Media-icmal 13.04.20

Koronavirus pandemiyası, onun dünya ölkələrinin, o cümlədən də Azərbaycanın sosial-iqtisadi, maliyyə həyatına vurduğu zərbələr medianın prioritet mövzusu kimi qalmaqda davam edir.

“Azərbaycan” qəzeti “Koronavirusun iqtisadi fəsadları dünya üçün daha təhlükəlidir” sərlövhəli məqalədə bəhs olunan mövzu ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Vüsal Qurbanovun düşüncələrinə yer verib. 

Müəllifə görə, koronavirus pandemiyası yalnız sağlığa təhdid deyil, həm də qlobal sosial-iqtisadi problemdir, makroiqtisadi siyasətdən qlobal ticarətədək bütün sahələrə mənfi təsirini göstərməkdədir, əslində dünya qlobal iqtisadi problemə hələ indi qədəm qoyur.

Müəllif bəzi təhlilçilərə istinadən 2020-ci ildə dünya iqtisadiyyatının 30 faiz kiçiləcəyini bildirir.

Yazı müəllifi əlavə edir ki, koronavirus bəlasına ilk bulaşmış, dünyanın iqtisadi güc mərkəzlərindən biri Çin Xalq Respublikası artıq bu problemdən qurtulduğunu və iqtisadiyyatını tənzimləməyə başladığını bəyan edib.

V.Qurbanov isə deyir ki, iqtisadi təhlükəni əvvəlcədən görən Çin hökuməti məhz buna görə də hesabını pandemiya təhlükəsinə görə yox, iqtisadi təhlükəyə görə apardı.

Ekspert Azərbaycanın da bu böhrandan az itki ilə çıxması üçün təkliflər irəli sürərək deyir ki, epidemiya xidmət sahələrinə və insanların bəlli gəlirləri olan kiçik və orta sahibkarlığa (KOB) ən çox təsir etdiyi üçün dövlətin bu sahə və müəssisələrə çoxsaylı dəstək, yardım göstərməsi vacib şərtlərdəndir: "Düşünürəm ki, əsasən xidmət sahələrinə, kiçik və orta sahibkarlığa ictimai rifah dəstəyini artırmaq, sağlamlıq və epidemiyanın qarşısının alınması imkanlarını yaxşılaşdırmaq və təhlükəsizliyi təmin edərək onların işlərinin bərpasına çalışmaq lazımdır”.

Ekspertin fikrincə, bugünki durumdan çıxış yolu proseslərə kompleks yanaşmadadır, bu halda müsbət nəticə əldə etmək olar.

Azərbaycan dövlətinin bu istiqamətdəki layihələrini dəyərləndirən ekspert hesab edir ki, hökumət pandemiyanın vurduğu zərərlərdən çox az itkilərlə çıxmaq üçün bütün gücünü səfərbər edib və bunun uğurlu nəticələri qarşıdakı dövrdə özünü büruzə verəcək.

“Azadlıqinfo” saytı “Tibb maskası neçəyə satılmalıdır” sərlövhəli məqalədə Sumqayıtda istehsal edilən tibbi maskaların qiymətinin neçəyə olacağı barədə iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevin düşüncələrinə yer verib. Yeri gəlmişkən, tibbi maskalar koronavirus infeksiyasının yoluxmasının qarşısının alınmasında etibarlı vasitələrdən biri sayılır.  

İqtisadçı bu maskaların baha satılacağından ehtiyatlanır və buna nümunə də göstərir: “Elə qiymət çıxaracaqlar ki, yenə də bütün milləti şoka salacaqlar. Vaxtilə “Azərsun Holdinq” Xaçmaz Konserv və İmişli Şəkər zavodlarını işə salarkən daxili bazarlarda şəkər tozunun və konserv məhsullarının qiymətlərini 25-30 faiz bahalaşdırmışdı. Halbuki, yerli istehsalın təşkili ucuzlaşma ilə müşayiət olunmalı idi”.

N.Əliyev əlavə edir ki, koronavirus pandemiyasına qədərki dövrdə 3-4 qəpik olan maskanın bir ədədi indi 30-40 qəpiyə satılır ki, bu da işbazların məhsulu 10 dəfə bahalaşdırması deməkdir.

İqtisadçı maska satışına qiymət qoyulması ilə bağlı prosesə toxunaraq təklifini də irəli sürür: “Maskanın qiyməti müəyyən edilərkən onun nisbətən sabit dövrdəki real qiymətinə istinad olunmalıdır. Nəzərə alınmalıdır ki, pərakəndə satış şəbəkələrində 3-4 qəpiyə satılan malın topdansatış qiyməti daha ucuz olur. Maska satışı üzrə pərakəndə ticarət əlavəsini 15%, topdan ticarət əlavəsini 5%, istehsalçı mənfəətini isə 25% hesablasaq, istehsalçı qiyməti 2,5 qəpik olmalıdır”.

Ekspertə görə, hökumət (Tarif Şurası) tibbi maskanın qiymətini müəyyən edərkən bu gerçəkləri və yerli istehsal amilini mütləq nəzərə almalıdır.

“Modern.az”da dərc olunan “Koronavirus Bakının maşın bazarını çökdürdü” sərlövhəli məqalədə isə müəllif pandemiyanın Azərbaycanın maşın satışı bazarındakı vəziyyətə təsirlərini nəqliyyat sahəsi üzrə ekspert Elməddin Muradlı ilə dəyərləndirir. 

Ekspert bazarda mövcud mənzərə ilə bağlı deyir ki, hazırda bazarda alqı-satqı olmaması hökm sürür, üstəlik, tətbiq edilən xüsusi karantin rejimi bazara gediş-gəlişi də məhdudlaşdırıb.

E.Muradlı ehtimal edir ki, karantin dövrü tez başa çatarsa, bu sahə 30-40 faiz zərərlə vəziyyətdən çıxa bilər: “Amma karantin müddəti uzandıqca, bu sahədə də zərərin miqyasının böyüməsi qaçılmazdır”. Ekspert bu sahənin perspektivi ilə bağlı təxminlərini ifadə edərək deyir ki, post-koronavirus dövründə avtomobil bazarında aktivlik yaratmaq üçün ən azı 6 ay vaxt lazım olacaq.

Hazırda bazarda tələbat olmadığından qiymətlərin də endiyini deyən ekspert hətta 20 min manatdan yuxarı qiymətə olan avtomobillər üçün bir nəfər də olsun alıcının müraciət etmədiyini qeyd edir.

“Sfera.az” saytında yer alan “OPEC+ razılaşdı, amma neft bahalaşmadı - son durum” sərlövhəli məqalədə müəllif Azərbaycan üçün də mühüm əhəmiyyət kəsb edən dünya neft bazarında vəziyyəti dəyərləndirir.

Müəllif vurğulayır ki, bu il aprelin 9-da Vyanada Neft İxrac Edən Ölkələr Birliyi (OPEC) və onun tərəfdaşları gündəlik neft hasilatının 10 milyon barel azaldılması ilə bağlı razılığa gəlsələr də, neft bahalaşmaq əvəzinə bir qədər də ucuzlaşdı.

Müəllif əlavə edir ki, hasilatın 10 milyon barel azaldılmasına baxmayaraq, beynəlxalq birjalarda neft qiymətlərində kəskin artım müşahidə edilmədi.

Müəllifə görə, OPEC+ görüşündən iki-üç gün öncə baş vermiş bahalaşma həmin 10 milyon barel azaldılmanın qiymətləndirilməsidir ki, “Brent” markalı neft 25 dollardan 33-34 dollara qədər bahalaşıb.

Məqalədə deyilir ki, istehsalçıların gözlədiyi bahalaşmanın baş verməməsinin yeganə səbəbi bazarda təklifin tələbi yenə də üstələməsidir.

Müəllifə görə, koronavirus pandemiyası ilə bağlı çoxsaylı qadağalardan irəli gələrək neft istehsalı 101-102 milyon bareldən 96-97 milyon barelə kimi azalıb, amma neft istehlakında azalma 35 milyon bareldir: “İndi gündəlik neft istehsalı istehlakdan təxminən 30-32 milyon barel çoxdur, bu razılşamadan sonra fərq 20-22 milyon barelə enəcək. Bu fərq də böyükdür və qaldıqca nəinki neftin bahalaşmasını, hətta qiymətlərin sabitləşməsini təmin etmək mümkün deyil”.

Məqalə müəllifi yada salır ki, investorlar neftin qiyməti 55-60 dollar olduğu dövrdə böyük məbləğdə sərmayə qoyur, neft 30-35 dollarda qalsa sərmayədarlar iri həcmdə təkrar investisiya qoymaqdan imtina edəcəklər.

Müəllifin sözlərinə görə, bazar iştirakçıları hasilat ümumilikdə 20 milyon barel azaldılmasa neft qiymətlərinin enməkdə davam edəcəyini bildirirlər.