Rasim Balayevə ümid bəsləmək doğru idimi?

Ağaclar məhv olur, meşələrsə əbədidir...
Asif Ata
Azərbaycan hakimiyyətini təmsil edənlər 10 il bundan arxadakı dövrdə qalıb. Hələ də inanırlar ki, kimisə qorxutmaqla, kimisə ələ almaqla, səsini çıxaran ziyalıya dəstək bəyanatı yazdırmaqla mənfur idarəçiliklərini saxlaya biləcəklər. Alınmır axı. Rasim Balayevin qabağını saxlaya bilərsiniz, ya başqasının, amma prosesin qarşısı artıq alınmır. Cəmi bir gün keçdi. “Binə”dəki etiraz aksiyası sübut etdi ki, ölkə susmaq istəmir. Xalq susmaq istəmir. Çünki köklü səbəblər var...
Söz yox ki, Rasim Balayev bizim üçün də, özü üçün də çox ağrılı bir addım atdı. Həm də çox ziyanlı bir addım idi. Heç olmasa, sakitcə kənara da çəkilmədi, götürüb hakimiyyətin idbar məzmunlu dönüklük bəyanatına imza atdı. Düzdür, ona təzyiqlər oldu, qorxuduldu, amma bu hakimiyyət enində-sonunda ona heç nə edə bilməyəcəkdi.
Nəticə olaraq, Rasim Balayev təkcə həyatda oynaya biləcəyi parlaq rolundan imtina etmədi, təkcə cəmiyyətin maraqlarına zərbə vurmadı, özünə elə bir qismət yazdı ki, onun ağrılarından bir də çətin qurtulsun. Onun bu addımını kim unutsa da, özü unutmayacaq. Təbii ki, bu repressiv olayda hakimiyyətin günahı danıla bilməz, bunun arxasında siyasi cinayət dayanır, amma cinayətkar irtica hakimiyyətləri həmişə belə addımlardan və belə adamlardan güc alıb yaşayır. Bunu kimsə inkar edə bilməz. Belə addımlar qınanılmaya bilməz.
Indi gündəmdə bir sual da var. Biz Rasim Balayevə əvvəldən ümid bəsləməli idikmi? Axı bəzilərimiz əvvəldən o adamdan gözləntilərin boşuna olduğunu söyləmişdi. Bəzilərimiz isə onun istintaqa çəkilməsinə qədərki duruşunu öymüş, ondan az qala filmlərdə oynadığı obrazlar kimi - Nəsimi və Babək olmağı gözləmişdi. Ümumiyyətlə, indiyəcən susan və vətəndaş mövqeyi sərgiləməyən insanlardan, köhnə tanınmışlardan, ziyalılardan, aktyorlardan, sənət adamlarından gözləntilərimiz olmalıdırmı?
Dönüklər, dözüm göstərməyənlər hətta uzun illər mübarizə aparanların, qatı müxaliflərin və stajlı demokratların, yeni nəslə mənsub olanların sırasından da çıxdığı kimi, məncə uzun illər susanların, hakimiyyətə xidmət edənlərin arasından da mübarizəyə qatılanlar, dirəniş göstərə bilənlər çıxa bilər. Bir çox dostlarımız bu məsələdə olduqca pessimistdir və buna inanmırlar. Şəxsən mən onların bu cür düşünməsində qəribə heç nə görmürəm. Göz gördüyündən qorxar. Başa düşürəm ki, çətin məsələdir. Çox vaxt da onlar haqlı çıxır. Amma yenə də biz “hamısı bir bezin qırağıdır” deyə bilmərik. “Aktyordurlar - artistdirlər” deyib hamıdan üz çevirə bilmərik.
Bəlkə də bu məqamda mən “Səfillər”də Jan Valcanın dəyişməsini nümunə gətirə bilmərəm. Bəlkə çox nəzəri, çox bədii bir baxışdır. Amma biz insanın Xeyirə doğru dönüşünə inamımızı az da olsa saxlamalıyıq. Çətin də olsa, bu inamı qorumalıyıq. Inanmalıyıq ki, 20 il qul kimi yaşayan xalq da ayağa qalxa bilər, dünən irticanın çörəyini yeyən ziyalılardan da kimlərsə hamı üçün aydın və faydalı olan bir yolu görüb, həmin yola qədəm qoya, həqiqətə yaxınlaşa bilərlər. Onlar bizi meydanda, yalanla üz-üzə gələrkən tək qoymuşdular, amma biz onların doğrulara yaxınlaşmasına, çətin də olsa, normal baxa bilərik. Demək istəmirəm ki, onlardan kimlərsə doğrulara yaxınlaşa biləcək qədər çirkaba bulaşmayıblar. Hər cür səbəb ola bilər. Istisna ola bilər. Məqbul ola bilər. Yəni ayrı-ayrı hallarda biz insanın dönüşünə normal baxa bilərik və bununla böyük riskə yol vermərik. Rasim Balayev büdrəsə də, ümidləri doğrultmasa da...
Unutmayaq, bütün hallarda söhbət irticaya qarşı çıxmaqdan və çıxanlardan gedir. “Hakimiyyətdə də yaxşılar var” söhbəti deyil bu. “Filankəsdə günah yoxdur, günah sistemdədir” baxışı deyil bu. Söhbət açıq mövqe ortaya qoymağa başlayanlardan gedir. Çünki ölkənin demokratikləşməsinə qoşulmaq onların da borcdur, onlar da ümumi işə fayda verə bilərlər. Bəlkə bəziləri bizdən də çox fayda verə bilər. Təbii ki, ümidimizi onlara bağlamamışıq, oturub onların gəlişini gözləmirik. Amma gələn varsa, qoyaq gəlsinlər...