətən müstəqil dövlət qurmaq istəyənlərlə imperiya keçmişindən yapışan qüvvələr arasında gedən daxili siyasi mübarizə ilə müəyyən olunurdu.
Praktiki baxımdan AXC-nin də taleyi həll edilmişdi və hadisələrə ton verən bu təşkilatın əsas məqsədi Moskvanın diktat və gözlənilməzliyinədn kifayət qədər uzaqlaşmaq idi. Bu sahədə AXC tələsiridi, sürətlə və postsovet məkanında birinci olaraq milli valyutaya keçilir, ölkənin valyuta və qızıl ehtiyatı yaradılır, Türkiyə və ABŞ-la inteqrasiya gücləndirilir, neft şirkətlərilə danışıqlar güclənir, azərbaycanlı gənclər Türkiyə hərbi məktəblərinə oxumağa göndərilir, ali məktəbə qəbul üçün test sistemi tətbiq edilir, biznesin inkişafına şərait yaradılır, KİV azadlığı, milli azlıqlar
və s. haqqında qanunlar qəbul edilir.
Eyni zamanda yeni hakimiyyət MDB-yə, kollektiv təhlükəsizlik müqaviləsinə daxil olmaqdan, Rusiyaya Qarabağda sülhyaradıcı missiya verməkdən, Gəncə desant diviziyasına hərbi baza statusu vermkədn israrla imtina edir.
Politoloq Arif Yunus o zaman belə bir təhlil vermişdi ki, ölkədə vəziyyəti nəzarət altında saxlamaq və prosesi istənilən istiqamətə aparmaq üçün hakimiyyətin bütün vəsilələrində 5200 yer əldə etmək zəruri idi. AXC cəmi 267 yerə nəzarət edirdi və A.Yunusun təhlilinə görə, elə bu fakt da AXC-nin məğlubiyyətinə səbəb oldu. Həqiqətdə isə AXC-də kadr resursu çatışmırdı və buna görə də təşkilat hakimiyyətdə sovet nomenklaturası ilə birgə çalışırdı və bunları operativ qaydada əvəzləməyə kimsə yox idi. Nomenklatura lazım olan zaman hərəkətə gətirildi. Payiza yaxın AXC əleyhdarları hərəkətə keçdilər. Arxada və cəbhədə sabotaj başladı. Ruslar erməniləri daha çox silahlandırır, Qarabağda isə müharibə artan insan və maddi itkilərlə müşayət edilən canüzən mövqe döyüşünə dönür.
AXC-yə qarşı ciddi iqtisadi, informasiya, hərbi hücum başlamışdı. Prinsip etibarilə hakimiyyət hələ yanvarda, AXC-nin opponenti, gəncəbasar regionuna və Gəncədəki rus desant diviziyasına arxalanan korpus komandiri Surət Hüseynov öz qüvvələrini Ağdərədən çıxarıb, mövqeləri ermənilərə təhvil verəndə yıxılmalı idi. Yalniz bu təkəbbürlü adamla alçaldıcı danışıqlar o zaman vətəndaş və hərbi qarşıdrumasının qarşısını aldı.
H.Əliyev kimin tərəfində idi? O, öz tərəfində idi, amma digərləri kimi H.Əliyev də müvəqqəti də olsa Əbülfəz Elçibəylə S.Hüseynov arasında münaqişəni sakitləşdirmək üçün az səy göstərmədi. Amma aydın idi ki, bütün aparıcı oyunçular üçün X saatı yaxınlaşırdı və H.Əliyev fəaliyyətə keçdi. Fevralda H.Əliyev Bakıya gəlir və Ə.Elçibəylə 8 saatlıq tet-a-tet danışıqlar gedir. Yeltsinin göstərişilə Lujkovun H.Əliyevin Moskvadakı mənzilinin əlindən almaq istəməsi məsləsəini yoluna qoymaq adı ilə H.Əliyev Bakıdan Moskvaya gedir. Həqiqətdə isə H.Əliyev Moskvada JEK işçiləri ilə yox, Moskvanın nüfuzlu şəxsləri, dünyanın aparıcı ölkələrinin diplomatları ilə görüşlər keçirdi.
1993-cü il martın sonunda Azərbaycanın Kəlbəcər rayonu işğal edildi və buradan 48 min insan qaçqın düşdü. Əməliyyatı Azərbaycan ordusunun yuxarı eşelonundakıların xəyanəti və Elçibəy hökumətinin situasiyanı düzgün dəyərləndirməməsi üzündən müqavimət görməyən Ermənistan silahlı qüvvələri həyata keçirdi.
Bütünülükdə əməliyyat BKİ-də hazırlanmışdı və Azərbaycanda vəziyyətin pozulmasına hesablanmışdı. Amma nə H.Əliyev, nə də digər müxaliflər vəziyyətdən istifadə etmədilər. Bundan əlavə, H.Əliyev zəruri olan tədbirləri görərək vəziyyətin pozulmasına imkan vermədi. Bu zaman H.Əliyev bütün daxili və xarici oyunçular arasında bacarıqla oynayır və onu münaqişəyə cəlb etməyə imkan vermirdi.
Kəlbəcər hadisəsindən sonra Surət Hüseynov və Moskvadakı tərəfdarları da, Ə.Elçibəy və H.Əliyev də yeni hadisələrə hazırlaşmağa başladılar. İmperiyaçı tərəfdarlarının əsas qüvvəsinin Gəncədəki hərbi diviziya olduğunu anlayan AXC bu hərbi birləşmənin Azərbaycandan çıxarılmasını israrla tələb etməyə başladı. Ruslar qoşunu çıxarmağa razılaşdılar və silahlırn çoxunu S.Hüseynova verərək mayın 25-də
Gəncədən çıxdılar.Görünür, Moskva Elçibəy hökumətinin gedişini yaxın həftələrin işi sayaraq Azərbaycan "razborkası"na qarışmamağı, hərbi baza statusu ilə qayıtmağı isə yeni hökumətin dəvətilə reallaşdırmağı nəzərdə tuturdu.
İyunun 4-də Gəncədə ilkin toqquşmalar baş verir, ölkədəki bütün imperiyapərəst qüvvələr hərəkətə gəlir. İyunun 7-də ermənilər hücum əməliyyatlarına başlayırlar. S.Hüseynovun qoşunları kənara çəkilir, hərbi əməliyyatlara qoşulmur, Ə.Elçibəyi və onun komandasını hakimiyyətdən salmaq üçün Bakı üzərinə gəlir. Bu zaman H.Əliyev və onun adamları tərəflər arasında manevr edir, S.Hüseynovla həmrəylik nümayiş etdirir və beləliklə, onu arxayın salırdılar. H.Əliyev Ə.Elçibəyin dəvətilə Bakıya gəlir, iyunun 17-də isə Ə.Elçibəy Türkiyə xüsusi xidmət zabitlərinin müşayətilə Naxçıvana, anadan olduğu Kələki kəndinə gedir.
Azərbaycan parlamenti Naxçıvan parlament sədrinin avtomatik Azərbaycan parlament sədrinin müavini olması barədə Konstitusiya müddəasını bərpa edir. Əliyev üçün hakimiyyətə yol açılır.
Əksəriyyəti ruspərəst olan Ali Sovet deputatlarının tam tərkibdə sessiya çağırmaq istəməsinin qarşısı parlament rəhbəri İsa Qəmbər və H.Əliyev tərəfindən bacarıqla alınır. Hər kəs öz maraqlarına görə hərəkət edirdi. Başlıca məsələ olan Ali Sovetin sessiyasının çağrılmaması məsələsində maraqlar üst-üstə düşürdü. Ali Sovetin sessiyası 15 may 1992-ci il hərəkətlərini hərbi qiyam AXC-nin hakimiyyətini qeyrilegitim saymalı, daha sonra isə MDB sistemini formalaşdıran bütün sazişləri imzalamalı idi.
Necə deyərlər "bura Azərbaycandır". Kimisə satın aldılar, kiməsə vəzifə vədi verdilər, kimisə qorxutdular və s. H.Əliyev Ali Sovetin genişləndirilmiş sessiyası çağırılmadan onun sədri oldu.
AXC-nin ifşasına, S.Hüseynovun yüngül bəraət almasına, Qərb neft şirkətlərilə danışıqların dayandırılmasına, Rusiya tərəf meyllərə dair Əliyevin çıxışları kursu 180 dərəcə dəyişmək təəssüratı yaradırdı. Bütün bunlar faktdır. H.Əliyev artıq prezident kimi öz statusunu legitimləşdirmək prosesini davam etdirə bilmək üçün baş nazir postunu S.Hüseynova verməyə məcbur oldu. Əvvəlcə parlament, daha sonra referendum Ə.Elçibəyin fəaliyyətini yerinə yetirməyə qabil olmadığını təsdiq etdi və beləliklə, H.Əliyev prezident oldu.
H.Əliyevin zamanında itirilən 6 rayona gəlincə, nəzərə almaq lazımdır ki, bu itkilər sərt daxili siyasi mübarizənin, habelə sələfi kimi H.Əliyevin də MDB-yə, müdafiə ittifaqına daxil olmaması mövqeyinin nəticəsi idi. O, təcrübəli siyasətçi kimi Dağlıq Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının olmasını istəmirdi, bilirdi ki, Moskva münaqişəni həll etməyəcək, amma Qafqazda öz maraq və nüfuzu üçün bundan istifadə edəcək.
MİP və AXC batalyonlarının 1993-cü ilin yayında buraxılması məcburi addım idi. H.Əliyev bununla AXC-yə öz həqiqi düşmən münasibətini sərgiləmək istəyirdi. Yalnız 1993-cü ilin payızında Moskvanın sırıdığı ultimativ tələblərdən yayınmağın uğursuzluğunu analayandan sonra H.Əliyev Azərbaycanı MDB-yə daxil edir. Bu zaman belə, hərbi baza və sülhməramlı qüvvələr məsələsi həll olunmamış qalır. Daha sonra Moskva eiltası daxilindəki ziddiyyətlərdən istifadə edərək əsrin kontraktından 20% -i Rusiyaya güzəşt edilir. Bununla da erməni ordusunun hücumu dayandırılır.
1993-cü ildə Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi Qərb diplomatlarını və neftçilərini qorxutdu. Onlar belə hesab edirdilər ki, bu KQB generalı, Siyasi Büro üzvü ölkənin üzünü Kremlə tərəf döndərəcək. Amma situasiyanı düzgün dəyərləndirən analitiklər Əliyevin bütün zahiri İran və Rusiya manevrlərinə baxmayraq Qərb diplomatlarını Qərbyönlü kursun qaçımaz olduğuna inandırırdılar. Onlar haqlı idilər. İlin sonunda H.Əliyev Böyüek Britaniyaya səfər etdi, dəstək istədi və Qərb şirkətlərilə kontraktların imzalanması kursunun davam edəcəyni təsdiqlədi.
1994-cü ilin yazında H.Əliyev silahlı qüvvələri gücləndirə bilir və erməni ordusunun yaz hücumları dəf edilir. Eyni zamanda H.Əliyev Qərblə əməkdaşlıq barədə intensiv danışıqlar aparır.
H.Əliyev mayın 3-də Brüsseldə NATO ilə sülh naminə tərəfdaşlıq Proqramını imzalayır. Bunun ardınca 7-8 mayda hərbi əməliyyatlar dayandırılır, mayın 12-də isə tarixə Bişkrk protokolu kimi düşən atəşkəs haqqında saziş imzalanır. Iyunda isə Azərbaycan neftinin işlənməsində amerikalıların liderliyini təmin edən H.Əliyev Qərbin dəstəyini alır, ATƏT-in simasında Rusiyanın Qarabağda təkbaşına sülhməramlı qüvvələr yerləşdirməsinə rədd cavabı verir.
Amma Rusiya "quzğunları" bununla sakitləşmir, moskvapərəst qüvvələrin Azərbaycanda payız revanşına hazırlıq başlanır. Hər iki tərəf vuruşa hazırlaşır. Vəd edilən kontrakt sentyabrın 20-də Bakıda imzalandıqdan sonra Bakıda H.Əliyevə yaxın yüksəkrütbəli şəxslər qətl edilirlər. H.Əliyevin əleyhinə S.Hüseynovun qüvvələri və xüsusi təyinatlı polis dəstəsinin komandiri Rövşən Cavadov çıxış edir. H.Əliyevin orduya arxalanmaq istəyi baş tutmur. Ordunun böyük hissəsi onun tərəfində olmur. Yalniz bir neçə sadiq hərbi hissə S.Hüseynovun Gəncədə və s. yerlərdə qüvvələrini tərksilah edir. Məğlubiyyət təhlükəsini real dəyərləndirən H.Əliyev müxalifətçilərdən tutmuş R.Cavadovun atasına qədər bütün mümkün vasitəçilərlə R.Cavadovla danışıqlara gedir. O, çevrilişin qarşısını çətinliklə alır. Daha sonra H.Əliyev son döyüşə ciddi hazırlaşmağa başlayır. Prezident sarayına yol açıq ikən sona qədər getməyən R.Cavadov uduzmuşdu. Çünki, əvvəllər XTPD-ni dəstəkləyən qüvvələr ondan üz döndərdilər. 1995-ci ilin martında H.Əliyev elə bir çətinlik çəkmədən sonuncu müxalif hərbi qruplaşmanı ləğv etdi. R.Cavadov özü isə öldürüldü. Bununla da siyasətdə "hərbi razborkalar" erası başa çatdı.
Sonrakı sarsıdıcı zərbə nüfuzlu kriminal qruplara endirildi. H.Əliyev bununla ölkədə hər şeyin tərənnümçüsü olduğu hakimiyyətə məxsusluğunu hamıya başa saldı. Turqut Ərin də düzgün yazdığı kimi ölkədə polis sabitliyi yaradıldı...

Mehman Əliyev