"Siz bu pensiya ilə yaşamağa cəhd etmisiniz? Mütləq yoxlayın"

Bu gün səhər metronun Neftçilər stansiyasının girişində sakit, qətiyyətsiz səslə dilənən, peşəkar, səs-küylü, standart mətnləri olan dilənçilərdən açıq-aşkar fərqlənən yaşlı qadın diqqətimi çəkdi.

Onu çətinliklə tanıdım: sönük gözlərinin, yaylığın altından görünən ağ saçlarının vaxtilə tanıdığım, dəblə geyinən qadının görünüşü ilə heç cür əlaqəsi yox idi. Yanından ötüb keçə bilmədim. Dayandım, kənara çəkildik, söhbətə başladıq.

Səlimə xanım uzun illər bizim qəsəbə poliklinikasında tibb bacısı işləyib. Həmişə zövqlü və dəblə geyinirdi, diqqətcil və ünsiyyəti xoş idi, buna görə xəstələr çox vaxt ona müraciət edirdilər. 60 yaşı tamam olan kimi onu pensiyaya çıxardılar. Sobesdən 146 manat pensiya kəsdilər, rəsmi əmək haqqının az olduğunu dedilər. Daha sonra devalvasiya, inflyasiya oldu, qiymətlər bahalaşdı, pensiya artıq bir aya çatmır. Təkcə qida məhsulları deyil, kommunal xidmətlər və dərmanlar da bahalaşıb. Yaşlı qadına kömək edəcək kimsə yoxdur, övladları və doğmaları yoxdur. İşə düzəlməyə çalışıb, amma əbəs yerə. İndi dilənmək məcburiyyətindədir. Bir-iki manat çörək, şor və ya makaron pulu yığan kimi dərhal evinə gedir.

"Sobesdə pensiyamı yenidən hesablamaqdan imtina etdilər. Dözmədim, onlara dedim ki: "Siz bu pensiya ilə yaşamağa cəhd etmisiniz? Mütləq yoxlayın"...

Bu faktı facebook-dakı tanışlarımla bölüşdüm. Dilənçilik edən pensiyaçılar mövzusu dərhal sosial şəbəkəni fəth etdi. Əlillər də acınacaqlı həyat yaşayır. Virtual debat iştirakçıları dilənən, salfet, corab, şirniyyat sataraq qazanmağa çalışan onlarla yaşlı insan haqqında danışdılar.

Bu yaxınlarda Millə Məclisdə "Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında" qanun layihəsi müzakirə olunurdu. Deputat Hadı Rəcəbli bu sahədəki problemlər haqqında danışıb. Həmkarlarına "Ayda 52 manata hansınız yaşaya bilərsiniz? Yəqin ki, heç biriniz. Əlillərə verilən vəsait artırılmalıdır" deyən Araz Əlizadənin sözləri yadda qalıb.

Rəsmi statistikaya əsasən, Azərbaycanda 1,3 mln.-dan çox pensiyaçı var. Onların 200 mindən çoxu 116 manat ölçüsündə və ya bir qədər çox minimum pensiya alır. Pensiyaçıların bu hissəsinin orta pensiyası cəmi 140 manatdır, bu, hazırki məzənnə ilə 100 dollar belə etmir.

Yeni "Yaşlılara yardım" QHT-nin yaradılmasının təşəbbüskarı olan Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov qeyd edir ki, əsas problem pensiyaların tarazsızlığında, müxtəlif kateqoriyalardan olan işçilər üçün pensiyaların hesablanması mexanizmindədir.

"Məsələn, dövlət qulluqçuları böyük pensiya alır, bir halda ki, büdcə sahəsinin digər işçiləri - müəllimlər, həkimlər, dövlət orqanlarının texniki əməkdaşları, böyük əmək stajına baxmayaraq, kifayət qədər az pensiya alır. Amma, axı müəllim və həkimin əməyi məmurun işindən heç də az əhəmiyyətli deyil. Mənə elə gəlir ki, pensiya məbləğləri arasında böyük fərqin tarazlaşdırılması üçün tədbirlər görülməlidir. Büdcədə bunun üçün vəsait var. Bəlkə də 2006-cı ilə qədər pensiyaya çıxmış vətəndaşların əmək pensiyalarının hesablanması mexanizmi dəyişdirilməlidir", deyə Hüseynov qeyd edir.

Sosial yoxsulluğun profilaktikası, ünvanlı sosial yardım sisteminin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi, kiçik pensiyalara əlavə ödənişlər modelinin və aztəminatlılara digər yardım formalarının tətbiqi mühüm məqamdır. Almaniyadan mənimsənəcək təcrübələr var, orada bu gün 900 pulsuz ərzaqpaylama məntəqəsi fəaliyyət göstərir, müntəzəm olaraq 1,5 mln. ehtiyacı olan yaşlı onlardan istifadə edir. Bu, ölkədəki pensiyaçıların ümumi sayının 23%-dir, bir halda ki, 2007-ci ildə bu rəqəm 12,3% olub.

AFR-də qəbul edilmiş normalara əsasən, yaşlı insan ayda minimum 800 avro almalıdır. Pensiya bu rəqəmdən aşağıdırsa dövlət yaşayış minimumuna çatmayan məbləği əlavə olaraq ödəyir. Hesab olunur ki, təxminən 400 avro mənzil haqqının ödənişinə gedir, təxminən 400 dolları isə pensiyaçı digər xərclərinə, o cümlədən yeməyə xərcləyir. Statistikaya əsasən, ölkədə 535 min nəfər və ya pensiyaçıların ümumi sayının 3%-i belə əlavə ödəniş alır. Faktiki olaraq isə ölkədə bu yardıma iddia etmək hüququna malik insanların sayı iki dəfə çoxdur. Amma əksəriyyət bunu sənədləşdirmir - bəziləri bunu qürurdan etmir, digərləri isə ümumiyyətlə belə bir imkanın olduğundan xəbərsizdir.

Hüseynovun sözlərinə görə, Azərbaycanda aztəminatlı pensiyalara belə dəstək sistemi tətbiq etmək olar. Yoxsullara pulsuz ərzaq paylanmasını təşkil edə biləcək təminatlı insanlar az deyil. Bundan başqa, yaşayış minimumunu istehlak səbəti məbləğinə qədər artırmaq, bir sıra kateqoriyalarda pensiyaçıların pensiyalarına çatışmayan məbləği əlavə olaraq ödəmək olar. Bu halda ölkədə həqiqətən sosial ədalət prinsipi işləyər.