“Gəlsin-gəlməsin, getsin-getməsin... ”

Rusiya ilə gizli razılaşmaya baxmayaraq, 5 komandiri Zelenskiyə təhvil verməklə qalmayıb, ”NATO-ya üzv olmaq Ukraynanın haqqıdır”- şəklində fikir bəyan etmək Kremli narazı saldı. 2018-ci ilin sentyabrından bəri iki ölkə dövlət başçısının  Soçidə və Moskvada keçirilən görüşlərində anlaşmazlıq yaradan əsas nöqtə Ankaranın İdlibdəki cihadçılara verdiyi dəstək idi.

Rusiyanın Ukraynaya hücumundan sonra da Moskva ilə qapılarını həmişə açıq tutaraq böyük maddi mənfəət əldə edən Ankaranın birbaşa dövlət başçısı Erdoğanın dilindən Kremlinin mənafelərinə 180 dərəcə tərs açıqlamalar verməsinin şimal qonşusunu narahat etməməsi mümkün deyildi. İki dost lider bəzən əvvəlcədən planlaşdırılmadan ən qısa müddətdə görüşə bilirdilərsə, Zelenskini yola salarkən cənab Erdoğanın verdiyi açıqlamalar bu duruma da kölgə salıb və hal-hazırkı vəziyyəti Seyid Əbülqasım Nəbatinin məşhur qəzəlini:

               Səba, məndən söylə ol gülüzara

               Putin Ankara gəlsin, gəlməsin?

               Tayyip Moskvaya getsin, getməsin?

şəklində dəyişdirib təsvir  etmək səhv olmayacaq.

Bu faktı xatırlatmaqda fayda var ki, 26 fevral 2020-ci ildə Suriya torpaqlarında Türkiyənin 33 hərbçisi şəhid ediləndə dövlət başçısı Erdoğan çox düz siyasət izləyərək Moskvaya getməyə qərar vermiş və 6 martda atəşkəs sazişi imzalanmasına nail olmuşdu. Böyük ehtimalla,  Kreml cənab Erdoğanın həm 5 Azov komandirini Zelenskiyə verməsini həm də Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünü açıq şəkildə dəstəkləməsini özünə qarşı `öldürücü`  zərbə kimi dəyərləndirdi ki, çox yaxın dost sayılan iki dövlət başçısının üzbəüz görüşü üçün indi razılığa gəlinə bilinmir.

Bu məsələ ilə yaxından da uzaqdan da ( kimin haradan baxmasına bağlıdır) əlaqəsi olduğuna görə, Misir dövlət başçısı Əbdülfəttah Sisinin də Ankaraya gəlməkdən vaz keçərək Türkiyəli həmkarı ilə beynəlxalq bir iclasda görüşməyi daha uyğun hesab etdiyini xatırlatmalıyıq. Bəzi Türk şərhçilər Sisinin Ankaraya gəlməməsində Vladimir Putinin rolunun ola biləcəyini də istisna etmirlər. Ona görə bu  qısa zaman dilimində  cərəyan edən proseslər ağlı başında olan hər kəsi  Türkiyə ilə Rusiya arasındakı münasibətlərdə  “Dövlət başçısı Erdoğan bu qıfılı necə açacaq, açmağa cəhd edəcəkmi, etməyəcəksə, iki ölkənin bundan sonrakı əlaqələri hansı istiqamətə yönələcək? ”- suallar silsiləsinin verilməsi nöqtəsinə gətirmişdir. Cənab Erdoğanın hər hansı bir cəhddə bulunmaması durumunda Rusiyalı həmkarı dialoqq girərək  incikliyi geridə qoymağın yollarını axtaracaqmı?

`Azov komandirləri`ni Zelenskiyə verməsi kifayət etmirmiş kimi dövlət başçısı Erdoğanı “NATO-ya üzv olmaq  Ukraynanın haqqıdır”- deməyə hansı konyunktura və dinamiklər məcbur etdi?  Cənab Erdoğanın açıqlamalarını Qərb ilə münasibətlərin yenidən hərarətlənməsinə tərəf  kəskin bir rol (maşın rolu) döndərilməsi saymaq olarmı? Bu ehtimalda həqiqət payı güclüdürsə, onda Türkiyə dövlət başçısı Rusiyanın işinin Ukraynada `yaş` olmasına dair ciddi məlumat və analizlər əldə etdimi?

Türkiyənin xarici siyasətini izləyənlərin bu faktı unutmaması lazımdır: 2011-ci ilin martında “NATO`nun Liviyada nə işi var? ”- deyən o vaxtkı  hökumət  başçısı çox yox, 1 həftə sonra NATO-nun Liviyada əməliyyat keçirmə planını dəstəkləmişdi. `Azov komandirləri`nin Zelenskiyə verilməsindən sonra `Taxıl dəhlizi` bir daha bağlandı: dəfələrlə bağlamasına rəğmən Türkiyə dövlət başçısının xahişini yerə salmayıb  dəhlizi açan Rusiya dövlət başçısı təxminən 3 həftədən bəri bağlı olan `dəhliz`in `Azov komandirləri`nin Zelenskiyə verilməsiylə əlaqəli olmadığını desə də Türkiyədəki məşhur sözlə ifadə etsək, ”Buna Kadir İnanır”.

Körfəzin varlı ərəb ölkələrinə pul axtarışına gedərkən Suriya diktatoru Bəşər Əsədə də münasibətlərin normallaşdırılmasıyla bağlı mülayim mesaj göndərən cənab Erdoğanın mesajına Əsədin mənfi cavab verməsinin arxasında da Rusiya varsa, o zaman Moskva-Ankara münasibətlərinin yaxın gələcəyində Vladimir Putinin atı yoxuşa sürəcəyini təxmin etmək çətin olmamalıdır. Bu durumda Ankaranın qabağına `ənvayi-çeşid` problem çıxa bilər.

O problemlərin yumşaldılmasında Bakı öz çəkisini nümayiş etdirə bilərmi?

Ankara üzərində hər gün artan çəkisini nəzərdə tuturam. . .