Media-icmal 15.07.19

İqtisadi inkişafda neftin rolunun azalması, kadr dəyişiklikləri ətrafında müzakirələr, Azərbaycan məhsullarının Rusiyaya buraxılmamasının səbəbləri və s. məsələlər bugünkü (15 iyul, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Rolu "hörmət"dən düşən neft

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanda "qara qızıl" dəyərini itirir" sərlövhəli məqalədə iqtisadi inkişafda neftin rolunun azalmasını dəyərləndirir.

Müəllif iddia edir ki, neft iqtisadi inkişafda etibarsız vasitədir, çox az ölkə və xalqlara tərəqqi və xoşbəxtlik gətirib, əksinə nəfslərə hakim kəsilərək işğalçılığa, qəsbkarlığa rəvac verib.

Yazı müəlifi vurğulayır ki, neftin qiymətinin müəyyən olunması güclərin əlində dəfələrlə sınaqdan çıxmış iqtisadi vasitə və alətdir, SSRİ kimi nəhəng ölkənin dünyanın siyasi xəritəsindən silinməsinin əsas səbəbi bu qiymət məsələsi oldu.

Müəllif deyir ki, bu qiymət siyasəti müstəqil Azərbaycanın inkişafına da zərbə olub, fəsadları hələ də yaşanılır, səbəb kimi də hansısa super gücün iqtisadi inkişaf sevdasına düşən iddialını cəzalandırmasını göstərir: "Bax, elə həm bu, həm də digər səbəblərdən nə neftin özünə, nə də qiymətinə bel bağlayıb yola çıxmaq olmaz. Çünki yarı yolda qalmaq ehtimalı az deyil, xüsusən də o yolun yolçusu çoxdursa...", müəllif neftin qiymətilə bağlı düşüncələrini ifadə edir.

Yazıda vurğulanır ki, prezident İlham Əliyev də Azərbaycan iqtisadiyyatının lokomotivini dəyişməyin lazımlığını dəfərlərlə bəyan edib, neft-qaz sektoru ölkənin inkişafı üçün nə lazımdırsa edib, əsas ağırlıq qeyri-neft üzərinə qoyulmalıdır.

Müəllif bunu da bildirir ki, qeyri-neft sektorunda qarşıya qoyulan məqsədə hələ çatılmayıb, amma bu istiqamətdə az iş də görülməyib, belə ki, sosial infrastruktura baxmaq, regionlara səfərə çıxmaq, dükan-bazarda satılan məhsullara nəzər salmaq yetər ki, ölkədə qeyri-neft sektorunun haradan-haraya gəlib çıxdığına şahidlik etmək mümkün olsun.

"Bu şahidliyi edən həm də rəsmi statistikadır: keçən il ölkə üzrə qeyri-neft sektorunda 24, o cümlədən kənd təsərrüfatında 18, turizm, rabitə və digər sahələrdə 10-13 faizdən çox artım qeydə alınıb. Ötən il ÜDM-də qeyri-neft sektorunun payı 46,9 milyard manatlığa çatmışdır. Müqayisə üçün bildirək ki, bu göstərici neft sektoru üzrə 32,9 milyard manat olmuşdur", müəllif bu rəqəmlərlə qeyri-neft sektorunun inkişaf göstəricilərini təqdim edir.

Müəllif bu rəqəmləri prezidentin qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün hələ neçə il əvvəl başladığı və günü bu gün də davam edən tədbirlərin səmərəsiz qalmaması, real nəticələr verməsi kimi dəyərləndirir, amma dövlət başçısının əldə olunanlarla kifayətlənməməyi tövsiyə etdiyini də yada salır.

Məqalənin sonunda isə oxuyuruq: "Göründüyü kimi, ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişafı dinamik və dönməz xarakter alıb. Tək bu səbəbdən sosial-iqtisadi inkişafımızın bu günü kimi, gələcəyindən də rahatsız olmağa əsas yoxdur".

Hakimiyyət real islahat niyyətindən uzaqdır-iddia

"Ovqat.com" saytında isə "Saatlının başçısını 11 km. kənara göndərməyi də islahat adlandırırlar..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə son kadr dəyişiklikləri, bunun islahat adlandırılmasının nə dərəcədə əsaslı olub- olmaması barədə ölkənin keçmiş baş prokuroru İlyas İsmayılovla söhbətləşir.

Müəllifin deməsinə görə, İ.İsmayılov istər Daxili İşlər Nazirliyində, istərsə də Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətində birinci şəxslərin yenilərilə əvəz olunmasına müsbət yanaşır və arzusunu ifadə edir: "Könül istərdi ki, istər Vilayət Eyvazov, istərsə də Əli Nağıyev cəmiyyətimizin onlara bəslədiyi etimadı doğrultsun, ancaq və ancaq qanunun tələblərinə qulluq etsin".

İ.İsmayılova görə, bu kadr dəyişikliklərinin iki səbəbi olub ki, bu da daha yaşlı şəxsi daha dinamik şəxslə əvəz etmək, dövlətin təhlükəsizliyini daha peşəkar insanlara tapşırmaq idi.

İ.İsmayılov vurğulayır ki, xüsusilə indiki kritik zamanda DTX-da belə dəyişikliyə ehtiyac var idi, Rusiya və ABŞ arasındakı geopolitik mübarizə artıq Cənubi Qafqaza qədər yaxınlaşıb, cənubda ABŞ-İran gərginliyi getdikcə artır və rəsmi Tehran onu gözləyən hər hansı zərbəyə ABŞ-ın maraq dairəsində olan dövlətlərdə cavab verəcəyini gizlətmir: "Azərbaycan da ABŞ-ın qlobal neft-qaz strategiyalarının marşrutu üzərində yerləşir. TANAP, TAP, "Cənubi" qaz dəhlizi və Bakı-Ceyhan boru xətlərinin başladığı bu məkanın təhlükəsizliyi daha peşəkar adamlara tapşırılmalı idi. Məncə, DTX-dakı dəyişikliyin əsas sirri bu həqiqətdə axtarılmalıdır", hüquqünas kadr dəyişikliklərinin səbəblərini belə şərh edir.

Bu dəyişikliklərin kadr islahatı adlandırılmasına gəlincə, İ.İsmayılov kadr islahatları dedikdə nəyin nəzərdə tutulduğunu bilmədiyini deyir: "Bəzən Saatlının isra başçısını 11 km. aralıda yerləşən Sabirabada, Sabirabadın icra başçısını isə Saatlıya göndərməyi belə, az qala kadr islahatı kimi təqdim edirlər", - hüquqşünas belə halların islahat adlandırılmasına fikir ifadə edir.

İ.İsmayılova görə, məntiqlə, istənilən dəyişiklik o zaman islahat adlandırıla bilər ki, nəticə etibarilə cəmiyyətin hansısa neqativ halını islah etsin, sadəcə, nazirlərin yerini dəyişməklə kadr islahatı aparmaq olmaz: "Məsələn, yerliçilik, qohumbazlıq kimi amillər idarəçi kadrların psixologiyasında qanunlardan və milli maraqlardan daha çox klana bağlılıq şüuru yaradır. Bu da öz növbəsində onların xalq, dövlət və qanun qarşısında məsuliyyət hissini öldürür. Öz milli dəyərlərinə yad ünsür kimi formalaşmasına yol açır. Beləcə, bu zəncirvarı neqativliklər korrupsiyanın çiçəklənməsilə nəticələnir" deyə İ.İsmaylov bildirir.

İ.İsmayılova görə, bu, olsa-olsa adi bir vəzifə dəyişikliyidir, Azərbaycan hakimiyyəti hələ də real islahat aparmaq niyyətindən uzaqdır və bəzi deklarativ tədbirlərlə manipulyasiya edir.

Xəstəlik, yoxsa qərəz?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Azərbaycanın aqrar məhsullarını Rusiya sərhəddindən geri qaytaran səbəblər" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif deyir ki, Rusiyanın Baytarlıq və Fitosanitar Nəzarəti üzrə Federal Xidmətinin ("Rosselxoznadzor") Dağıstan bölməsi 32 ton pomidor, 53 ton gilas, 20 ton noxud və 13 ton çiyələk olmaqla Azərbaycana məxsus 118 ton kənd təsərrüfat məhsulunun ölkəyə girişinə qadağa qoyub.

Müəllifin deməsinə görə, burada səbəb məhsulda zərərvericinin aşkar olunması ilə qərəz arasında axtarılır, belə ki, "Rosselxoznadzor" nümayəndələri qadağaları məhsullarda zərərvericilərin aşkar olunması ilə izah edir, müxtəlif ekspertlər isə Rusiya hökumətinin bu davranışında qərəz olmasını da istisna etmir.

Müəllif əlavə edir ki, Rusiyanın dəfələrlə siyasi qalmaqallarında əsas bir çox ölkələrə pomidor qadağası tətbiq etməsi heç kimə sirr deyil.

Kənd təsərrüfatı sahəsi üzrə ekspert Nicat Nəsirli "Yeni Müsavat"a deyir ki, aqrar məhsula tələbin həddən artıq yüksək olduğu nəzərə alınsa Rusiyanın qərəzli addım atması ehtimalı azdır:"Ancaq Rusiya hökuməti bu addımları karantin vəziyyətə nəzarət və ölkənin fitosanitar durumunu qorumaq üçün atdığını bildirir. Rusiya bir çox ölkədən məhsul idxal edir, hər ölkədən bir zərərverici gəlsə, bu ölkənin fitosanitar durumu nə vəziyyətə düşər. Rusiyanın vəziyyəti hazırda elədir ki, qərəz etmək durumunda deyil, çünki 200 milyondan artıq vətəndaşı var. Orada aqrar məhsullara böyük tələbat var".

Ekspert iddia edir ki, Rusiyanın aqrar məhsullara ciddi ehtiyacı var, üstəlik Rusiya bazarına sahiblənmək uğrunda mübarizə gedir, belə bir vəziyyətdə qərəz olduğunu hesab etmir, burada Azərbaycan məhsullarına tələbatın böyük olduğunu deyir: "Çünki Azərbaycan məhsullarına tələbat böyükdür. Mən hesab etmirəm ki, burada qərəz ola bilər. Əksinə, Tacikistan və Özbəkistandan gələn məhsulları Azərbaycan məhsulu adı ilə təqdim edirlər və çox yaxşı da sata bilirlər".

Ekspert həm də vurğulayır ki, məhsulda karantin zərərvericiləri varsa, adı açıqlanmalıdır, Rusiya elə bir karantin zərərvericisinin adını çəkər ki, o, ümumiyyətlə Azərbaycanda olmasın.

İqtisadçı-ekspert Fikrət Yusifov isə "Yeni Müsavat"a deyir ki, bu, Rusiyanın hegemonluğu, qol gücü göstərməsidir: "Rusiyanın bu addımı iqtisadi əməkdaşlıq etdiyi ölkələrə daha çox təzyiq vasitəsidir. Bu, ancaq təzyiqdir. Rusiya hər kəsin onunla hesablaşmaq zorunda olduğunu göstərməyə çalışır", F.Yusifov belə hesab edir.

Ekspertə görə, bundan çıxış yolu Azərbaycanın ixracı şaxələndirməsində, ixrac üçün yeni bazarların tapılmasındadır, ancaq hələ ki Rusiya bazarından asılılıq var, bunu optimallaşdırmaq lazımdır ki, ixracın qarşısına süni sədlər çəkiləndə ölkə pis vəziyyətdə qalmasın.