Media-icmal 01.11.18

Neft hasilatı zamanı ətraf mühitə ziyan vurulmaması, ölkənin bank sisteminin fəaliyyətnə dair yeni təkliflər üzərində iş, ikitərəfli ticarətdə milli valyutadan istifadənin riskləri və s. məsələlər bugünkü (01 noyabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Məqsəd: Ətraf mühitə ziyan vurmamaq

"Azərbaycan" qəzeti "Məqsəd yeni neft layihəsinin ətraf mühitə mənfi təsirinə yol verməməkdir" sərlövhəli məqalədə "Azəri-Çıraq-Günəşli" (AÇG) layihəsinin növbəti "Mərkəzi Şərqi Azəri" mərhələsi üçün hazırlanmış Ətraf Mühitə və Sosial Sahəyə Təsirin Qiymətləndirilməsi (ƏMSSTQ) sənədlərinin dəqiq icmalının ictimaiyyətə təqdimatını dəyərləndirir.

Müəllif bildirir ki, sənədin müzakirəsi AÇG-nin operatoru BP şirkətinin təşkil etdiyi tədbirdə geniş müzakirə olunub və müzakirə iştirakçıları ƏMSSTQ-nin layihə variantına aid rəylərini əvvəlcədən hazırlanmış anketlərdə qeyd edib şirkətin ünvanına göndərəcəklər: "Rəylər noyabr ayı ərzində qəbul ediləcək və layihənin investisiya qərarı yalnız rəylər nəzərə alınmaqla hazırlanan son variant hökumət tərəfindən təsdiq olunandan sonra veriləcək".

Yazı müəllifi yada salır ki, 2017-ci ilin sentyabr ayında AÇG layihəsinin müddəti əsrin ortalarınadək uzadılıb, odur ki, "Mərkəzi Şərqi Azəri" layihəsinin yeni mərhələsini təşkil edəcək.

Yazıda vurğulanır ki, indiyə kimi "əsrin müqaviləsi" çərçivəsində AÇG müqavilə sahəsində 8 platforma quraşdırılmışdır ki, onlardan 6-ı "Çıraq", "Mərkəzi Azəri", "Qərbi Azəri", "Şərqi Azəri", "Dərinsulu Günəşli" və "Qərbi Çıraq" hasilat platformalarıdır.

Müəllif deyir ki, yaxın gələcəkdə "Mərkəzi Şərqi Azəri" platforması da "AÇG "ailəsi"nə qəbul ediləcək.

Müəllifin deməsinə görə, yeni platforma mövcud "Mərkəzi Azəri" və "Şərqi Azəri" platformalarının arasında, mərkəzi nöqtədə yerləşəcək, qurğunun dayaqları Xəzərin təxminən 137 metr dərinliyində qərar tutacaq.

Məqalə müllifi bildirir ki, əvvəlki platformalar kimi, "Mərkəzi Şərqi Azəri" də yerli infrastrukturdan istifadə edilməklə, yəni Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodu və Bibiheybət ərazisindəki ATA ("AMEK-Tekfen-Azfen") tikinti-quraşdırma sahəsində inşa olunacaq.

"Mərkəzi Şərqi Azəri" dəniz qurğularının gündə 100 min barelə qədər lay suyu qarışmış neft və 350 milyon standart kubfut qaz hasil etmək kimi texniki prosesləri yerinə yetirməsi nəzərdə tutulur.

Müəllifə görə, inşaat və istismara hazırlıq işlərinin 2019-cu ildən 2022-ci ilin ortalarına kimi davam edəcəyi, hasilata isə 2023-cü ildə başlanacağı gözlənilir.

Müəllif deyir ki, yeni layihənin ƏMSSTQ sənədləri Azərbaycan dövlətinin normativ tələbləri, BP-nin Sağlamlıq, Əməyin Təhlükəsizliyi, Təhlükəsizlik və Ətraf Mühit Siyasətinə uyğun həyata keçirilib.

Prosesin ümumi məqsədi isə "Mərkəzi Şərqi Azəri"nin fəaliyyətindən ətraf mühitə və sosial-iqtisadi sahəyə dəyən mümkün mənfi təsirləri azaltmaq və səmərəli idarə etməkdir.

Gələcəyi "dumanlı" bank sistemi

"Modern.azi" saytında isə "Bankların faiz dərəcələri soyğunçu xarakter daşıyır" - Deputat yeni təkliflər hazırlayır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif oktyabrın 30-da Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) İdarə Heyətinin uçot dərəcəsini 10%-dən 9,75%-ə endirməsi, faiz dəhlizinin yuxarı və aşağı həddinin buna müvafiq olaraq+/-2% olması barədə qəbul etdiyi qərarı deputat Əli Məsimli ilə müzakirə edir.

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Əli Məsimli "modern.az" açıqlamasında Mərkəzi Bankın uçot dərəcələrini aşağı salmasını müsbət hesab edir: "O nöqteyi-nəzərdən ki, Azərbaycanda inflyasiya 3 faizin altındadır.Ona görə də tədricən uçot dərəcələrinin aşağı salınmasını müsbət qiymətləndirirəm".

Amma Ə.Məsimli bu məsələdə diqqəti belə bir cəhətə də yönəldir ki, Mərkəzi Bankın uçot dərəcələrini yuxarı qaldırması və ya aşağı salmasının ölkədəki faiz dərəcələrinə heç bir təsiri olmaması baxımından Azərbaycan dünyada azsaylı ölkələrdən biridir.

Deputat deyir ki, Mərkəzi Bank uçot dərəcələrini aşağı endirəndə də, yuxarı qaldıranda da bankların faiz dərəcələri soyğunçu xarakter daşıyır, iqtisadiyyatın real sektoru ilə lazımı səviyyədə əlaqəsi yoxdur.

Deputat Ə.Məsimli ölkənin bank sektoru ilə bağlı yeni təkliflər layihəsini hazırladığını da nəzərə çatdıraraq deyib ki, Azərbaycan banklarını qeyri-neft sahəsinin maliyyə təminatının dəstəkverici amilinə çevirmək üçün tamamilə başqa bir fəlsəfə üzərində işləyir.

Deputatın deməsinə görə, əgər həmin sistem köklü surətdə dəyişsə, Azərbaycan bankları real sektora üz tutsa, eyni zamanda dollarla olan kreditlər problemi də insaflı şəkildə həllini tapsa, o zaman Azərbaycanın maliyyə, bank sisteminin gələcəyi var.

Ə.Məsimli iddia edir ki, sadaladığı məsələlər həllini tapmazsa, Azərbaycanda bank sektorunun yaxşı gələcəyi yoxdur.

Etibar ancaq dollara qalır

"Moderator.az"da isə "Milli valyutalarla ticarətin iki əsas riski mövcuddur" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif mövzunun aktuallığına əsas kimi oktyabrın 29-da Türkiyədə keçirilmiş Azərbaycan, İran və Türkiyə XİN rəhbərlərinin görüşündə ikitərəfli ticarət əlaqələri zamanı milli valyutalardan istifadə ilə bağlı razılıq əldə olunmasını göstərir.

Bu razılıqdan irəli gələrək müəllif milli valyutalarla ticarətin bu ölkələrin iqtisadiyyatı üçün hər hansı çətinlik doğura bilməsini, belə bir ticarətin risk və problemlərə səbəb olmasını iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevlə gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

Müəllif deyir ki, iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevə görə, burada əsasən iki mühüm risk amilindən danışmaq olar: "Burada kimin kimdən daha çox məhsul idxal və ixrac etməsinin çox mühüm rolu var. Yəni, paritetlik önəmli məsələdir. Təsəvvür edin ki, biz Türkiyədən bir milyard dollar ekvivalentində məhsul idxal etmişik. 500 milyon dollar civarında isə məhsul ixrac etmişik. Biz nə qədər çox idxal edəcəyiksə, onlardan aldığımız valyutanı bir o qədər qaytarıb yenə onların özlərinə verəcəyik. Bu, problem deyil".

Ekspertə görə, burada problem ixracın idxaldan çox olduğu müstəvidədir: "Bir anlıq təsəvvür edin ki, biz bir milyard dollarlıq məhsul ixrac etmişik və 580 milyard lirə almışıq, idxalımız isə bunun yarısı qədərdir. Deməli, bizim əlimizdə xeyli miqdarda lirə qalır. Hansı ki biz bunu başqa ölkəyə verə bilmirik. Bizim banklarımız isə lirə saxlamır".

Ekspertin deməsinə görə, bu pulu depozit kimi banka qoymaq mümkün deyil, səbəb də budur ki, hər kəsə valyuta lazım olanda dollar və ya avro alır, dollar daha sabit olduğu üçün ona maraq daha çoxdur.

R.Ağayev hesab edir ki, bu məsələdə ikinci risk milli valyutaların sabitliyi problemi ilə bağlıdır: "Dollar daha sabit valyutadır. Hamı əmindir ki, dollar il ərzində 1-2%, ən uzağı isə 3% dəyərdən düşə bilər".

Ekspert deyir ki, rus rubluna da zəmanət yoxdur, çünki ABŞ-ın son 50-60 illik tarixi ərzində dolların rublun vəziyyətinə düşməsi faktı yoxdur, amma 2015-2016-cı illərdə rubl iki dəfə dəyərdən düşüb: "Yəni, milli valyutaların sabitliyi ilə bağlı problemlər bu məsələdə ikinci mühüm risk amili təşkil edir".