Qəbul edilməyən istefanın borc almağa təsiri

Bəzi jurnalistlərin  yeni əskinazlar çap edilməsiylə bağlı iddialarına baxmayaraq, rəsmi açıqlama yoxdur. Demək, hökumət yeni əskinazlar çap etməyə meylli deyil və mövqeyini  dəyişməyib. Çarə yeni kreditlər tapmağa qalır. Bu il ərzində ödənilməsi  lazım olan təxirəsalınmaz borclar var, onlar üçün xarici kreditdən başqa çarə görünmür.

“Cümhuriyət”in təcrübəli iqtisadiyyat şərhçisi Erdal Sağlam mövcud şəraitdə Türkiyənin kredit almaq üçün alternativlər  seçmə imkanının olmadığına diqqəti cəlb edir (“Xarici krediti “ancaq bu, versə, alarıq”- demək imkanı yoxdur”, 14 aprel 2020) FED-in Türkiyə üçün 2.6 milyard dollarlıq swap  xətti açacağı bildirilsə də aprelin 6-da o xəttin açılmadığını gördük (açılmasının da çox əhəmiyyəti yox idi)  İddialara görə, prezident Ərdoğan   prezident Trampdan kredit istəyib, ancaq Vaşinqton “S-400-lərdən tamamilə vaz keçilməməsinə qədər”  heç bir kreditdən söhbət getməyəciyini bildirib.

Elə isə çarə yenə Beynəlxalq Valyuta Fonduna qaldımı? Prezident Ərdoğanın BVF kreditinə də hərarətli baxmadığını bilirik. Çünki BVF ilə 7-8 il qabaq ayrılan yola yenidən girilməsi AKP iqtidarının şəninə yaraşmayacaq.

Buna baxmayaraq, Türkiyə ilə  müzakirələrin davam etdiyini BVF özü açıqladı. Ancaq BVF ilə kredit müzakirələri davam etsə belə, müəyyən mərhələdə bunun önünə də Vaşinqton əngəlinin çıxması və kreditin verilməməsi ehtimalı böyükdür. Həm də S-400 arqumenti ilə. O S-400-lər ki, 2019-cu ilin iyunundan Ankaradakı “Mürtəd” aviasiya bazasına gətirilib, apreldə aktivləşdiriləcəyi prezident tərəfindən elan edilib. Hələ ki o işdən də yeni  bir xəbər yoxdur.

Olmasa da son 10 ayda Türkiyə-ABŞ münasibətlərinin az qala hər  sahəsində Ankaranın başını ağrıdan hətta “erməni soyqırımı” layihəsinin Konqresdən keçməsini sürətləndirən S-400 məsələsində Türkiyə  düşünülməmiş addım atdımı? Əgər elədirsə, niyə atdı? Bu addımlar təkcə S-400-lər ilə məhdud qalsaydı, dərd yarı idi. Bütün xəbərdarlıqlara baxmayaraq, Akkuyu atom stansiyasının tikintisinə Türkiyə Böyük Millət Məclisindən çıxarılan müvafiq qanun olmadan və tender keçirilmədən o dövrün baş naziri cənab Ərdoğanın təşəbbüsüylə başlandı və Rusiya həm iqtisadi, həm də strateji baxımdan böyük üstünlük qazandı.

Onsuz da var olan enerji asılılığının üstünə bir də Qara dənizin altına döşənən borular əlavə edilərək Moskvanın əli gücləndirildi (hələ ikisinin də döşənməsinə dair saziş var) Bunlara S-400-lər də əlavə edilincə Vaşinqton və NATO bəzi məhdudlaşdırıcı addımlar atdı.

Ən konkret  və aktuallığını həmişə qoruyan tələb isə S-400-lərdən tamamilə vaz keçilməsi oldu. İndi bu tələb Ankaranın qabağına borc məsələsində çıxır.

Virusa qarşı mübarizədə “Biz özümüzə kifayət edərik” şüarı ilə xalqdan pul toplamağa çalışan hökumət hədəfin çox uzağında qaldı.

Müxalifət partiyasının idarə etdiyi böyük şəhər bələdiyyələri  də bu işdən uzaq tutulub, hər şey mərkəzi hökumətin çiyinlərinə yüklənincə iqtisadiyyatı ayaq üstündə saxlamaq üçün kredit tapmaq işi də Ankaranın üstünə düşdü.

Qətərin pulu ilə Suriyada və Liviyadakı savaşlar maliyyələşdirilir, Moskvanın yağı olsa, öz başına çəkər, ona görə döyüləcək başqa qapıların ünvanları dünəndən məlumdur. Ancaq ünvanların şərtləri də dünəndən məlum idi, bu gün elan edirlər. Elə isə sual olunur: istər Vaşinqton, istərsə BVF bu S-400 təkidindən vaz keçməsə Ankara borc tapmaq üçün nə edəcək?

Və bu proseslərin daxili işlər naziri Süleyman Soylunun prezident Ərdoğan tərəfindən qəbul edilməyən istefası ilə nə dərəcədə əlaqəsi var? Prezident Ərdoğan adı ABŞ-ın sanksiyalar siyahısında olan Süleyman Soylunun qəbul edilməyən istefasından Vaşinqton, BVF və hətta London ilə borc müzakirələrində istifadə edəcəkmi? Qəbul edilməyən istefanın pərdə arxasında borc müzakirələrinin ssenarisi varmı? Qərb borc vermək üçün daxili işlər nazirinin getməsini tələb edə bilərmi? Bu tələb Azərbaycana da aid ola bilərmi?

Virus təhlükəsi borc axtaran ölkələrdəki polis təzyiqlərini azalda bilərmi?