Media-icmal

Ölkədə təhsilin inkişafı, sonsuzluğun ailə sisteminə təsiri, uşaq pullarının bərpası ilə bağlı müzakirələr və s. məsələlər bugünkü (13 sentyabr, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Dayanıqlı inkişafı təmin edən təhsil

"Azərbaycan" qəzeti "Dayanıqlı inkişafa xidmət edən müasir təhsil strategiyası" (http://www.azerbaijan-news.az/view-173808/dayaniqli-inkisafa-xidmet-eden-muasir-tehsil-strategiyasi) sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın təhsil sahəsində əldə etdiyi uğurları dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, keçmiş prezident Heydər Əliyev təhsil sahəsinə xüsusi qayğı ilə yanaşıb, savadlı və səriştəli kadrların yetişdirilməsi onun dövlətçilik fəaliyyətinin bütün mərhələlərində prioritet məsələlərdən olub.

"Məhz ulu öndərin müəyyən etdiyi strateji xətt hesabına təhsil Azərbaycan cəmiyyətində həyat normasına, milli-mənəvi dəyərlərimizin ayrılmaz tərkib hissəsinə, müstəqil dövlətin əsas təsisatlarından birinə çevrilmişdir" deyə müəllif vurğulayır.

Müəllif əlavə edir ki, son 16 ildə isə prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi strateji inkişaf kursunun tərkib hissəsi kimi milli təhsil ənənələri getdikcə zənginləşməkdədir.

Müəllifə görə, müasir dövrdə təhsilə yeni baxış formalaşır, indi təhsil təkcə oxumaq, yazmaq bacarığı deyil, həm də müasir texnoloji vasitələrdən istifadə etmək qabiliyyətlərini də əhatə edir.

Məqalədə deyilir ki, son 16 ildə prezident İlham Əliyevin yürütdüyü fəal maarifçilik xətti də bu və digər strateji hədəflərin reallaşdırılmasına xidmət edir.

Müəllif vurğilayır ki, artıq dövlətin iqtisadi imkanları da təhsili inkişaf etdirməyə imkan verir, belə ki, 2003-cü ilə nisbətən təhsil xərcləri 9 dəfədən çox artaraq 2019-cu ildə 2.3 milyard manata çatdırılıb.

Müəllif bildirir ki, "Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə strategiya"ya müvafiq olaraq təhsilin bütün pillələrində maddi-texniki baza, tədris şəraiti yaxşılaşdırılıb, təhsilin məzmununa xidmət edən tədbirlər həyata keçirilib.

Yazıda deyilir ki, müasir tələblərə cavab verən yeni məktəblərin tikilməsi bu istiqamətdə mühüm tədbirlərdən biridir.: "...son 5 ildə 600-dən çox, 2003-2018-ci illərdə isə 3200-dən çox məktəb binası tikilmiş və ya əsaslı şəkildə yenidən qurulmuşdur... 2017-2019-cu illərdə 243 belə məktəb şagirdlərin istifadəsinə verilmişdir. 2019-2020-ci təhsil ilində 3500 şagird yerlik daha 50 modul tipli məktəbin istifadəyə verilməsi təmin ediləcək" deyə müəllif bu sahədəki nəticələri diqqətə çatdırır.

Müəllif deyir ki, ölkənin pedoqoji kadr bazasının sosial problemləri də diqqətdən kənarda deyil, belə ki, müəllimlərin əmək haqları iki dəfə artırılıb, bu isə təhsilin keyfiyyətinə müsbət təsirini göstərib.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Təhsil ictimaiyyəti ölkə prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ölkənin bütün sahələrində, o cümlədən təhsil, elm sahəsində mövcud problemlərin tezliklə öz həllini tapacağına ürəkdən inanır.

Nikahların 25%-i sonsuz nikahlar

"Modern.az"da isə "Azərbaycanda hər 10 ailədən 1-i sonsuzdur - süni mayalanma gizlədilir" (https://modern.az/az/news/211328) sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif ölkədə boşanmalar, sonsuzluğun səbəbləri barədə Respublika Perinetal Mərkəzinin direktoru Sevinc Məmmədova ilə söhbətləşir.

Yazı müəllifi deyir ki, 2019-cu ilin 6 ayında ölkədə 8 324 boşanma qeydə alınıb, rəsmilər boşanmanın səbəbləri sırasında sonsuzluğun artdığını da vurğulayırlar.

Müəllif hesab edir ki, burada valideynlərin də günahı var, belə ki, vaxtında qız övladlarını bu sahədə tələb edilən tibbi müayinələrdən keçirmirlər.

S.Məmmədova deyir ki, buna daha bir səbəb anaların qızlarını ərə verərkən onların xəstəliyini gizlətməsidir və təqribən 90% belə hərəkət edir.

Mərkəz rəhbəri isə bildirir ki, sonsuzluq əlamətləri erkən yaşlarda müəyyən ediləndə onu aradan qaldırmaq daha asan olur.

S.Məmmədovanin sözlərinə görə, sonsuzluğun bir neçə səbəbi var ki, bunlardan birincisi endokrinoloji, hormonların pozulmasıdır, ikincisi cinsiyyət üzvlərində anadangəlmə qeydə alınan anomaliyalardır, üçüncüsü isə immunoloji səbəblərdir.

Müəllif deyir ki, Mərkəz rəhbəri sonsuzluqla bağlı statistikaya da aydınlıq gətirib: "İllər boyu dünyada da, ölkəmizdə sonsuz nikahlar bütün nikahların təxminən 25 faizini təşkil edib. Sadəcə, 15 il əvvəl diaqnostika belə yüksək inkşaf etməmişdi, süni mayalanma yox idi. Ona görə də sonsuzluq o qədər də insanların diqqət mərkəzində deyildi. İndi respublikada süni mayalanma həyata keçirilir, avadanlıqlarımız, mütəxəssislərimiz var, klinika-laborator diaqnostikamız yaxşılaşıb. 15 il əvvəldən fərqli olaraq indi sonsuzluğun olub-olmadığını ayırd edə bilirik. Əvvəl çoxu həkimə müraciət etmirdi deyə, rəqəmləri də ayırd etmək olmurdu. Amma indi olur ki, ailə qurandan 2-3 ay sonra gəlirlər ki, "uşağım olmur". Hazırda sonsuzluğun aşkarlanması yaxşılaşıb. Demək olmaz ki, sonsuzluq ilbəil artır. Sadəcə, aşkarlanma və müalicə yaxşılaşıb.

Azərbaycanda rəsmi olaraq hər 10 ailədən 1-i sonsuzluqla bağlı müraciət edir. Amma süni mayalanma ilə uşaq dünyaya gətirənlərin statistikası toplanmır. Kimisi

xaricdə elətdirir, kimisi özəl klinikada və s. Onların çoxu uşağının süni mayalanma ilə doğulduğunu bildirmir. Ailə sirri olduğu üçün həkimin bu məlumatları açıqlamağa ixtiyarı yoxdur".

S.Məmmədova deyir ki, buna görə də dəqiq demək olmur ki, nə qədər ailə sonsuzluğa görə müraciət edib, onlardan neçəsi süni mayalanma ilə valideyn olub və s. "Biz bu rəqəmləri açıqlaya bilmirik. Çünki pasiyentlər istəmirlər. Azərbaycan mentaliteti hələ buna hazır deyil. Amma aradan qaldırıla biləcək sonsuzluq aşkarlandıqda qadınların 50 faizi müalicə ilə hamilə qalır".

Uşaqpulu ilə ünvanlı sosial yardım eyni deyil

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Uşaqpulu ilə ünvanlı sosial yardım fərqli mexanizmlərdir"- ekspertdən maraqlı təklif" (https://musavat.com/news/usaqpulu-ile-unvanli-sosial-yardim-ferqli-mexanizmlerdir-ekspertden-maraqli-teklif_641388.html) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif uşaq pullarının ödənilməsinin bərpa olunması barədə "İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi"nin rəhbəri, iqtisadşı-ekspert Vüqar Bayramovla söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, son vaxtlr ölkədə uşaqlara dövlət qayğısının mühüm elementlərindən biri olan uşaqpulunun bərpası məsələsi ilə bağlı müzakirələr davam edir.

Müəllif əlavə edir ki, həmin müzakirələrdə bir qism müxtəlif qrup uşaqlara dövlət tərəfindən müavinət ödənildiyini əsas gətirərək, bütün uşaqlara yönələn ödənişə ehtiyac olmadığını bildirirlər.

Yazı müəllifinə görə, daha bir qism isə uşaqpulu bərpa olunsa, ondan varlı ailələrin də yararlanacağını əsas gətirirlər.

Müəllif vurğulayır ki, "İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi" yaş qrupları üzrə uşaqpulunun ödənməsinə dair təkliflər paketini hökumətə təqdim edib.

Mərkəzin rəhbəri, iqtisadçı-ekspert V.Bayramov deyir ki, uşaqpulunun verilməsi ilə bağlı hazırlanan mexanizmin təqdimatından sonra məsələyə fərqli yanaşmalar var:

Ekspert vurğulayır ki, mərkəz bu sahədə fərqli ölkələrin təcrübəsini öyrəndiyi üçün Azərbaycanda İtaliya modelinin tətbiqini daha məqəsədəuyğun hesab edir: "Belə ki, bəzi ölkələrdə uşaqpulunun məbləği ailənin gəlirlilik səviyyəsinə uyğunlaşdırılır. Məsələn, İtaliyada illik gəliri 11 422 avroyadək olan ailələrə hər uşağa görə ayda 250 avro ödənilir. Ailənin gəliri artdıqca uşaqpulunun məbləği dəyişir. İtaliyada qanunla müəyyənləşdirilmiş həddən az gəliri olanlara uşaqpulu verilir ki, bu da onların sosial təminatının gücləndirilməsi baxımdan vacibdir".

Ekspertə görə, Azərbaycanda 4 min manat aylıq gəliri olan üçün 100 manat uşaqpulu ciddi rəqəm hesab olunmaya bilər: "Amma 400 manat qazanan ailə üçün bu, əhəmiyyətli dəstəkdir. Yəni, imkanlı ailənin uşaqpuluna ciddi ehtiyacının olmaması gəliri az olanların bu imkandan faydalanmasına əngəl olmamalıdır. Bu baxımdan İtaliya modelində olduğu kimi, gəliri az olan ailələrin uşaqların sayına görə uşaqpulu alması daha məqsədəuyğun hesab oluna bilər".

V.Bayramov deyir ki, bunun tətbiqi üçün Azərbaycanda gəlirlərin deklarasıyası haqqında qanunun qəbul edilməsinə ehtiyac var, kimin varlı və kimin kasıb olduğunu müəyyən etmək üçün dövlət qulluqçuları daxil olmaqla hamının gəlirlərini bəyan etməsi vacibdir.

Ekspert hesab edir ki, bu, həm də şəffaflığın gücləndirilməsi baxımdan da çox vacibdir, bununla artıq sosial qayğıya və ya uşaqpuluna ehtiyacı olan ailələrin müəyyənləşdirilməsi də mümkündür.

V.Bayramov deyir ki, ikinci mərhələdə isə az gəliri olan ailələrə uşaqların sayına uyğun olaraq uşaqpulu formasında birbaşa ödəniş mümkündür, bu həmin ailələrin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi baxımdan vacib hesab oluna bilər: "Bu baxımdan uşaqpulunun bərpasında İtaliya modelinin tətbiq edilməsi həm ailələrin gəlirlərinin müəyyənləşdirilməsinə, həm da gəliri az olan ailələrin uşaqpulundan faydalanmasına imkan verəcək".

Bu məsələdə ekspert son zamanlar müzakirədə olan daha bir mühüm məqamı da diqqətə çatdırır: "Qeyd edək ki, bu mexanizm ünvanlı sosial yardım ilə eyni deyil və birbaşa uşaq sayına hesablanmış modeldir. CESD-in ilkin qiymətləndirmələrinə görə, bu modelin tətbiq edilməsi ildə 800 milyon manata yaxın xərc tələb edəcək. Bu, büdcə üçün ciddi maliyyə yükü yaratmamaqla istehlak bazarında qiymət tarazlığını da pozmayacaq".