Media-icmal 17.03.20

Dolların ucot dərəcəsinin aşağı salınmasının manata təsiri,  manatın indiki məzənnəsinin mümkün iqtisadi fəsadları iddiası, vətəndaşa münasibət, koronavirusla bağlı maarifləndirmə qayğıları və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır...        

“Azərbaycan” qəzeti  “Vüqar Bayramov: FED-in uçot dərəcəsini aşağı salması Azərbaycan manatına təsir etməyəcək” sərlövhəli məqalədə dolların uçot dərəcəsinin aşağı salınmasının manata təsirini deputat, iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramovla dəyərləndirir. 

“ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi (FED) tərəfindən uçot dərəcəsinin aşağı salınması Azərbaycan manatına təsir etməyəcək. Çünki manat səbət valyutalara daxil deyil”. Bunu V.Bayramov söyləyib.

Deputat iddia edir ki, FED-in uçot dərəcəsini aşağı salması daha çox ABŞ-ın ixrac imkanlarının genişləndirilməsi və səbət valyutalarının dəyərinin artmasının qarşısının alınması məqsədilə qəbul edilib. Onun fikrincə, ABŞ dollarla bağlı məzənnəni qoruyub saxlamaq üçün uçot dərəcəsini aşağı salıb, dolların möhkəmlənməsi ABŞ-ın ixrac imkanlarına mənfi təsir göstərir.

“ABŞ dollarında ucuzlaşmalar gözlənilmir, amma səbət valyutasına münasibətdə ABŞ dollarının məzənnəsində müəyyən dəyişikliklər olacaq. Bu da onu deməyə əsas verir ki, dolların ucuzlaşması gözlənilmir”, - V.Bayramov bildirir.

O hesab edir ki, FED tərəfindən uçot dərəcəsinin aşağı salınması Azərbaycan bazarına ancaq psixoloji təsir göstərə bilər və prinsip etibarilə ABŞ dollarının dünya bazarında ucuzlaşması inkişaf etməkdə olan ölkələrin valyutaları üçün cəlbedicidir: “FED-in uçot dərəcəsini aşağı salmasının Azərbaycanın milli valyutası üçün elə bir təhlükəsi yoxdur. Bu kontekstdə Mərkəzi Bankda manatın dollara nisbəti növbəti dövlərdə də sabit qalacaq”,  –deputat vurğulayıb.

Amma iqtisadçı- ekspert əlavə edib ki, neftin qiymətinin aşağı düşməsi ilə bağlı ölkədə dollara tələbat artıb, bu hal təkcə Azərbaycanda deyil, eləcə də Rusiya və Qazaxıstanda da müşahidə olunur.

Bizimyol.info” da dərc olunan  “Manatın hazırki kursu iqtisadiyyata hansı fəsadları vəd edir...” sərlövhəli məqalədə müəllif problemi iqtisadçı-ekspert Qaşqay İsmayılla müzakirə edir.

“Dünya birjalarındakı son hadisələr böhranın dərinləşməsindən, neftin yaxın gələcəkdə bahalaşmaq ehtimalı olmamasından xəbər verir. Xarici analitiklər neftdən asılı ölkələr arasında Azərbaycanın vəziyyətinin daha ağır olacağını proqnozlaşdırırlar. Çünki SOCAR-ın 10 milyarda qədər xarici borcu gec-tez hökumət üçün başağrısına çevriləcək”. Bunu  “Bizimyol.info”ya iqtisadçı-ekspert Qaşqay İsmayıl deyib.

  Ekspert əlavə edir ki, Azərbaycanın yaxın qonşularının milli valyutaları sürətlə dəyər itirir, manata təzyiqlər bütün tərəflərdən artır.

İqtisadçıya görə, banklar Mərkəzi Bankın manatla olan qısamüddətli depozit hərraclarına da maraq göstərmirlər, ancaq dollar almaq son dərəcə qorxunc biznes növü qalıb: “Hadisələr belə davam etdiyi halda valyuta ehtiyatları hesabına manatın kursunu saxlamaq cəhdlərinin heç bir faydası olmayacaq. Hökumət 2015-ci ilin səhvlərini təkrar edir, panikanın qarşısını almaq üçün valyuta ehtiyatlarını xərcləyir”.

Q.İsmayıla görə, əgər banklar 14 günlük depozit hərracının 5.51 faizlik gəlirlərinə maraqlarını itirirlərsə, sahibkarlar da xaricdən müxtəlif yollarla mal idxalında maraqlı olmayacaqlar: “Manatın yaxın gələcəkdə minimum 30-40 faiz ucuzlaşması perspektivində 5-10 faiz gəlirdən ötrü heç kim riskə getməyəcək. Bu isə idxaldan asılı olan ölkəni qıtlıq və bahalaşma ilə hədələyir. Bu qeyri-sağlam tendensiyanın qarşısını almağın yeganə yolu, manatı ucuzlaşdırmaqdır”,- ekspert bəyan edir”.

“Azadlıq-info”da isə “Azərbaycan xaricdə qalan vətəndaşlarından imtina edir?” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-alim Qubad Ibadoğlunun düşüncələrinə yer verib.

Q.İbadoğlu iddia edir ki, diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi xaricdə yaşayan azərbaycanlılara Vətənə gəlib özlərini, yaxınlarını və digər həmvətənlərini riskə atmaqdansa Azərbaycanın səhiyyə sisteminə əlavə yük yaratmaqdansa olduqları ölkələrdə qalmağı tövsiyə edib.

Alimin deməsinə görə, bu bəyanat xaricdə kompakt yaşayan və təhsil alan tələbələr arasında cidii narahatlıq yaradıb: “Onlar bunu təmsil etdikləri dövlətin vətəndaşlarından imtina etməsi, məsuliyyətdən qaçması kimi qiymətləndirirlər”.

Q.Ibadolu əlavə edir ki, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin xaricdə yaşayan azərbaycanlılar arasında ciddi narahatlıq yaradan bəyanatına hakimiyyət aydınlıq gətirməlidir: “Bütün ölkələr nəinki öz vətəndaşlarını hətta rezidentləri də ölkəyə qayıtmağa dəvət edir, sağlamlıq və təhlükəsizliyinə təminat verirlər. Azərbaycanın hakimiyyət orqanlarının bunun əksini etməsi rəzalətdir”,- Q.İbadoğlu bildirir.

Q.İbadoğlu hesab edir ki, bu məsələyə münasibətdə Azərbaycan vətəndaşlarının seçim hüquqlarına hörmət edilməli, ölkəyə qayıtmaq istəyənlər, xüsusilə də tələbələr üçün dövlət tərəfindən tez bir zamanda bütün şərait yaradılmalıdır.

“Müsavat.com” isə “İqtisadçı-ekspert: “Hər kəs məsuliyyətini dərk etməlidir”  sərlövhəli məqalədə müəllif martın 14-dən Azərbaycanda xüsusi rejimin tətbiq olunması ilə bağlı yaranan vəziyyəti iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir. 

N.Cəfərlinin fikrincə, Nazirlər Kabinetinin son məhdudlaşdırıcı qərarından sonra yeni durum yaranıb: “ Bizdə iqtisadi vəziyyətin ağırlığı daha çoxdur. Neftin qiymətinin kəskin ucuzlaşması və uzun müddət aşağı səviyyətdə qalması ehtimalı koronavirus təhlükəsi ilə birləşdi. Bu isə iqtisadi proseslərə daha ağır təsir göstərəcək. İlk növbədə hökumət vətəndaşlarla effektiv və inandırıcı kommunikasiya xəttri qurmalıdır. Çünki rəsmilərə cəmiyyətdə inamsızlıq problemi var. Daha çox maarifləndirici və vəziyyəti izah edə bilən proqramlar, müzakirələr, inandırıcı debatlar olmalıdır”. 

Ekspert vurğulayır ki, sərhədlər insanlar üçün bağlıdır, mallara aid deyil, belə ki, Gürcüstandan məhsulların ölkəyə daxil olması davam edəcək, sayca az olsa da hətta İrandan da TIR-lar gəlr, üstəlik Rusiya ilə sərhədlər açıqdır, deməli, ərzaq və gündəlik tələbat mallarının ölkəyə gətirilməsində ciddi problemlər olmayacaq.

N.Cəfərliyə görə, maarifləndirmə olmadığı üçün vətəndaşlar marketlərdə əllərinə keçəni alırlar: “Bu isə o deməkdir ki, həm qiymət artımı ola bilər, həm də ölkədən valyuta axını sürətlənəcək. Manata ciddi basqı var, bir müddət sonra məzənnənı süni şəkildə indiki kimi saxlamaq mümkün olmayacaq. Market ajiotajı bu prosesi daha da sürətləndirir, çünki məmləkət olaraq adı tualet kağızı belə istehsal edə bilmirik”. 

N.Cəfərli vətəndaşların 2-3 aylıq azuqə ehtiyatı yığmağa çalışmasını məntiqsiz və ziyanlı davranış kimi dəyərləndirir, üstəlik virus bəlasından ağıl və məntiqli davranış nəticəsində daha az itki ilə çıxmağın mümkünlüyünü bildirir.  “Bir sözlə, dünya iqtisadiyyatı bu il çətin özünə gəlsin, bu məqamı da unutmayaq, iqtisadi fəsadlar daha uzunmüddətli olacaq”.