Media-icmal 21.12.18

Dövlət sahibkar münasibətləri, FES-in faiz artımının manata təsir mümkünlüyü, dünya bazarında neftin qiymətinin düşməsinin səbəbləri və s. məsələlər bugünki (21 dekabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

"Dövlət-sahibkar" etimadı

"Azərbaycan" qəzeti "Dövlət sahibkarlara, sahibkarlar da dövlətə arxalanır" sərlövhəli məqalədə "dövlət- sahibkar" münasibətlərini dəyərləndirir.

Müəllif bu münasibətlərin səviyyəsini bu günlərdə başa çatmış Azərbaycan Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyasının V qurultayına dövlət başçısı İlham Əliyevin ünvanladığı məktubdan sitat gətriməklə əyaniləşdirir: "İqtisadiyyatın neftdən asılılığının azaldılması və rəqabətqabiliyyətli milli iqtisadiyyatın formalaşdırılmasını, biznes və investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılmasını qarşıdakı illərdə strateji hədəflərimizdən biri olaraq müəyyən etmişik. Hazırda qeyri-neft sənayesi və kənd təsərrüfatı sahələrində qazanılan nailiyyətlər sahibkarlara biznes fəaliyyətini genişləndirmələri üçün əlavə stimul yaradır. Milli iqtisadiyyatın dayanıqlı inkişafında sahibkarlığın əhəmiyyətli rol oynayacağına əminliyimi ifadə edirəm".

Yazı müəllifi deyir ki, özəl sektora, sahibkarlara keçmiş prezident Heydər Əliyevin dövründən başlayan etimad Prezident İlham Əliyevin fəaliyyətində də prioritet istiqamət kimi davam edir.

Müəllifin iddiasına görə, son 25 ildə iqtisadiyyatın aparıcı qüvvəsinə çevrilməsi üçün özəl sektorla bağlı görülən çoxsaylı tədbirlər nəticəsində Azərbaycan sahibkarları say və imkan baxımından MDB və Şərqi Avropa məkanında xüsusilə fərqlənirlər.

Müəllif deyir ki, aparılan iqtisadi islahatlar, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına dövlət dəstəyi, əlverişli biznes və investisiya mühiti hesabına istehsal sahələrində özəl sektorun payı ildən-ilə artır: "Hazırda 45 aqroparkın yaradılması istiqamətində işlər aparılır, 18 aqropark fəaliyyət göstərir. Bu il 612 layihənin icrasına Sahibkarlığın İnkişafı Fondu 160 milyon manat vəsait ayırıb. İki ildə 330 layihəyə investisiya təşviqi sənədi verilib. Bu layihə hesabına 22 min iş yeri açılıb. Sənaye zonaları və məhəllələrində həyata keçirilən layihələrə isə 5,5 milyard manat vəsait yönəldilib".

Sosial problemlərin həllində də özəl sektorun mühüm yer tutduğunu deyən müəllif son 15 ildə Azərbaycanda yaradılmış 2 milyondan çox yeni iş yerinin əksəriyyətinin bu sektora aid olduğunu, bu müddətdə orta aylıq nominal əməkhaqqının 6,6 dəfə artdığını bildirir.

Məqalə müəllifi özəl sektorun dövlət tərəfindən qaninvericilik sahəsində də dəstəkləndiyini, bu məqsədlə qanunverici sənədlər qəbul edildiyini deyir və "Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının müdafiəsi haqqında" qanunu belə sənədlərdən biri adlandırır.

Müəllif vurğulayır ki, qanunda sahibkarlıq subyektlərində yoxlamaların risk qruplarına (yüksək, orta və aşağı) aid olması dərəcələrinə görə keçirilməsi yer alır, belə ki, qanuna görə, yüksək risk qrupuna aid sahibkarlara münasibətdə yoxlamalar bir, orta risk qrupuna aid olanlarda iki, aşağı risk qrupuna aid sahibkarlıq subyektlərində isə üç ildə bir dəfədən çox olmayaraq aparılır.

Yazı müəllifi sahibkarların hüquqlarının 2016-cı ilin fevralında mərkəzi və yerli icra orqanlarında yaradılmış apellyasiya şuraları tərəfindən də qorunduğunu bildirir: "Sahibkarların hüquqlarının dövlət tərəfindən qorunmasının digər bir aspekti də onlarla dövlət arasında operativ əlaqə mexanizminin qurulmasıdır. Bu, sahibkarlara qarşılaşdıqları problemləri operativ həll etməyə imkan yaradır, üstəlik, ayrı-ayrı məmurların qanundankənar tələblərinin qarşısını alır".

Manata dolayı təsir

"Modern.az" saytında isə "FES-in uçot dərəcəsini artırması manata necə təsir edəcək? - ekspert şərhi" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bildirir ki, bu günlərdə ABŞ Federal Ehtiyatlar Sistemi (FES - Mərkəzi Bank) dolların baza faizini 2-2,25 faizdən 2,25-2,5 faizə qədər artırıb.

Bundan irəli gələrək, müəllif bu artan faiz dərəcələrinin manata təsirilə bağlı deputat Vahid Əhmədovun və iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərlinin rəylərini alıb.

Deputat V.Əhmədov "modern.az"a açıqlamasında deyir ki, FES-in uçot dərəcəsini artırmasının manata təsirləri böyük olmayacaq: "Ola bilər qonşu dövlətlərin milli valyutalarının məzənnəsinə təsir etsin. Azərbaycan manatının məzənnəsi möhkəm və sabit olduğundan bizə təsirləri gözlənilmir".

V.Əhmədov qeyd edib ki, faiz dərəcəsinin cüzi artımından narahat olmağa dəyməz: "Fazi dərəcəsi 0,25 faiz artırılıb, bu, o qədər də böyük faiz deyil. Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf dərəcəsi normal gedir, ciddi problemlərimiz yoxdur. Neftin qiyməti də 60 dollar səviyyəsindədir. Ona görə də narahat olmağa dəyməz. Neft qiymətləri kəskin ucuzlaşarsa, problemlər gözlənilə bilər, amma ümumilikdə vəziyyət qənaətbəxşdir".

FES-in qərarını sayta şərh edən N.Cəfərli də deyir ki, bu qərarın Azərbaycana birbaşa təsirləri yoxdur: "Çünki bizdə vayuta birjaları fəaliyyət göstərmir. Günlük, yaxud dəqiqəlik valyuta məzənnəsi müəyyənləşdirilmir. Bizdə daha çox inzibati qaydada tənzimlənən məzənnə aktualdır. Ona görə də belə qərarların Azərbaycana birbaşa təsirləri olmur".

Amma ekspert hesab edir ki, dolayı təsirləri olacaq, belə ki, dünyada dollar bahalaşdıqca, qonşu ölkələrin milli valyutalarına təsir edəcək, bu da ölkəyə gətirilən məhsulların həcminə və qiymətinə təsir göstərəcək ki, Azərbaycanda inflyasiya proseslərini sürətləndirə bilər.

Ekspertə görə, həmçinin bu faiz artımı Azərbaycanda istehsalın zəifləməsinə və idxalın stimullaşdırılmasına yol aça bilər.

N.Cəfərli deyir ki, manata daha bir təsir neft qiymətlərilə bağlı ola bilər, çünki, son 50 ildə bahalı dollar nefti ucuzlaşdıran əsas amilə dönüb, dollar bahalaşdıqca, neft ucuzlaşacaq ki, bu da həm büdcə daxilolmalarının, həm valyuta daxilolmalarının, həm də ÜDM-nin aşağı düşməsinə səbəb olacaq.

Xatırladaq ki, 2018-ci ildə baza faiz dərəcəsi martda, iyunda və sentyabrda artırılıb. 2017-ci ildə FES baza faiz dərəcəsini 3 dəfə, 2016 və 2015-ci illərdə isə 1 dəfə artırıb.

Uçot dərəcəsi (yenidən maliyyələşmə dərəcəsi) - Mərkəzi Bankın ölkənin digər banklarını pul kütləsi ilə təmin etməsidir. Uçot dərəcəsi aşağı olduqda kommersiya banklarının Mərkəzi Bankın pullarına olan tələbi artır, əksinə, uçot dərəcəsi qalxdıqda Mərkəzi Bankın kreditlərinə tələbat aşağı düşür və bankların maliyyə imkanları məhdudlaşır.

Neftin qiyməti düşür: səbəblər

"Bakupost" saytında isə "Ötən həftənin əvvəlindən neftin qiymətinin ucuzlaşmasının 3 səbəbi var" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif son günlərdə dünya bazarında neftin qiymətinin düşməsinin səbəblərini

"Neft Araşdırmaları Mərkəzi"nin rəhbəri İlham Şabanla müzakirə edir.

Müəllifin sözlərinə görə, "BakuPost"a açıqlamasında İlham Şaban neftin dəyərdən düşməsinə 3 səbəb göstərir.

İ.Şabana görə, neftin qiymətinin enməsinə birinci səbəb 2019-cu ilin yanvarından şist neft hasilatını rekord səviyyədə artıracağı ilə bağlı ABŞ-ın bəyanatıdır:

Mərkəz rəhbəri neftin ucuzlaşmasına təsir edən ikinci səbəb kimi ABŞ və Çin arasındakı ticarət savaşının qlobal iqtisadiyyata təsirini göstərir. Onun sözlərinə görə, 2019-cu ilin birinci rübündə dünya iqtisadiyyatında artım tempinin zəifləyəcəyi kimi ilkin proqnozlar var, dünya iqtisadiyyatında inkişaf tempi zəifləyirsə, deməli, enerji resurslarına tələbat da azalacaq.

İ.Şaban neftin qiymətinə mənfi təsir edən üçüncü amil kimi Rusiyanın energetika naziri Aleksandr Novakın 2019-cu ildə Rusiyanın rekord həddə neft hasil edəcəyi bəyanatını göstərir: "Bu açıqlama bazarlara həddən artıq neqativ təsir göstərdi. Çünki Rusiya hazırda dünyada ikinci ən böyük neft hasilatçısıdır. Həm də Rusiya OPEC+ ölkələri formatında əldə edilən razılaşmaya əsasən, gələn il neft hasilatını 228 min barel azaldacağı barədə öhdəlik götürüb".

Ekspert neftlə bağlı həm ABŞ-ın, həm də Rusiyanın bəyanatlarından irəli gələrək, belə bir rəy təqdim edir ki, OPEC+ ölkələrinin dünya bazarında neftin qiymətinin sabitləşdirilməsi üçün bu il dekabrın 7-də Vyanada gündəlik neft istehsalının 1,2 milyon barel azaldılması barədə öhdəliyi neftin qiymətini qaldıra bilməcək: "Əgər Rusiya kimi ölkə neft hasilatını rekord həddə çatdırırsa və bunu gələn ilin başlanğıcından azalda bilmirsə, ABŞ da neft hasilatını artıracağını bəyan edirsə, 2019-cu ildə yavaş-yavaş OPEC+ ölkələrinin neft hasilatını azaltması bazardakı izafi neftin yığışdırılmasına imkan verməyəcək".

İ.Şaban iddia edir ki, dünya neft bazarında kifayət qədər izafi neft var və bundan irəli gələrək, treyderlərə istinadən sabah neftin bahalaşacağı yox, daha ucuzlaşacağı ehtimalı çox böyükdür.