Media-icmal 04.12.18

Ölkə regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı, 2019-cu il dövlət büdcəsinə fərqli baxış, sərnişindaşıma şirkətlərində vəziyyət və s. məsələlər bugünki (04 dekabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Açılıb-bağlanan iş yerləri

"Azərbaycan" qəzeti "Regionlar yenə irəli çıxır" sərlövhəli məqalədə ölkə regionlarının sosial-iqtisadi inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, ölkə regionlarında yeni istehsal və xidmət, aqrar sektorda əməktutumlu sahələrin yaradılması və dirçəldilməsi hökumətin prioritet fəaliyyət istiqaməti olaraq qalır.

Müəllifin fikrincə, bu istiqamətdə regionların sosial-iqtisadi inkişafını təmin edən dövlət proqramlarının icrasının payı böyükdür.

Məqalə müəllifi Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən bildirir ki, üçüncü dövlət proqramının icrasını əhatə edən 2014-cü il yanvarın 1-dən 2018-ci il oktyabrın 1-nə kimi ölkdə 624,9 mini daimi olmaqla 913,6 min iş yeri açılıb.

Yazıda bu da xüsusi vurğulanır ki, iş yerlərinin əksəriyyəti regionlarda yaradılıb: "Belə ki, cari ilin 9 ayında yeni iş yerlərinin 24 faizi Bakıda açıldığı halda, 75 faizi regionlarda açılıb. Yəni yeni iş yerlərinin açılmasında da bölgələr önə keçib".

Bu yerdə müəllif iş adamlarından şikayət edərək deyir ki, bir çox hallarda sahibkarlar vergi və müavinət ödənişlərini etməmək üçün işçilərlə əmək müqaviləsi bağlamır, bu halda işçilərin faktiki sayı gizlədilir və nəticədə məşğul əhalinin və işsizlərin sayının dəqiq müəyyən olunmasında problemlər yaranır.

Müəllif Prezident İlham Əliyevin də belə halları kəskin tənqid etdiyini deyərək sitat gətirir: "Bununla bərabər, sosial sahənin şəffaflaşdırılması və beynəlxalq təcrübə əsasında fəaliyyət göstərməsi bizim iqtisadi inkişafımıza da böyük təkan verəcək. Çünki qeyri-formal məşğulluq Azərbaycanda kütləvi xarakter daşıyır. İndi hökumət bu məsələ ilə ciddi məşğul olur, nazirlik də məşğul olur və biz buna son qoymalıyıq".

Yazı müəllifinə görə, bu sahədə şəffaflıq tam təmin edilsəydi, istər paytaxtda, istərsə də regionlarda rəsmi iş yerlərinin, yəni işləyənlərin sayı daha çox olardı.

Müəllif deyir ki, cari ilin 9 ayı ərzində ölkə üzrə 94,5 mini daimi olmaqla 192,5 min yeni iş yerinin açılması rəsmiləşdirilib, bunun da 42,4%-i özəl sektorun payına düşür, bu isə bölgələrdə yaşayan əhalinin sosial təminatının yaxşılaşması deməkdir.

Məqalə müəllifi bildirir ki, bu ilin 9 ayı ərzində ölkədə 30 min iş yeri bağlanıb və bağlanan iş yerlərinin 88,7 faizi özəl sektorun payına düşüb. İş yerlərinin 73,6 faizi fərdi sahibkarlıq subyektlərinin, 8,4 faizi müəssisə və təşkilatların fəaliyyətlərinin dayandırılması, 18 faizi fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatlarda aparılan ixtisarlarla əlaqədardır.

İddia: 19 zəif bəndi olan büdcə

"Strateq.az" da isə "Qubad İbadoğlu 2019-cu ilin büdcəsini təhlil etdi: Xərclər bölgüsü ədalətsizdir, qapalıdır, infliyasiya yaradacaq" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Sayt tanınmış iqtisadçı ekspert Qubad İbadoğlunun 2019-cu il üçün təsdiq olunmuş dövlət büdcəsilə bağlı fikirlərinə yer verib.

Q.İbadoğluna görə, büdcə risklərinin təhlili və makrofiskal proqnozlaşdırma, iqtisadiyyatın təbii resursdan asılılıq baxımından dəyərləndirilməsi nəticəsində belə məlum olur ki, 2019-cu ilin büdcəsində ən azı 19 zəif bənd mövcuddur.

Ekspert iddia edir ki, zəif bəndlərin çoxalması növbəti ilin büdcəsinin keyfiyyətini, başqa sözlə, xərclərin faydalılığı və onların iqtisadi artıma töhfəsini aşağı salır və həmin zəif bəndləri belə təsnifləşdirir.

Q.İbadoğli ilkin zəif bənd kimi Azərbaycanda büdcə danışıqlarının aparılmamasını, büdcənin təşkili və müzakirəsinin parlamentin yox, icra hakimiyyəti daxilində bir qrupun, Maliyyə Nazirliyi və Prezident Administrasiyasının tam nəzarətində olmasını göstərir.

Ekspertə görə, növbəti zəif bənd büdcə prosesində parlamentin rolunun nominal olmasıdır, bu mənada bu ilki büdcə müzakirəsi əvvəlki illərdəkindən fərqli olmadı.

Q.İbadoğlu hesab edir ki, daha bir zəif bənd büdcənin "nəticə əsaslı" olmaması, proqramlarla nəticələrə və onların ölçülməsinə hesablanmış büdcə qurulmamasıdır, odur ki, büdcə xərclərinin səmərəliliyi ildən-ilə aşağı düşür.

İqtisadçı büdcədə neft gəlirlərinin xərclənməsinə, demək olar ki, məhdudiyyət qoyulmamasını da zəif bənd sırasına aid edir.

Bununla yanaşı, Q.İbadoğluna görə, büdcədə neftin barelinin qiymətinin 60 dollardan götürülməsi optimist ssenariyə əsaslanır, real deyil və daha bir zəif bənd elə budur.

Ekspert hesab edir ki, büdcə iqtisadiyyatın maliyyə potensialına adekvat deyil, belə ki, qeyri-neft sektorunun ÜDM-də payının son illər ərzində (2017-ci ildə 62,8% təşkil edib) artmasına baxmayaraq, büdcə gəlirlərində qeyri-neft sektoru hələ də aparıcı mövqeyə çıxa bilmir.

Q.İbadoğluna görə, daha bir zəif bənd büdcənin neft gəlirlərindən asılılığıdır, hələ ki, büdcə gəlirlərinin formalaşmasında Dövlət Neft Fondunun (DNF) transfertləri hələ də əsas mənbə olaraq qalır.

İqtisadçı hesab edir ki, büdcə gəlirlərinin yığılması xərcləri ildən-ilə artır və bu özü də sadalanan zəif bəndlərdən biridir.

Ekspert bu sadalamanı davam etdirərək deyir ki, büdcə gəlirlərinin formalaşmasında regionların töhfəsinin aşağı olması, büdcədən rayonlara dotasiyaların artması, qeyri-neft büdcə gəlirlərinin azalması, büdcənin cari xərclərinin artım tempinin qeyri-neft ÜDM-in nominal artım tempini üstələməsi də zəif bəndlər sırasındadır.

İqtisadçıya görə, büdcə xərclərinin bölgüsünü ədalətsizliyi, büdcə xərclərinin yarıya qədərinin açılışının olmaması da büdcənin zəif bəndləridir.

Q.İbadoğlu hesab edir ki, gələn ilin büdcəsi inflyasiya yaradacaq, növbəti ilin büdcəsi xarici şoklardan sığortalanmayıb, kənar risklərin təsir dairəsindən çıxarılmayıb.

Ekspertə görə, dünya bazarında neftin qiymətinin gələn ildən gözlənilən ucuzlaşması 2019-cu ilin büdcəsinə mənfi təsir göstərə bilər.

Xatırladaq ki, 2019-cu il üçün Azərbaycanın dövlət büdcəsinin gəlirləri 23 milyard 168 milyon manat, xərcləri 25 milyard 190 milyon manat təsdiq olunub. Növbəti ildə orta illik inflyasiyanın 3,8 faiz, manatın ABŞ dollarına qarşı məzənnəsinin 1,70 manat və dünya bazarlarında xam neftin bir barelinin orta satış qiymətinin 60,0 ABŞ dolları məbləğində təşkil edəcəyi nəzərdə tutulub.

Vətəndaşa "30 qəpiklik" baxış bucağı

"Marja.az"da isə "Plan verdikləri üçün vətəndaşları 30 qəpik kimi görürlər" - BNA sədri" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif paytaxtda ictimai nəqliyyatda sərnişindaşıma sahəsindəki vəziyyətə dair Bakı Nəqliyyat Agentliyi (BNA) İdarə Heyətinin sədri Vüsal Kərimlinin düşüncələrinə yer verib.

Müəllifin sözlərinə görə, V.Kərimli hazırda paytaxtda 41 daşıyıcı şirkətin fəaliyyət göstərdiyini bildirib və bunların əksəriyyətinin xidmətindən narazılıq ifadə edib. ""BakuBus" MMC də daxil olmaqla, cəmi 3-4 şirkət vətəndaşları məmnun edəcək xidmət göstərir. Gün ərzində Bakıda avtobuslarla 2,7 milyon sərnişin daşınır. Bunun da təqribən 17 faizi "BakuBus"ın payına düşür".

İdarə Heyətinin sədri deyib ki, bu sahədə 85 faizə qədər hissəyə dövlətin nəzarət etməsini istəyirlər, qalan 15 faiz isə dövlətin qoyduğu meyarlara uyğun gələn özəl şirkətlərə istifadəyə verilə bilər.

Amma burada diqqət çəkən marqalı cəhət budur ki, BNA İdarə Hyeətinin sədri bu qədər böyük paya dövlətin sahib olması istəklərinin səbəblərini açıqlamır.

Yazı müəllifi deyir ki, BNA sədri həmçinin avtobuslara, taksilərə, sürücülərə və daşıyıcılara dair yeni tələblər hazırlandığını bildirərək deyib: "Həmin tələblər hökumətə təqdim olunub. Bu tələblərdən biri 2022-ci ildən etibarən paytaxtda fəaliyyət göstərən ictimai nəqliyyat vasitələrinin sıxılmış qaz və elektriklə işləyən avtomobillər olmasıdır".

V.Kərimli 2019-cu ildən etibarən hər ay Bakıya yeni avtobusların gətiriləcəyini də deyib.

"Onlardan 280-i 12 metrlik, 20 ədədi isə 18 metrlik avtobuslardır. 18 metrlik avtobuslar paytaxtın uzun və geniş prospektlərində istifadə olunacaq".

BNA sədri, paytaxtın ictimai nəqliyyatda sərnişindaşıma sahəsindəki problemlərinə də toxunub və bu sahədə ən böyük problemlərdən birinin sürücülərlə bağlı olduğunu söyləyib.

"Bu gün çox ciddi sürücü problemi var. Normalda 1 sürücü 8 saat işləməlidir. Bu, hər avtobus üçün 2-3 sürücü edir. Ancaq daşıyıcılar bu qaydaya əməl etmirlər.

BNA sədrinin sözlərinə görə, ciddi sürücü çatışmazlığı var və sürücülər daşıyıcılar tərəfindən əmək qanunvericiliyinə uyğun idarə olunmurlar.

V.Kərimli deyir ki, qanunvericiliyə görə 8 saat işləməli olan sürücülər səhər saat 6-dan axşama qədər sükan arxasında olurlar və fiziki baxımdan faktiki olaraq yorulurlar.

BNA sədri burada maraq kəsb edən bir məqama toxunaraq bildirir ki, sərnişindaşma şirkətləri gündəlik planı önə çıxardıqları üçün vətəndaşları 30 qəpik olaraq görürlər və bu münasibətə qarşı addımlar atılır.