ARAZ AĞALAROVUN AZƏRBAYCAN RƏHBƏRLIYININ QƏZƏBINƏ SƏBƏB OLAN MÜSAHIBƏSi

Ailə Şurası
Buduarda Araz Ağalarovla fəlsəfə
"Krokus Interneyşnl"in prezidenti Ksenia Sobçak və Ksenia Sokolovaya əsl və xəyali dəyərlər və Rusiyanı nəyə görə yenidən tərbiyə etməyəcəyi barədə danışır.
Sobçak: Araz Iskəndəroviç, biz sizinlə ailə dəyərlərini müzakirə etmək istərdik. Dünyada böhran hökm sürür - hesab edirlər ki, bir çıxış yolu var: puldan insani münasibətlərə qayıtmaq. Bununla əlaqədar olaraq sizdən - demək olar ki, ideal şərq ailəsinin atasından soruşmaq maraqlı olardı - bu münasibətlər dünyanı xilas edəcəkmi?
Ağalarov: Əminəm ki, hər şey ailədən başlayır. Insanın ailəyə münasibəti düzgün olanda, onun vətənə də, hər şeyə də münasibəti doğru olur.
Sokolova: Düzgün - yəni necə?
Ağalarov: Demək çətindir. Ailələr olur ki, qoca nənə və ya baba atılıb. Qocalar evində ya da xəstəxanadadır. Mənşəyini araşdırsaq, bu, tərbiyədən irəli gəlir. Əlbəttə, istisnalar da olur. Belə bir hal bilirəm ki, insanlar övladlarına və nəvələrinə yaxşı münasibət göstəriblər, amma buna baxmayaraq, onları unudublar. Belə də olur. Amma adətən, əksinə. Gənc ikən insan eqoist həyat tərzi keçirib. Öz maraqlarını övladlarının maraqlarından üstün tutub, özü ilə məşğul olub. Qocalıb və ona elə bu şəkildə əvəzini verirlər. Valideynlərin övladlara çox vaxt ayırdığı ailələrdə isə onlar tamam başqa münasibət görürlər.
Sokolova: Qədim Spartada qocaları qayalardan aşağı atırdılar - emal edilmiş material kimi. Mənə elə gəlir ki, Rusiyada indi yaşlı insanlara münasibət belədir - öz övladları onları tamamilə soyuqqanlılıqla aclıq, xəstəlik və ölümlə baş-başa qoyurlar. Və bu, demək olar ki, Nitsşe soyuqqanlılığıdır. Yəni, bizim ölkəmizdə, məncə, istənilən ailə ənənələri tamamilə pozulub və Novokosinoda mənzilə görə doğma ananın dəlixanaya verilməsi normal haldır. Siz - yaxınlara, ailəyə, nəslə tamamilə başqa münasibətlər ənənəsi ilə böyümüş və yaşamış bir insan - burada necə mövcud ola bilirsiniz?
Və rus ailələrinin itirdiyi bu əlaqələr nə cürsə bərpa etmək mümkündürmü?
Ağalarov: Rusiya və ya dünyanı yenidən tərbiyə etmək öhdəsindən gəlinməz vəzifədir.
Sobçak: Söhbət yenidən tərbiyədən getmir. Sizin üçün sirr deyil ki, Moskvada bir çox insanlar, məsələn, sizin ailənizi müzakirə edərkən deyirlər: bu Şərqdir. Etinasızlıqla, bunun tamamilə yad, geridə qalmış və sivil olmaya bir mədəniyyət olduğunu qeyd edərək deyirlər. Qohumluq əlaqələri anlayışı özü bizim dildə mənfi xarakter daşıyır. Siz sizin dəyərlərinizə düşmənçilik olan bir mühitdə necə yaşayırsınız?
Ağalarov: Mən nə vaxtsa "Ailə və nigah", "Nigah psixologiyası" kimi psixologiya kitablarını səhifələyirdim və onlarda yazılanlardan təəccüblənirdim. Səmərəli eqoistlik: özünü hər şeydən üstün tutmalısan və bunu sübut edən minlərlə termin var.

Sokolov: Fərdiyyətçilik - sivilizasiyanın əsas nailiyyətidir. Protestantların şüarı var - hami özü üçün və hamı üçün Allah. Amma axı işə yarayır!
Ağalarov: Psixologiyanı öyrənənlər hamısı tənha insanlardır. Çoxlarının nəinki ailəsi, bir qayda olaraq, heç dostları da olmur.
Sokolova: Bu stereotipdir,
Sobçak: Necə olsa da, sivil dünya fərdçilik üzərində qurulub.
Ağalarov: Mənim buna izahım - çünki belə yaşamaq rahatdır.
Sokolova: Hansı mənada rahatdır?
Ağalarov: Birbaşa mənada. Eqoistə yaşamaq asandır.
Sokolova: Yalnış özünə görə cavab vermək rahatdır?
Ağalarov: Əlbəttə.
Sokolova: Niyə siz rahat olmayanı edirsiniz?
Ağalarov: Sadəcə olaraq, mən bilirəm ki. Hər gün anama zəng etməliyəm.
Sokolova: Ona nə deyirsiniz?
Ağalarov: "Necəsən?" "Əhvalın necədir?" "Təzyiqin necədir?" Anamın 94 yaşı var. Hər il zorla onu Bakıdan Moskvaya gətirirəm, çünki onun üçün bu, stresdir. Stress isə onu səfərbər edir. O deyir: yox, nə danışırsan, mən necə gələcəm? Təyyarəyə qədər necə gələcəm? Deyirəm: gətirərik. 88 yaşında Akçurinə onu əməliyyat etdirdim. Hamı mənə deyirdi: dəlisən, sən ananı öldürəcəksən. Və oturmuşuq palatada, Akçurin görür ki, necə əzab çəkirəm. Qərar verməliyəm: əməliyyat etdirim, ya yox. Telefonla dünyanın ən yaxşı kardioloqları ilə məsləhətlşdim. Onlar deyirlər: qadının 88 yaşı var, rahat burax onu, əziyyət vermə. Taleyinə nə qədər yazılıb, o qədər yaşayacaq. 8 saatlıq əməliyyat, narkoz. Elə dəhşətli şeylər deyirdilər ki. Deyirəm: Nə edək? Akçurin fantastik bir ifadə işlətdi: belə bir ifadə işlətmək üçün dahi olmaq lazımdır.
"Mən səndən qərar qəbul etmək üçün oğulluq borcundan azad edirəm. Qərarı mən qəbul edirəm. Sənin ananı deyil, öz anamı əməliyyat edirəm. Əməliyyat sabahdır". Sonra reanimasiyada anamın yanına girəndə, Akçurin ondan soruşdu: "Qalxıb otura bilərsiniz?" O isə məni görüb deyir: "Necə yəni oturmaq, mən indi ayağa duracağam". O qalxanda, Akçurin donub qaldı. 88 yaşında ağır əməliyyatdan sonra necə ayağa durmaq olar? Anam sonra dedi ki, ölməkdən çox qorxurdu, çünki mən məyus olardım. Oğlum bizim münasibətlərimizi uşaqlıqdan görüb. Bu, nəsildən nəslə ötürülür. Buna görə biz ailəyik.
Sobçak: Sizin dedikləriniz hamısı çox gözəldir və demək olar ki, inanılmazdır. Bu qədər düşmən mühitdə belə kövrək şeyləri necə qoruyub saxlayırsınız?
Ağalarov: Bu münasibətləri camaata nümayiş etdirmək lazım deyil. Bu, bizim daxili işlərimizdir. Siz soruşdunuz, mən də danışdım.
Sobçak: Amma bu, sizin biznesinizə də təsir edir. Siz həqiqətən narahat yaşayırsınız. Vısotskidəki kimi: "necə olsa da, qohumdur". Sizdə, görürəm ki, restoranlarda menecerlər də, administratorlar da əmi qızı, xala oğlu, kiminsə qohumu, nəvəsi-qızıdır...
Ağalarov: Belə bir şey var. Bu, yol verilən şeylərdir. Biz başa düşürüksə ki, biznes qazanmaga imkan verisə, qoy özümüzünkülərə versin.
Sobçak: Bəs nigahlar?
Bizim cəmiyyətimiz hansısa cəfəng təsəvvürlərə görə haqq-hesabla nigahı pisləyir, baxmayaraq ki, məncə, belə nigahda daha çox məna var, nəinki məsuliyyətsiz love-story-də...
Ağalarov: Siz mənim oğlum Emini nəzərdə tutursunuz?
Sobçak: Əlbəttə. O, şüurlu şəkildə Azərbaycan prezidentinin qızı ilə evlənib. Məncə, bu, valideynlərin gözəl seçimidir.
Ağalarov: Deməli, danışıram. Mətbuatda heç yerdə bu, olmayıb. Təxminən 5 il əvvəl Emin iki dostu ilə birlikdə Yeni ildə Sankt-Moritsdə xizək sürməyə getmişdi. Birdən zəng gəlir: "Ata, gülmək istəyirsən, Azərbaycan prezidentinin ailəsi tam tərkibi ilə buradadır". Düz iki gün keçir. O zəng edir: "Qəribə bir şey baş verir, biz üç gündür ardıcıl olaraq qonşu masalarda nahar edirik. Indi ofisianta 100 avro verəcəyəm ki, yerimizi dəyişsin". "Deyirəm: yerinizi dəyişməyin, oturmusunuzsa, yaxşı deyil. Yaxşısı budur, yaxınlaş Əliyevə, məndən salam de". O yaxınlaşıb və deyib ki, atam salam deyir.
Sobçak: Siz Əliyevlə dost idiniz?
Ağalarov: Biz tanış idik. Onda Emin ilk dəfə Leylaya diqqət yetirdi. Sonradan isə bizim onunla belə bir söhbətimiz oldu: Emind edi ki, vurulub, amma Leylaya diqqət göstərməkdən qorxur, çünki, birdən düz başa düşülməz. Nə qədər olmasa, Şərq ailəsidir. Dedim ki, məncə onlar tamamilə sivil insanlardır, münasibət qura bilərsən.
Sokolova: Siz indi sensasion açıqlama verirsiniz. Oğlunuzun Azərbaycan prezidentinin qızı ilə evlənməsi bizim dünyəvi cəmiyyətdə müqavilə əsasında qurulan ideal Şərq nigahı kimi qəbul olunur.
Sobçak: Gözəl, varlı, istedadlı oğlan, şahzadə...
Ağalarov: Siz ki onların münasibətlərini görürdünüz. Süni olaraq belə münasibət qurmaq olmaz. Onlar bir-birlərini dəlicəsinə sevirlər.
Sobçak: Eminlə çoxdan dostam. O, həmişə məni öz konsertlərinə dəvət edirdi. Mən isə çox diqqətli insanam. Yadımdadır, birinci konserti "Radius-holl"da idi. Və mən həmin vaxt onu və Leylanı müşahidə edirdim. Bir gözümlə - jurnalist gözü ilə - səhnəyə, digəri ilə Leylaya baxırdım. Onun baxışları məni heyrətləndirmişdi. Görürdüm ki, o, tamamilə aşiq olub. O, səhnədən gözünü çəkmirdi. Hamı danışırdı, nə isə içirdi, o isə oturmuşdu. Həmişə münasibətlərdə kimsə daha çox sevir, kimsə daha az, mənə elə gəlirdi ki, o, daha çox sevir.
Ağalarov: Yox, burada qarşılıqlıdır. Sadəcə olaraq, Eminin xasiyyəti mənimki kimidir. Biz heç vaxt qadına diqqət göstərməyi bacarmamışıq. Hətta kimsə dəhşətli dərəcədə xoşumuza gəlsə də. Mən yaxınlaşıb nə isə deyə bilmirdim. Emin atası kimidir. Hansısa kompleks var.
Sokolova: Bax, bu maraqlıdır! Siz ki, şərq kişisisiniz - bu, qüvvət, cəldlik, təzyiqdir! Siz isə - "yaxınlaşa bilmirdim..."
Ağalarov: Mən təsəvvür edə bilmirdim ki, yaxınlaşıb nə isə deyə bilərəm. Gözləyirdim ki, mənə yaxınlaşsınlar.
Sokolova: Qadın sizə yaxınlaşmalıdır?
Ağalarov: Yaxınlaşmaya da bilər, amma hansısa işarə verər... O özü bir şey fikirləşər, qadın həmişə nə isə tapır.
Sobçak: Siz bizi şoka saldınız. Mənə elə gəlir ki, rus kişiləri nə isə gözləməyə öyrəşib, Qafqaz insanı isə həmişə özü sənə diqqət göstərməyə başlayır: güllər, hədiyyələr, gözəl sürprizlər.
Ağalarov: Bu, sonradan olur. Ilk siqnal, tam açıq şəkildə qadından gəlməlidir...
Sokolova: Axı bu nədir? Baxış?..
Ağalarov: Özləri bilirlər.
Sokolova: Bu sizin xəyalınıdır ki, onlar bilirlər. Biz də eynilə sizin kimi. Oturub gözləyirik ki, bizə siqnal verilsin.
Ağalarov: Burada, görünür, məsələ kişinin qürurunda, ləyaqətindədir. Ola bilər ki, bu, düzgün deyil. Amma mən təsəvvür etmirəm ki, kiməsə yaxınlaşım və etiraz cavabı alım.
Sokolova: Bu sizi həqiqətən sarsıdır?
Ağalarov: Bəli. Çünki, düşünürəm ki, cəhənnəmə, çox şey ola bilər, yaxşısı budur, yaxınlaşmayım. Etiraz etsələr, sonra ömur boyu əzab çəkəcəm ki, nə axmaqsan, yaxınlaşdın və etiraz cavabı aldın. Müxtəlif hallarda müxtəlif olur. Bu o demək deyil ki, mən göz vurmalı və ya barmağımla işarə etməliyəm, amma qadından bir siqnal gəlməlidir... Kişi bunu həmişə hiss edir.
Sobçak: Emin də belədir... təmkinlidir?
Ağalarov: Bəli, o da mənim kimi, hisslərini büruzə verməyi sevmir. Leyla ilə romanları başlayanda, o hətta utanırdı ki, Leyla sevgisini belə üzə vurur. Bizim ailəmizdə bu, nisbətən konservativdir. Onlarda, əksinə, daha açıqdır. Düşünürəm ki, bu doğrudur, uşaqları sevgi ilə böyütmək. Eminin bu mənada çatışmazlıqları olub. Necə də olsa, məktəb, Isveçrə, faktiki olaraq yarıkonslager, sonra Amerika - praktiki olaraq, tam tənhalıq, ailədən uzaq, burada bizim tərəfdən problemlər var. O, məhəbbətlə əhatə olunmayıb. Leyla isə sözün əsl mənasında sevimli uşaqdır. Biz onu gətirəndə, anası mənə etibarla deyir: Araz, siz başa düşürsünüz, o, prinsipcə, heç vaxt heç yerə getməyib? O bizdən başqa heç kimlə ünsiyyətdə olmayıb. Tamamilə ev qızıdır".
Sokolova: Siz ailə idilliyasını bizə təsvir etdiniz. Bəs belə həyatda şəxsən sizə toxunan anlar var?
Ağalarov: Mən hamıdan uzaqlaşa, heç kimlə görüşməyə bilərdim...
Sobçal: Çoxları, yeri gəlmişkən, elə belə də edir - yüksək həyat göstəricilərinə nail olanda bütün əlaqələri kəsirlər.
Ağalarov: Mən zənglərə cavab verməyə və xahişləri dinləməyə bilərdim. Hətta tanışlarım mənə deyir: "Araz, sən zənglərə necə cavab verirsən? Sənin köməkçilərin yoxdur"? Mən heç vaxt özümü bu şərtiliklərlə təmin etməmişəm, pna görə yox ki, sadə görünmək istəmişəm, ona görə ki, bu barədə düşünməmişəm. Istənilən insana "yox" deyə bilərəm. Bilirsiniz, elə olur ki, hansısa qohum gəlir və deyir: "Mənə 40 min dollar lazımdır, mənzil alıram..." Deyirəm: "Dayan, filankəsi tanıyırsan, onda səndə olan hələ yoxdur. Sənə 40 verməzdən əvvəl mən onun məsələsini elə həll etməliyəm ki, onda da səndə olan olsun. Sonra isə, imkanım olarsa, sənə 40 verərəm".
Sokolova: Yəni, siz Allah kimi - ədalətli olmağa çalışırsınız.
Ağalarov: "Yox" deməyi və izah etməyi öyrənmək lazımdır. Və bir də, mən heç vaxt öz etdiklərimə görə təşəkkür gözləmirəm. Sadəcə olaraq, bunun olduğunu unuduram. Bunu unutmaq daha asandır, nəinki xatırlamamaq. Hər şeyi xatırlasaq, partlamaq olar, çünki bəzən yaxşılığa cavab olaraq elə şeylər görürsən ki!
Sokolova: Sizinlə danışarkən, biz həmişə "şərq" sözündən istifadə edirik - şərq dəyərləri, şərq ailəsi... "Şərq mövzusu" reallıqdır, ya mif?
Ağalarov: Bu, reallıqdır. Bu, bütün müsəlman ailələrində var. Bizim ailədə nənəmdən başqa məscidə heç kim getməyib və heç kim namaz qılmayıb. Ərəb ölkələrində, mən deyəndə ki, biz dindar deyilik, təəccüb doğurur. Nənəm namaz qılanda, yadımdadır, çox əsəbiləşirdim. Nənəmin 4 oğlu və iki bacısı var idi. Bakıda həmin vaxt milyon yarım insan yaşayırdı - böyük şəhər idi. Amma hamı hər gün nənəmin yanına gəlməli idi.
Sobçak: Bəs bu sistem yadları qəbul edir? Dəyişə bilər?
Ağalarov: Çətin. Bu, müxtəlif planetlərdir.
Sokolova: Siz dünya insanızınız. Bakıda, Amerikada, Rusiyada yaşamısınız. Bu, həqiqətən fərqli planetlərdir. Özünüzü harada daha rahat hiss edirsiniz?
Ağalarov: Mən başa düşmüşəm ki, şəhər mühiti tamamilə dəyişib - yerindən və qitəsindən asılı olmayaraq. Ənənələr olsa-olsa kəndlərdə qalıb. Amerikada isə bu proses mütləq olub, Nyu-York tənha insanlar şəhəridir. Milyonlarla tənha insan var. Niyə bütün restoranlar oradadır, 5 min restoran var, ağzına kimi dolu?
Hamı təəccüblənir. Çünki, insan evdə tək otura bilmir, işdən sonra evə gəlir, şələ-şüləsini atır və o, bara, restorana getməlidir.
Sokolov: Diqqət yetirmisiniz ki, Nyu-Yorkda insanlar çox asan tanış olurlar. Küçədə sənə yaxınlaşırlar, parkda gəlib yanında əyləşə bilərlər. Onlar hamısı sanki bir gəmidə, amma fərqli kayutlardadırlar. Həqiqətən, "hamı özü üçün və hamı üçün Allah".
Ağalarov: Tamamilə düzgün müşahidədir. Sivilizasiya əlaqələrin kəsilməsi prosesi ilə müşaiyət olunur.
Sokolova: Sivilizasiyanın nailiyyətləri ilə insanların bir-birinə qayğısını birləşdirmək olmaz?
Ağalarov: Məncə, yox. Bütün bunlar uzun müddət məhv olunub. Dövlətlər, sistem, kapital vasitəsilə. Indi hər şey şəxsi uğura yönəlib. Mən isə sizə nənəm haqda bir az danışım. O, inqilabdanəvvəlki dövrdə yaşayıb. Bakıda zəngin, adlı-sanlı ailədə yaşayıb. Ağalarov soyadı - "ağa" sözündəndir. Nənəmin ailəsi Bakıya inqilabdan əvvəl köçüb, çoxlu daşınmaz əmlak alıb. Bu əmlakı vicdanlı hakimiyyət tamamilə müsadirə etdi. Ümumiyyətlə, hər şeyi müsadirə etdi - nənəm çar pulu olan qızıl sikkələri gizlətməyə müvəffəq oldu. Mən balaca olanda nənəmin 21 rubl pensiyası var idi. Ona pensiyanı yaşlı qadın - poçtalyon gətirirdi. Nənəm də həmişə ona bir rubl verirdi. Mən də çox əsəbiləşirdim.
Sokolova: Sizin neçə yaşınız var idi?
Ağalarov: On.
Sokolova: Və artıq pula görə əsəbiləşirdiniz?
Ağalarov: Bəs necə! 5 rublа dondurma, altı paçka "Şipka" cə ya "Avrora" almaq olardı. Sonra nənəmin pensiyasını 23 rubl etdilər. Onlardan 3-nü o, poçtalyona verirdi, 27 etdilər, 7-ni verirdi, 32 etdilər, 12-ni verirdi. Bir dəfə nənəmdən soruşdum: "Niyə bu qədər çox verirsən?" Dedi: "O, yaşlı qadındır, işi ağırdır. Yazığım gəlir". Mən bunu həmişəlik yadımda saxladım.
Sokolova: Bəs siz belə edə bilərdinizmi?
Ağalarov: Düzünü desəm, bilmirəm.
GQ Jurnalı, mart 2009