Məhkumların vaxtından əvvəl azad edilməsi prosesini gücləndirmək lazımdır

***

-Rəsul bəy, bu karantin günlərində ölkədəki insan haqlarının durumunu necə qiymətləndirirsiniz?

-Karantin rejiminin tətbiqindən sonra müşahidə edilən və insan hüquqlarının müdafiəsi baxımından müşahidə edilən əsas narahatlıq iki istiqamətdədir:

1.Açıq və şübhə doğurmayan siyasi motivli cinayət işləri və onların nəticəsində Tofiq Yaqublu, Elçin Məmməd, Elvin Muradovun barəsində həbs qətimkan tədbirlərinin seçilməsi. Bura siyasi motivli inzibati qaydada həbsləri də əlavə edə bilərik.

2. İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 211-ci maddəsinin (epidemiya əleyhinə rejimin pozulması) tətbiqində sui-istifadə və qanunun aliliyinin təmin olunmaması. Məsələn, məlumatlar gəlir ki, vətəndaşlar xəbərdar edilmədən dərhal cərimələnirlər, hətta avtomobilində maskasız şəkildə kameralara düşmüş şəxslərin ünvanlarına cərimə protokolları göndərilib.

-Belə fikirlər var ki, hakimiyyət bu koronavirusa görə ölkədə elan olunmuş karantindən istifadə edərək insan haqlarını pozur. Əsasən Qərb təşkilatlarından verilən bəyanatlarda belə deyilir. Onlar Tofiq Yaqublunun həbsinə münasibət bildirərkən belə deyirlər. Amma biz görürük ki, bu tendensiya davam edir. Məsələn, Faiq Əmirlinin və Ruslan Əmirovun həbs olunması, İlkin Rüstəmzadə və ailəsinin təhdidə məruz qalması, eyni zamanda bir neçə özgəfikirli fəalın həbsi, polis bölməsinə çağırılması və s. Hakimiyyət indiki halda bunu niyə edir ki? Doğrudanmı, hakimiyyət ölkədəki karantin rejimindən öz siyasi məqsədləri üçün istifadə edərək insan haqlarını pozur, yoxsa hakimiyyəti bu vəziyyətdə qorxudan nəsə var?

-Bu suala dəqiq cavab vermək çətindir. Yəni, hansı səbəbdən bu pozuntulara yol verilir sualının müxtəlif cavabları ola bilər. Mən hüquq müdafiəçisi kimi çağırış etmək istərdim ki, bu hallar dayandırılsın, əsaslı şübhə olmayan şəxslər siyasi mövqeyindən asılı olmayaraq azadlığa buraxılsın və insan hüquqlarının müdafiəsi üçün fundamental addımlar atılsın, karantin rejimi bu addımların atılmasına maneə deyil.

-Bu günlərdə prezident əfv imzaladı. Koronavirusa görə 65 yaşdan yuxarı olan 176 məhkum azad edildi. Maraqlısı odur ki, həmin məhkumların içərisində qanlı olayda adları keçən  MTN generalları Akif Çovdarov və Sübahir Qurbanov azadlığa çıxdılar. Buradan belə nəticə çıxaranlar var ki, hakimiyyət Akif Çovdarovu azadlığa buraxmaq üçün bu addımı atdı. Yeri gəlmişkən, bu əfvlə 2 siyasi məhbus siyahısında adı olan şəxs də azadlığa çıxdı. Sizcə, bu addım məhz karantinə görə idi, yoxsa ardında başqa məqsədlər dayanır?

-İstənilən əfv sərəncamı, yaxud məhbusların, o cümlədən siyasi məhbusların azadlığa çıxması ilə nəticələnən digər mexanizmin tətbiqi müsbət gözləntilər yaradır ki, bu dəfə də belə oldu. Təsadüfi deyil ki, AŞPA-nın Azərbaycan üzrə həmməruzəçiləri, o cümlədən siyasi məhbuslar üzrə məruzəçi birgə açıqlama ilə çıxış edərək bu əfv sərəncamını alqışladılar. Amma eyni zamanda həbsdə qalan siyasi məhbusları azadlığa buraxmağa çağırdılar. Hesab etmirəm ki, bu əfv sərəncamı sırf Akif Çovdarovu azadlığa buraxmaq üçün imzalanıb. Amma problem ondadır ki, 65 yaşdan yuxarı olan və azadlığa çıxmasına maneə olmayan bir sıra məhkumlar azadlığa buraxılmadı. Bu kontekstdə ağır cinayətlər törədən Akif Çovdarovun azadlığa buraxılması, əlbəttə, birmənalı qarşılanmır.

-Əslində bir çox ölkələrdə məlum pandemiyaya görə xəstəliyin qarşısının alınması və qapalı şəraitdə daha çox yayılmaması üçün həbsxanalarda olan şəxslər müvəqqəti azadlığa buraxıldılar. Azərbaycanda da bu addımı gözləyənlər vardı. Çünki həbsxanadan çıxanlar həbsxanaların çox şəraitsiz olduğunu qeyd edirlər. Amma bu addım atılmadı. Sosial şəbəkələrdə isə bəzi koloniyalarda xəstə məhbusların, qızdımalı şəxslərin olması barədə yayılan məlumatlar narahatlıq doğurur. Sizdə hansı məlumatlar var? Və niyə həbsxanalarda olan şəxslər müvəqqəti də olsa azadlığa buraxılmadılar?

-Məhbusların müvəqqəti azadlığa buraxılma institutu Azərbaycanda demək olar ki, tətbiq edilməyən praktikadır. Mən güman edirəm ki, Penitensiar Xidmətin müvəqqəti buraxılan məhbuslara nəzarət etmək imkanları məhduddur (nəzarət brasletləri, və s. avadanlıqların çatışmazlığı). Amma müvəqqəti azadlığa buraxılma əvəzinə müəyyən kateqoriya məhbusların azadlığa buraxılmasını tezləşdirmək olar. Ədliyyə Nazirliyi artıq rəsmi məlumat yayıb ki, pandemiya ilə əlaqədar 260 məhbus vaxtından əvvəl məhkəmə qərarları əsasında azadlığa buraxılıb. Bu prosesi intensivləşdirmək lazımdır.  Məsələn, səhhətində və sağlamlığında problemləri olan (yaşı 65-dən az ya çox fərq qoyulmadan) məhbuslar, təyin edilmiş cəzanın böyük hissəsini çəkmiş (azadlığa çıxmasına 12 ay və daha az qalmış) məhbuslar azadlığa buraxılmalıdır. Həm Penitensiar Xidmət, həm Ombudsman Aparatı prosesin davam edəcəyi ilə bağlı açıqlamaveriblər. Biz hazırda bunun monitorinqini aparırıq və ümid edirik ki, məhbuslar azadlığa buraxılaraq pandemiyadan qorunmaq üçün daha effektiv imkanlar əldə edəcəklər.

- Karantin günlərində siyasi həbslərin və təhdidlərin olması bir çox insanlarda stres və hakimiyyətin addımlarına qıcıq yaradır. Nə təklif edərdiniz? Bu karantin günlərini sakit, sabitlik və insan haqlarının pozulmaması halı ilə başa vurmaq üçün hakimiyyət hansı addımları atsaydı daha yaxşı olardı?

-Siyasi iradə nümayiş etdirilməli, bəyan edilən siyasi dialoq istiqamətində addımlar atılmalıdır. Eyni zamanda əsas fokus əhalinin sağlamlığının qorunması üzərində olmalıdır.