Milli Şura: İntihar çıxış yolu deyil, mübarizə aparın (VIDEO)

Ölkədəki intihar hallarının 80%-i sosial problemlərlə bağlıdır. İntihar etmək problemin həlli deyil. Problemi yaşayıb mübarizə aparmaqla həll etmək lazımdır. Milli Şuranın (MŞ) təşəbbüsü ilə son zamanlar davamlı xarakter alan intiharlarla bağlı çərşənbə günü keçirilən ictimai dinləmələrin əsas leytmotivi belə olub. 

Dinləmələrdə siyasi xadimlər, hüquq müdafiəçiləri, ictimai institutların təmsilçiləri, ekspertlər, hüquqşünaslar və araşdırmaçı jurnalistlər iştirak edib.   

Bu ilin əvvəlindən ölkədə 36 intihar hadisəsi qeydə alınıb. Statistikaya görə, ölkədə 2008-ci ildə 138, 2019-cu ildə 165, 2010-cu ildə 289, 2011-ci ildə 414, 2012-ci ildə 482 intihar qeydə alınıb. Bunların 2011-ci ldə 12-i, 2012-ci ildə 19-u, 2013-cü ildə 16-sı, 2014-cü ilin yanvarında isə 4-ü orduada baş verib.  

“Cəmiyyətin həyəcan təbili çalması üçün baş verənlər yetərlidir. Azərbaycan hökuməti qəflət yuxusundan ayılmalıdır. İnsanlar çıxış yolunu nümayişkəranə şəkildə özünü yandırırsa, hansı insan hüquqlarından danışmaq olar?”-deyə MŞ sədri Cəmil Həsənli qeyd edib.  

Psixoloq Azad İsazadə praktikaya əsaslanaraq deyib ki, hər 10 intihara cəhddən 1 və ya 2-si ölümlə nəticələnir. 

“2014-cü ildə intihara orta hesabla 350-400 cəhd olub. İntihara cəhdin “daha yaşaya bilmirəm, daha dözə bilmirəm”kimi iki səbəbi var.. Azərbaycanda risk  qrupuna hətta uşaqlar da daxil olub. Bu günlərdə 3-cü sinif şagirdi  “nənəmə baxmaqdan bezmişəm”- deyə intihar edib, İsazadə bildirir. 

Azərbaycanda benzindoldurma məntəqələrində daha butulka ilə benzin satmırlar. Ekspertin fikrincə, ölkədə intihar edənlərin yalnız 10-15 %-i psixoloji cəhətdən normal olmayanlardır. 

“Ölkədə intihara daha çox sosial problemləri olanlar və qadınlar cəhd edir. İnsanlar şikayətlərinə cavab almayanda nümayişkəranə şəkildə özünü yandırır, qadınlar döyülür-döyülür, qonşular baxır, cəmiyyət ailə məsələsinə qarışmaq istəmir, sonda qadın özünü yandırmaqla cəmiyyətə mesaj verir”, o qeyd edib. 

AXCP sədri Əli Kərimli hesab edir ki, intihar əsasən imkansızlıq, sosial problemlər, şikayətləri etmək üçün ünvan tapmamaq üzündən törənir. “Bunlara hökumət cavab verməlidir və müxalifətin də məsuliyyəti var. Biz birləşərək cəmiyyətə problemləri birgə həll edə biləcəyimiz ümidini verə bilmirik”, o qeyd  edib. 

Ə.Kərimlinin fikrincə, insanların intihar cəhdinə hökumət cavab vermir. “Son hadisələr də göstərdi ki, Azərbaycan hakimiyyəti intiharlara sadəcə bir statistika kimi baxır. Çıxış yolu ömrü davam etdirməklə mübarizəyə qoşulmaqdır”, AXCP lideri cəmiyyətə mesaj verib. 

Çıxışlarda ölkədə bir çox hallarda intihar faktlarının gizlədildiyi bildirilib. Bu hallara ordu və həbsxanalarda daha çox rast gəlinir. 

Ekspertlər və hüquq müdafiəçiləri hesab edirlər ki, bütün hallarda intiharlarla bağlı cinayət işi başlanmalıdır. Amma, intihar hallarının 90%-i ilə bağlı cinayət işi  qaldırılmır. “Ailə və orduda intihar bir çox hallarda cinsi istismarla bağlı olur, bunlar gizlədilir. İstənilən halda orduda və ailə daxilində  baş verən intiharlarla bağlı cinayət işi qaldırılmalıdır”, hüquq müdafiəçisi Aytəkin İmranova bildirib.   

Ekspertlərin dediyinə görə, 2013-cü ildə 922 intihar və ya intihara cəhd olub. Onların təxminlərinə görə, ildə intihara cəhddən 80-90 uşaq ölür. Təhlükəsizlik sektorunda isə 2013-cü ildə 82 ölüm halından, 18-i özünəqəsddir. 

Bir çox ekspertlər intihara cəhdin artmasında medianın  məlumatlarının da rol oynadığını  deyib. Hökumət nəzarətində olan televiziyalara intihar halları ilə bağlı məlumat yaymamaq göstərişi  verib. “Döğrudur, məlumatlar intihara çağırış motivli olmamalıdır. Amma, intihar haqqında məlumatların mediada verilməməsi problemin həlli demək deyil. Bunun qadağan edilməsi isə məlumat azadlığının məhdudlaşdırılmasıdır”, media üzrə ekspert Ələsgər Məmmədli  qeyd edib. 

Media üzrə ekspertlər və ictimai-siyasi xadimlər Milli Məclisdə “İnformasiyanın psixoloji təhlükəsizliyi haqqında” qanun layihəsinin hazırlanmasını kəskin tənqid ediblər. “Televiziyalar neçə illərdir ki, korrupsiya haqqında məlumat vermir, məgər bununla problem həll edilib?”, jurnalist Elnur Aslanlı bildirib. 

Ekspertlər Azərbaycanda intiharların əsas səbəblərindən biri kimi etiraz etmək, birləşmək hüququnun məhdudlaşdırılmasını, insanların məhkəmələrdə ədalət görməməsini göstəriblər. 

“Etirazın başqa formalarına imkan verilmədiyindən insanlar nümayişkəranə intihardan başqa yol tapmırlar”, deyə hüquqşünas Namizəd Səfərov qeyd edib. 

Burada həbsdəki NİDA fəalı Rəşadər Axudnovun babasının etiraz olaraq damarlarını kəsməklə intihar etməsi, Şəki Məhkəməsində ədalətsizliyə etiraz olaraq intihara cəhd etmiş məhbus nümunə  göstərilib.   

“Qarabağ əlili Zaur Həsənov özünü yandırdıqdan sonra hökumətin davranışı ölkədə özünü yandırmanın artmasına rəvac verib. Çünki insanlar özünü yandırmaqla probleminin həll olunacağını düşünürlər. Burada mətbuatın məlumatlarının  təqdim edilməsinin də rolu olub. İntihar halı mediada romantikləşdirlməməli, başqa çıxış yolunun olmaması kimi təqdim edilməməlidir”, ekspert Ülviyyə Əsədzadə qeyd edib.  

Media intihar hadisələrini həyatda qalaraq daha yaxşı mübarizə aparmağın mümkünlüyünü təbliğ etməlidir. Bununla yanaşı intiharın səbəbləri təhlil edilib cəmiyyətə təqdim olunmalıdır.  

Dində intihar qadağandır. Dinşünas ekspert İlqar İbrahimoğlu hesab edir ki, intihar edənlər heç də müxalifət fəalları qədər əzaba düçar olmayıblar. “İntihar ən dəhşətli günahdır, insan tövbədən belə özünü məhrum edir”, o bildirib. 

Ekspertlər ölkədə intiharın və infarkt hallarının cavanlaşdığını bildiriblər. Belə ki, dövlət büdcəsindən şəkər xəstələri, dializ və digər xəstəliklər üçün  külli miqdarda vəsait ayrılır. Ancaq dərmanlar xəstələrə verilmir və ya dərmana, müalicəyə əl çatımlılıq üçün min bir əzab çəkmək lazımdır.  

“Ölkədə 1 380 000 adam pensiya alır. 340 000 əlil var. Əlillər orta hesabla 129 manat 20 qəpik  pensiya alır. 2007-ci ildə 220 min ünvanlı sosial yardım alan var idisə, 2013-cü ildə 590 min nəfər bu yardımı alır. İnsanların sosial durumu ağırlaşmaqda davam edir. Statistikaya görə ölkə əhalisinin cəmi 7 faizinin (adambaşına gəlir)  gəliri 250 manatdan, 3 faizinin gəliri 300 manatdan çoxdur. Hökumət pensiyaları orta hesabla 1 manat 30 qəpik qaldırdı, prezidentə isə 240 milyon dollar qiyməti olan təyyarə aldı. İntihar cəhdləri bu problemlərdən qaynaqlanır”, iqtisadçı ekspert Nemət Əliyev bildirib.-03C-