Media-icmal 04.03.20

Koronavirusla bağlı ölkədə vəziyyət, manata ehitmal edilən təsirlər, ÜDM-dəki azalmalar, kibercinayətkarlığa qaşrı mübarizə və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır...

“Azərbaycan” qəzeti   “Azərbaycanda koronavirusa qarşı mübarizə gücləndirilir” sərlövhəli məqalədə ölkədə koronavirusa qarşı mübarizəni dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, yeni növ koronavirus xəstəliyi (COVID-19 ) getdikcə bütün dünyaya yayılır, elə təhlükəli olan cəhəti də məhz sürətlə yoluxma xüsusiyyətidir.

Daha sonra müəllif bildirir ki, dünyada bu virusa 88 948 (1804 yeni) nəfər yoluxub ki, bunun da 80 174 (206 yeni) nəfəri Çində, 8774 nəfəri bu ölkədən kənarda baş verib. Bundan əlavə müəllif deyir ki, bu virusdan 2915 ölüm halı (42 yeni) Çində baş verib.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanla həmsərhəd İranda da koronavirusa yoluxmalar çoxalıb, ölənlərin sayı 77-yə çatıb, xəstəliyə yoluxanların sayı isə 2336 nəfərdir.

Azərbaycana gəlincə, müəllif deyir ki, bu təhlükəyə qarşı mübarizə davam edir, qərargah fəaliyyət göstərir, ekspert qrupları təşkil edilib, koronavirus infeksiyalarının laborator diaqnostikası üçün xüsusi dövlət tibb müəssisələri müəyyənləşdirilib, tibbi-profilaktik və dezinfeksiyaedici tədbirlər aparılır.

Müəllifin deməsinə görə, bütün mülki aviasiya obyektlərinin dezinfeksiyası həyata keçirilir, ölkəyə daxil olan bütün sərnişinlər bədən hərarətini ölçən xüsusi cihaz vasitəsilə 3 səviyyəli yoxlamadan keçir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, koronavirusun ölkə iqtisadiyyatına təsirini azaltmaq üçün də tədbirlər görülür.

Məüllif deyir ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bütün təhsil müəssisələrində, muzeylərdə tibbi-profilaktik, dezinfeksiyaedici və s. qabaqlayıcı tədbirlər icra edilir, imtahanlar təxirə salınıb, idman tədbirləri dayandırılıb.

Yazı müəllifinin deməsinə görə, Azərbaycanda 3 nəfər koronavirusa yoluxub, hazırda hər 3 şəxsin vəziyyəti sabitdir.

Müəllif deyir ki, həkimlər bu xəstəlikdən qorunmaq üçün hər hansı peyvəndin olmadığını, bu səbəblə qorunmada hələlik ən effektiv yolun virusla (xəstə insanlarla) təmasdan qaçmaq olduğunu bildirirlər.

“Yeni Sabah.az ”Manat yenə “öləcək”-ekspert həyəcan təbili çalır” sərlövhəli məqalədə manatın dəyərdən düşə bilməsi ehtimalları araşdırılır.

Müəllif bu məsələni iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

“2019-cu ilin noyabr ayından 2020-ci il fevralın 1-nə kimi olan dövrdə ölkədə fiziki şəxslərin cəmi əmanətləri 222 milyon 625 min manat, xarici valyutadakı əmanətləri isə 495 milyon 747 min manat azalıb. Milli valyutadakı əmanətlər isə 273 milyon 121 min manat artıb”. Bunu N.Cəfərli bildirib.

N.Cəfərliyə görə, valyutada əmanətlərin azalmasına səbəb valyuta əmanət faizlərinin azalmasıdır.

Ekspertin fikrincə, manatla əmanətlərin az da olsa artması məzənnənin inzibati qaydada iki ildən çox sabit qalması, manatla əmanət faizlərinin nisbətən yüksək olması və bütün əmənətlərin sığortalanması haqqında hökumətin verdiyi qərar idi.

N.Cəfərli bildirir ki, martın 4-də bütün əmanətlərə tədbiq edilən sığorta müddəti bitir, amma hökumətdən heç bir açıqlama, mövqe yoxdur.

Ekspert əlavə edir ki, neftin qiyməti düşür, hazırda 52 dollar civarındadır: “Sırf iqtisadi amilləri götürsək qiymət 40-45 dollara qədər düşməlidir, çünki dünyada iqtisadi aktivlik kəskin azalır, virus təhlükəsi artıqca daha da azalacaq. Hətta virus təhlükəsi yaxın 2 ayda nəzarət altına alınsa belə, dünyada iqtisadiyyatın özünə gəlməsi azı 6-8 ay çəkəcək”.

N.Cəfərlinin deməsinə görə, belə vəziyyətdə manata təzyiqlər artsa da hökumət həmən devalvasiya qərarı verməyəcək, azı may-iyun ayına qədər gözləyəcək: “Amma neft 50 dollardan aşağı düşüb o zamana qədər elə qalsa 10-15%-lik devalvasiya qaçılmaz olacaq”.

Ekspertin fikrincə, hökumət bu illər ərzində çox primitiv, dayanıqsız, xarici şoklardan və neftdən təhlükəli həddə asılı olan bir iqtisadi model qurub və hamını bu bəsit modelin girovuna çevirib.

N.Cəfərli hesab edir ki, əmanətlərin tam sığortalanması qərarı uzadılmasa əhalinin bir qismi öz əmanətlərini, əsasən də manatla olan əmanətlərini banklardan geri çəkməyə başlayacaq, bu isə zorla ayaqda duran bank sektoruna ciddi ziyan vuracaq.

“Azadlıq.info”da  dərc edilən “Azərbaycanda ÜDM 5 milyard azalıb” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevin düşüncələrinə yer verilib.

N.Əliyev deyir ki, gəlirlərin artım göstəricisi 2019-cu ildə 5 milyard dollar və ya 80 faiz, yaxud da 6 dəfə azalıb, bu isə devalvasiyanın yolunun açılması deməkdir.

Ekspert vurğulayır ki, Azərbaycan 2019-cu ildə 48 milyard dollarlıq, 2018-ci ildə 47 milyard dollarlıq, 2017-cı ildə isə 41 milyard dollarlıq ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsal edib: “ÜDM üzrə gəlirlər 2018-ci ildə 6 milyard dollar artıbsa, 2019-cu ildə cəmi 1 milyard dollar artıb. Faktiki bazar qiymətləri ilə hesablanmış ÜDM-in artım göstəricisi ötən il 5 milyard dollar və ya 80 faizə yaxın azalıb”.

N.Əliyevə görə, 2019-cu il yalnız gəlirlərin artım tempinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması ilə deyil, həm də yüksək idxal bahalaşması ilə diqqəti cəlb edib: “Ötən il idxalın 26 faiz bahalaşması səbəbilə Azərbaycanın xaricə ödənişləri 3 milyard dollar çoxalıb. Bu səbəbə görə ölkə üzrə əldə edilən 1 milyardlıq əlavə gəlirin üzərinə 2 milyard da qoyub xaricə ödənilib: “Odur ki, 2019-cu ilin haqq-hesab kitabından 2 milyard dollar ölçüsündə kəsir əmələ gəlib. Hökumətin ötən il həyata keçirdiyi plandankənar xərcləmələri də bura əlavə olunsa, bu kəsir məbləğinin daha yüksək olmasına heç bir şübhə yeri qalmır”.

Müəllifə görə, belə bir vəziyyət iqtisadi zəmini zəiflədən hal kimi 2020-ci ilə nikbin perspektiv vəd eləmir, dünya birjalarında müşahidə olunan tendensiyalar ölkə üzrə gəlirlərin azalma riskini xeyli fəallaşdırıb.

Məqalə müəllifi hesab edir ki, maliyyə çatışmazlığı fonunda hökumət növbəti dəfə manatı devalvasiyaya uğrada bilər bu səbəblərdən iqtisadiyyatı neftdən asılı vəziyyətə gətirilmiş ölkəmiz, ölkə əhalisi, sahibkarlar ciddi problemlərlə üz-üzədir.

“Bizimyol.info” isə “İnternetdə baş verən cinayətlərlə bağlı xüsusi dövlət qurumu yaradılmalıdır - ekspertlər” sərlövhəli məqalədə müasir dövrdə cinayətkarlığın hansı növünə qarşı  qurum yaradılmasının vacibliyi araşdırılır.

Müəlifin deməsinə görə, hazırda Daxili İşlər Nazirliyində (DİN) struktur dəyişikləri müşahidə edilir və bununla da indiki zamanda daha çox hansı qurumlara ehtiyac olması sualı gündəmə gəlir.

“Elektron Ticarət” İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü, İnternet-kommunikasiya məsələləri üzrə ekspert Nicat Manafov deyir ki, DİN-də kibercinayətkarlıqla mübarizə üzrə struktur olmalıdır.

N.Manafov iddia edir ki, hər il ağıllı telefonlarda və sosial şəbəkələrdə, xüsusən ticarət sahəsində baş vermiş cinayətləri maşhidə edirik: “İnternet üzərindən insanlardan pul alaraq aldatmaq, saxta məhsul vermək, kirayə məhsul götürüb oğurlamaq halları artıb. Sosial şəbəkə səhifələrinin ələ keçirilməsi, insanları təşvişə salan informasiyaların yayılması halları artıb”, - ekspert bildirir.

Bundan irəli gələrək müəllif hesab edir ki, DİN-də kibercinayətkarlıqla mübarizə üzrə struktur olmalıdır və bu təşkilat innovativ texnologiyalardan istifadə etməli, əməkdaşları yüksək səviyyəli mütəxəssislərdən ibarət olmalıdır.

Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz də hesab edir ki, DİN sistemində  kibercinatətkarlıqla bağlı ixtisaslaşmış bir strukturun yaradılması çox faydalı olardı.

O.Gündüzün deməsinə görə, bir 10 il öncə DİN yanında Kibercinayətkarlığa Qarşı Mübarizə Baş İdarəsi yaranmışdı, amma bu quruma təpkilər oldu, bu vacib qurum fəaliyyətə başlamamış dərhal da ləğv edildi.

Ekspert  deyir ki, Azərbaycanda kibercinayətkarlıq sahəsində DİN və Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti (DTX) səlahiyyətlidir, amma səlahiyyətlərin konkretliyi hələ də problemlidir.

Müəllifə görə, DTX və DİN arasında kibercinayətkarlıqla bağlı səlahiyyətlər konkretləşməlidir və yalnız milli təhlükəsizlik mahiyyəti daşıyan kibercinayətlər DTX-ya verilməlidir.

Ekspert hesab edir ki, qalan bütün kiber sahələrdə olan cinayətkarlıqla mübarizə DİN-ə tapşırılmalıdır.