Media-icmal 11.06.18

Ərzaq təhlükəsizliyi təminatı, bəzi ərzaq mallarındakı bahalaşma, sosial bərabərsizliklə bağlı statistik göstəricilərin yoxluğu bugünkü (11 iyun, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Aqroparklar- ərzaq təhlükəsizliyinin təminatçıları

"Azərbaycan" qəzeti "Dövlətin dəstəyi və kəndlinin əməyi ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinə təminat verir" sərlövhəli məqalədə ölkədə ərzaq təhlükəsizlyinin səviyyəsini dəyərləndirir.

Müəllif ölkədə həyata keçirilən aqrar islahatların təməlinin XX əsrin 90-cı illərində Heydər Əliyevin Naxçıvandakı torpaq islahatı ilə qoyulduğunu bildirir: "Ölkəmizdə aparılan torpaq islahatları tarixə "Heydər Əliyevin torpaq islahatı" kimi təsadüfən düşməyib. Məhz bu islahat dünən kolxozçu olmuş kəndlinin sabahın fermerinə çevrilməsinə zəmin yaratmışdır".

Heydər Əliyevin prezident olduğu 1993-2003-cü illərdə kəndlinin mənafeyinə hesablanmış 50-dən çox fərman, qanun və s. sənədlər digər hüquqi normativ aktları imzaladığını deyən müəllif o dövrdə bunun 3,5 milyon nəfərə şamil olunduğunu bildirir.

Müəllif deyir ki, kəndlilərin uzun illər ərzində qazandıqları böyük təcrübə və biliklər artıq onlara ən yeni aqrar strukturları yaratmağa imkan verir: "Belə ki, yaradılması nəzərdə tutulan 45 aqroparkdan 4-ü istifadəyə verilmişdir. Əraziləri 191 min hektar olan aqroparkların yaradılmasına 1,4 milyard manat sərmayə qoyulması nəzərdə tutulmuşdur".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bir neçə gün öncə "Region Aqropark"ı istifadəyə verilib. Ondan əvvəl isə Yalama, Şəmkir və Cəlilabad rayonlarında aqroparklar fəaliyyətə başlayıb.

Müəllif ölkə əhalisinin keyfiyyətli ərzaq tələbatının ödənilməsində müasir aqroparkların yaradılmasını günün tələbi, rəqabət qabiliyyətli kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal və ixrac potensialını bu yolla artırmaq üsulu kimi dəyərləndirir.

Müəllifin deməsinə görə, aqroparkların yaradılması və fəaliyyətilə ərzaq təhlükəsizliyi həllini tapır, işsizliyin azaldılması, yerli istehsalın inkişafı, ixrac imkanları baş tutur.

Ucuzlaşma yoxdur?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Yağsız ölkə" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Qəzet bəzi ərzaq mallarının ucuzlaşması barədə Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarının əsassız olması barədə iqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlunun düşüncələrinə yer verib.

İqtisadçı diqqəti Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) ötən ay ərzində mal və qoyun ətinin, yumurtanın, şəkər və şəkər tozunun, şokolad məmulatlarının qiymətlərində ucuzlaşma, toyuq ətinin, zeytun və kərə yağlarının, qəhvə və çayın qiymətlərində isə bahalaşma olması barədə məlumatın üzərində cəmləyir.

Ekspert DSK-nın ucuzlaşma ilə bağlı məlumatını şübhə altına alır: "Mənim müşahidələrimə görə, mal və qoyun ətinin, yumurtanın, şəkər və şəkər tozunun qiymətlərində də bahalaşma davam edib. Ötən aydan bahalaşan yumurtanın 1 ədədinin qiyməti hazırda 20 qəpikdir".

Q.İbadoğluna görə, bu məlumatda ikinci maraqlı məqam kərə yağlarının qiymətində davamlı bahalaşma olmasıdır ki, bunu DSK da təsdiq edir.

Ekspert deyir ki, 2017-ci ilin dekabrında Nazirlər Kabineti Azərbaycana gətirilən kərə yağı və digər süddən hazırlanmış yağlar üçün tətbiq edilən gömrük idxal rüsumlarını bu malların gömrük dəyərinin 5 faizi həcmində müəyyən edib, əvvəl isə bu rəqəm 15% idi və bu qərarın 2019-cu ilin dekabrın 31-dək qüvvədə olacağı deyilir: "Göründüyü kimi, Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə rüsumun dərəcəsi 3 dəfə endirilsə də kərə yağının qiymətində ucuzlaşma qeydə alınmayıb, əksinə bahalaşma müşahidə olunub. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, kərə yağının qiymətinin bahalığı idxal rüsumun dərəcəsinin yüksək olması ilə deyil başqa səbəblərlə bağlıdır".

Q.İbadoğlu deyir ki, əslində Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə endirilən rüsumlara görə, 6 aydır ki, qazanan idxalatçılar, uduzan isə büdcə və istehlakçılar olub.

Ekspert vurğulayır ki, Azərbaycana kərə yağı 15 ölkədən idxal olunur, amma bunun 85 faizi Yeni Zelandiyanın payına düşür, bu ölkədən gətirilən kərə yağı bazarı bölüşdürən bir neçə şirkətin oliqopliyasındadır: "Onlar isə öz aralarında qiymət razılaşmasına getməklə, kərə yağını nəinki ucuzlaşmağa qoymur, əksinə daha da bahalaşdırırlar".

Təbəqələşmə var, göstəricilər isə...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Sosial qeyri-bərabərlik yoxdur? Statistikanın olmamasına qarşı istənilən ehtimal faydasızdır" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif cəmiyyətdə təbəqələşmə prosesinin səbəblərini və inkişaf istiqamətlərini iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevlə müzakirə edir.

Ekspert azərbaycanlıların gəlirləri arasında gözlə görünən qədər fərqin olduğunu deyir: "Buna baxmayaraq, nə üçünsə dövlət statistikası sosial təbəqələşmə və milli gəlirin bölünməsi məsələsində susur, elə buna görə də ölkədə sosial bərabərsizliyin hüdudlarını müəyyən etmək mümkün olmur".

R.Ağayev deyir ki, rəqəm və hesablamaların olmaması belə, ölkə vətəndaşlarının maddi və sosial vəziyyətindəki gözqamaşdıran fərqləri müşahidə etməyə mane ola bilmir.

Ekspert iddia edir ki, Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) tədqiqat sahəsinə belə təhlillər daxil deyil, odur ki, gəlirlərin bölünməsində kəmiyyət baxımından qeyri-bərabərlik hüdudlarını müəyyən edən Cinni əmsalları bu qurumun saysız-hesabsız əlçatan nəşrlərində əksini tapmır.

İqtisadçı R. Ağayev bildirir ki, Cinni göstəriciləri mədəni dünyada gəlirlərin qeyri-bərabər bölüşdürülməsi dərəcələrini müəyyən etmək üçün istifadə olunur: "Gəlirlərin bölüşdürülməsində qeyri-bərabərlik artdıqca "ədalətlilik indeksi" mütləq bərabərsizlik mənzərəsi yaradaraq azalır. Azərbaycanda isə belə ölçmələr aparılmır, cəmiyyətin təbəqələşməsi dərəcələri barədə göstəricilər isə ümumiyyətlə mövcud deyil".

Ekspert beynəlxalq tədiqiatlara istinadən bildirir ki, əgər dünyanın ən varlılarının gəlir payı 20% artırsa bu, ortamüddətli perspektivdə iqtisadiyyatın kiçiləcəyi deməkdir: "Bu mənada neft indekslərinin enməsi dalğasında Azərbaycan rəhbərliyinin elan etdiyi iqtisadi dəyişikliklər nəticəsində iqtisadiyyatın artdığını və ya azaldığını söyləmək olduqca çətindir. Bu hesablamaların olmaması ilə Azərbaycan hökumətinin islahatların mərkəzində vətəndaş maraqlarının durması bəyanatını necə uzlaşdırmaq olar?"

Ekspert vurğulayır ki, sosial qeyri-bərabərlik haqda təhlilin olmaması əhalinin sosial müdafiəsi və cəmiyyətin maraqlarına cavab verən səmərəli sosial siyasət sferasına qeyir-peşəkar yanaşmanın nəticəsidir.

Müəllif deyir ki, qeyri-bərabərlik cəmiyyətdə təbəqələşmənin mənbəyidir ki, hər zümrənin sosial rifaha əlçatanlığı fərqlərini, stratifikasiya isə bütün təbəqələrin məcmusu olaraq cəmiyyətin təbəqələşməsini əks etdirir, Azərbaycanda isə təəssüf ki, belə təhlillər aparılımır.