«YENI AZƏRBAYCAN» QƏZETININ BAŞ REDAKTORU HIKMƏT BABAOĞLUNA (2)

Hörmətli, Hikmət Babaoğlu


"Yeni Azərbaycan" qəzetində mənim haqqımda əvvəlki məqalədə (14.08.2010) olduğu kimi, sizin məktubuma cavabınızda (20.08.2010) da mən xeyli yanlışlıq, düzgün olmayan faktlar aşkar etdim. Lakin ümumilikdə, məqalənin ruhu və sizin mövqeyiniz YAP üzvü kimi hörmətə layiqdir.
Siz yazınızda dəfələrlə mənim eqoma toxunursunuz. Sizə elə gəlir ki, mən zəif eqoya malik adamam. Lakin yəqin ki, mənimlə razılaşarsınız ki, zəif adam heç zaman sistemin əksinə gedə bilməz, təbii ki, söhbət əsəb sarsıntıları nəticəsində baş verən istisna hallardan getmirsə.
Mən özümü güclü eqoya malik şəxslər sırasına daxil edirəm. Mənim həyat yolum, vətəndaş və peşə mövqeyim bunu təsdiqləyir. Siz və bir çoxları (bu gün sizin kimilər çoxluq təşkil edir) başa düşə bilmirlər ki, Mehman Əliyev nə istəyir, nə üçün o, hamı kimi deyil. Əgər o, hamı kimi deyilsə, deməli, o, zəif eqolu adamdır. Təsadüfü deyil ki, siz mənim fəal mövqeyimi Soros Fondunun İdarə Heyətinin sədri təyin olunmağımla əlaqədar yaranmış müvəqqəti impulsiv çılğınlıq kimi təqdim etməyə çalışırsınız. Siz mənim Soros Fonduna gəlişim zamanı çılğınlığımı düzgün hiss etmisiniz. Lakin bu, təsadüfdür. Burada iki amilin rolu var: mətbuatın 135 illiyi və Azərbaycanın cənub-qərb rayonlarında baş vermiş daşqınlar.
Mən bu yubileyin formal bayram edilməsi, azad KİV-in inkişaf proqramının olmaması və bu sahədə vəziyyətin pisləşməsilə bağlı narazılığımı mətbuatda açıq şəkildə bildirmişəm. Daşqınlara gəlincə, mənim öz araşdırmalarım və müşahidələrim həm vətəndaş, həm də jurnalist kimi yol verməzdi ki, hökumətin məsuliyyətsizliyi və korrupsiyaya qurşanması üzündən soydaşlarımızın əziyyət çəkməsinə sakit yanaşım. Nəhayət, mən Fonda ona görə gəldim ki, bu ölkədə çatışmayan vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına az da olsa öz töhfəmi verim.
Mənim mövqeyim hər zaman öz sabitliyi, cəmiyyətdə və media mühitində baş verənlərə adekvatlığı ilə seçilib. İki səbəbdən mətbuat azadlığı mənim üçün həmişə əsas ideya olub: mən hər zaman özümü azad insan hesab etmişəm və azad cəmiyyətdə yaşamaq istəmişəm. Bu isə azad mətbuat olmadan mümkün deyil. Mən Azərbaycan jurnalistikasına 1988-ci ildə Nəcəf Nəcəfovun o dövrün ən azad qəzeti olan "Molodyoj Azerbaydjana" qəzetinə gəlmişəm. Mən işdən çıxarılmış redaktorun ardınca həmin qəzeti tərk etdim, baxmayaraq ki, mənə şöbə redaktoru vəzifəsini təklif etmişdilər. Sonra 20 yanvar hadisələrinə etiraz olaraq "Azərinform"dan (AzərTAc) çıxdım. Halbuki, məni buraxmırdılar və vəzifə təklif edirdilər.
1990-cu ildə bir qrup azadlıqsevər həmfikirlərim ilə Turan informasiya- nəşriyyat müəssisəsini yaratdıq. Məqsədimiz xalq üçün onun tarixində ağ səhifələri açmaq, ölkə ətrafındakı informasiya blokadasını yarmaq idi. Sonra sıfırdan başlayaraq, xarici KİV-lərin kiçik qonorarları hesabına kərpici kərpic üzərinə qoymaqla Turan-ı yaratdıq. 1990-cu ildə azad olmağa sadiq qalaraq yüksək dairələrin himayədarlığından (bina, kompüterlər, pulsuz beynəlxalq əlaqə, avtomobillər, görünməmiş pullar) imtina etdim.
1992-ci ilin mayında mənə AzərTAc-a rəhbərlik etmək təklif olundu. Mən dövlət və partiya KİV-i institutunun əleyhdarı kimi AzərTAc-ın səhmləşdirilməsi şərtini (dövlət+kommersiya qurumları+siyasi+ictimai qurumlar) irəli sürdüm və rədd cavabı aldım.
1992-ci ilin iyulunda AXC-nin informasiya siyasətinin əleyhinə çıxdım. Lakin 1993-cü ilin martında yoldaşlarımın xahişilə prezident Əbülfəz Elçibəyin mətbuat xidmətində 6 ay fəaliyyət göstərdim. Məqsəd o zamankı müasir dövlət informasiya sisteminin formalaşdırılmasına yardım göstərmək idi. Hamı razılaşar ki, sonralar heç bir mətbuat xidməti o dövrün prezidentin mətbuat xidmətinin açıqlıq və peşəkarklıq dərəcəsini təkrar edə bilmədi. 1993-cü ildə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra məni Prezident Aparatına dəvət edərək H.Əliyevin mətbuat katibinin səlahiyyətlərinin icraçısı təyin etdilər. Mən şərt irəli sürdüm ki, yalnız o halda işləyəcəyəm ki, milli barışıq siyasəti elan olunsun, bacarıqlı, dövlətə xidmət etməyə hazır olan məmurlar, ilk növbədə mətbuat katibi Arif Əliyev işə qaytarılsın. Sonrakı illərdə də mənə prezidentin mətbuat katibi, AzərTAc-ın direktoru, mətbuat və informasiya naziri və digər vəzifələr təklif olunub. Zənnimcə, Azərbaycanda çətin elə adam tapılar ki, Heydər Əliyevə "yox" desin.
Mən nə üçün imtina etdim? Əvvəla, mən özüm üçün öz həyat missiyamı müəyyən etmişdim - azad mətbuatın yaradılması. İkincisi, siyasi postlardan şəxsi məqsədlər üçün istifadə olunduğu komandada mən prinsipial olaraq işləyə bilməzdim.
Mən hətta Prezident Aparatında işləyərkən öz əməkdaşımı ciddi şəkildə danlamışdım, ona görə ki, məlumatı informasiya agentliklərindən birinə daha gec ötürmüşdü və bu KİV məni Turan-ın maraqları üçün vəzifəmdən sui-istifadə etməyimi düşünə bilərdi.
Digərləri kimi, siz də inanmırsınız ki, agentlik informasiya satışından əldə etdiyi vəsaitin hesabına ayaq tutub, inkişaf edə bilib. Bəli, etiraf edirəm ki, bu, çox çətindir, lakin mən bunu etdim. KİV-ə böyük həcmdə qeyri-leqal vəsaitin qoyulmasına, təkcə mediada deyil, digər sahələrdə də azad rəqabət bazarının məhv edilməsinə başlanıldığı vaxtlardan da əvvəl Turan özünü həm maliyyə, həm də siyasi baxımdan dayanıqlı və stabil qurum kimi doğrulda bilmişdi.
1998-ci ildə böhran bəzi KİV-in bağlanmasına, redaksiyaların parçalanmasına, nəşirlərin coxunda əmək haqlarının aylarla ödənilməməsinə gətirib çıxardı. Lakin bizim agentlikdə bu cür hallar baş vermədi. 2002-ci ilə qədər mən prinsipal şəkildə qrantlardan imtina edirdim, halbuki, vəziyyət ağır idi. 2001-ci ildə Heydər Əliyevin KİV nümayəndələri ilə görüşündə mən mətbuatın iqtisadi baxımdan acınacaqlı vəziyyətdə olduğunu və qəzetlərin abunəyə görə agentliyə 40 min dollar borclu olduğunu bildirdim. 2002-ci ildə bütün aparıcı qəzetlərin redaktorları Soros Fondunun təklif etdiyi kiçik maliyyə yardımından imtina etdilər və onların Turan agentliyinə olan borclarının ödənilməsini təklif etdilər. Lakin Fond yalnız onların abunəyə görə gələcək xərclərini ödədi. Bundan əlavə, biz qəzetlər üçün mədəniyyət, idman və beynəlxalq həyata aid xəbərlər hazırlamağa başladıq.
Sonradan mən araşdırmalar apardım və mətbuatda iqtisadi böhranın səbəbləri, reklam bazarı haqqında məqalələr yazdım. 2007-ci ildə prezident yanında KİV-in inkişafına məsul olan qurumun, ilk növbədə iqtisadi qurumun yaradılmasını təklif etdim. Bundan sonra mətbuata dövlət dəstəyi üzrə sənədlər paketinin hazırlanması üzrə işçi qrupunda iştirak etdim.
Hələ öncə, 2003- cü ildə mən prezident Heydər Əliyevə məktubumda informasiyaya çıxış problemi ilə bağlı məsələ qaldırdım. Heydər Əliyev mənim təşəbbüsümü bəyəndi və Əli Həsənova lazımi tədbirlərin görülməsini həvalə etdi (bunun nə ilə nəticələndiyi ayrıca və eyni zamanda kifayət qədər maraqlı mövzudur). Mən bu problemin həllinə dair sənədlər paketinin hazırlanması üzrə işçi qrupunda iştirak edirdim. Mənim təklifim əsasında və mənim iştirakımla mətbuatda peşə-etik normalara riayət olunması üzrə monitorinq layihəsi hazırlandı. Bunun həyata keçirilməsi pozuntuların təxminən üç dəfə azalmasına səbəb oldu. Mən bu layihəni Mətbuat Şurasına təqdim etdim və sonradan burada o, sabotaj edildi.
Mətbuat Şurasının özünə gəlincə, mən 1998-ci ilin yayında Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Avropa Şurası, ATƏT və XİN-in birgə konfransında məruzəilə çıxış edərək Azərbaycan mətbuatının özünütənzimləyən orqanı kimi Mətbuat Şurasının təsis olunmasının vacibliyini bildirdim. Bütün bu təşəbbüslərin qarşısı hakimiyyət tərəfindən alındı və xülyaya çevrildi.
Siz mənim şərəfsizliyə, eqoizmə, etinasızlığa, sinizmə, xəyanətə dözülməz eqomu anlaya bilməzsiniz. Təcrübə göstərir ki, çoxları üçün hökumət və ya hökumətyönlü mətbuatın təmsilçisi olmaq ciddi problem deyil. Və onlar başa düşmürlər ki, bu qəbulolunmazdır, bu ölkə və cəmiyyət üçün zərərlidir. İctimai-siyasi mətbuatın hakimiyyətə qarşı münasibətdə rolu tənqidi olmalı, şəffaflıq yaratmalı, nöqsanları aşkar etməli və aradan qaldırmalı və əgər xidmətlər varsa, onlardan da yan keçməməlidir.
Siz hər dəfə qrantlar haqqında elə danışırsınız ki, sanki hansısa cinayətdən bəhs edirsiniz. Lakin siz o qədər də sadəlövh deyilsiz ki, fikirləşəsiniz ki, mən hakimiyyətin milyonlar gətirə biləcək təkliflərindən imtina etmişəm ki, hansısa yüz min dollara görə Sorosa xidmət edim.
Siz çətin ki, məni ağılsız hesab edəsiniz. Mənim üçün Turan lap əvvəldən belə biznes olmayıb. Azərbaycanda biznes o zaman "uğurlu" olur ki, sən hakimiyyətlə işləyirsən, başqa cür mümkün deyil.
Mənim məqsədim şəxsi, ictimai və dövlətin azadlığı uğrunda mübarizə olub. Mənim məqsədim və mübarizəm budur, biznes deyil. Və düzünü desəm, mənim eqom olmasaydı, mən mediadan gedərdim.
Hələ 90-cı illərin əvvəllərində demişdim ki, əgər Turan 10 il fəaliyyət göstərərsə, öz missiyamı yerinə yetirilmiş hesab edərəm. O zaman mənə elə gəlirdi ki, 21-ci əsrə kimi Azərbaycanda KİV azadlığı və vətəndaş hüquqları bərqərar olacaq və mən başqa işlə məşğul olacam. Amma mən daha bir onillik yol keçməli oldum və hazırda nəhayət sonu görünən üçüncü onillik yol başlayıb. Mən buna sevinirəm.


P.S. Turan-ın qrant alması ilə bağlı fikirlərinizə gəlincə, burada ciddi faktoloji yanlışlıqlar var. 2004-cü ildə agentlik Norveç Söz Azadlığı Fondundan qrant almayıb və bu qurumdan ümumiyyətlə, heç bir qrant almayıb. "Sərhədsiz Reportyorlar" da agentliyə qrant verməyib, çünki qrantların verilməsi təşkilatın missiyasına aid deyil. Siz 70 min dollar həcmində qrantla da bağlı məni düzgün başa düşmədiniz. Soros Fondu bu məbləği nə Turan-a, nə də ki ayrı-ayrı partiyalara deyil, qarşıdaklı parlament seçkiləri ilə bağlı kiçik qrantlar şəklində müxtəlif təşkilatlara ayırıb.


Hörmətlə

Mehman Əliyev,
Turan İnformasiya Agentliyinin direktoru