Yerevan etnik təmizləmədə ittiham edir: bunun arxasında nə durur?

Bakı/12.04.22/Turan: Martın 28-də Azərbaycan ordusu erməni yaşayış məntəqələrinə daxil olmadan Qarabağda öz mövqelərini yaxşılaşdırıb. Lakin Fərrux kəndinin erməni sakinləri, eləcə də Pirlər kəndinin sakinlərinin bir hissəsi kəndi tərk ediblər. Və bu zaman bir nəfər belə erməni mülki şəxs zərər çəkməyib.

Aprelin 10-da Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi bəyanat yayaraq Azərbaycanı etnik təmizləmədə ittiham edib. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi öz cavabında bildirib: “30 ilə yaxın müddətdə 1 milyona yaxın azərbaycanlını etnik təmizləməyə məruz qoyan, həmin adamların fundamental hüquqlarını kobud şəkildə poza, hərbi təcavüz zamanı çoxsaylı hərbi cinayətlər törədən, o cümlədən bir gecədə Xocalıda 613 dinc sakini qətlə yetirən, 90-cı illərin əvvəllərində itkin düşmüş 4 000 azərbaycanlının (onlardan bəzilərinin qalıqları kütləvi məzarlıqlarda aşkar edilib) taleyinə görə hələ də məsuliyyət daşıyan, çoxsaylı cinayətlərə görə indiyədək məsuliyyətdən yayınan erməni tərəfi hansı əsaslarla kütləvi qətllərdən və etnik təmizləmələrdən danışır?!".

Turan Azərbaycan prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin keçmiş direktoru Fərhad Məmmədova sualla müraciət edib: 2020-ci il müharibəsindən təxminən bir il yarım sonra niyə Yerevan Azərbaycanı etnik təmizləmədə ittiham edir? Fərhad Məmmədov hesab edir ki, “etnik təmizləmə” barədə yalan Qarabağ ərazisini özündə saxlamaq üçün Ermənistanın son ümididir.

- Müharibənin çoxdan bitdiri dinc dövrdə bu cür ittihamın səbəbi nədir?

- 44 günlük müharibədən sonra formalaşan yeni geosiyasi reallıqlar son 26 ildə Ermənistan üçün onsuz da məhdud olan diplomatik manevr imkanlarını daraldır. Azərbaycan və Ermənistan arasında formalaşmış vasitəçilik formatlarının gündəliyi Qarabağ mövzusunun və Qarabağ ermənilərinin taleyinin müzakirəsini nəzərdə tutmur. Azərbaycan rəhbərliyi üçün bu, daxili məsələdir. Ermənistanın hansısa yolla bu mövzunu müzakirə etmək imkanı əldə edə biləcəyi yeganə format fəaliyyəti iflic vəziyyətində olan ATƏT-in Minsk Qrupu idi.

Bu fonda Ermənistan rəhbərliyi manevr etdi: ərazini yox, Qarabağ ermənilərinin hüquqlarını müzakirə etmək. Bu kontekstdə ermənilərin “etnik təmizləmə” təhlükəsilə üzləşməsi tezisi formalaşır və təbliğ olunur. Yerevandan və Xankəndidən səslənən bütün bəyanatlar bu tezislə əlaqələndirilir. “Əgər Rusiya sülhməramlı kontingenti gedərsə, Qarabağda erməni qalmayacaq”, “əgər Azərbaycan Laçın dəhlizində nəzarət-buraxılış məntəqəsi yerləşdirərsə, Qarabağda erməni qalmayacaq, “əgər Qarabağ Azərbaycanın tərkibində olarsa, orada erməni qalmayacaq” və s.

Bütün bunlar bir vaxtlar “Naxçıvanda, Bakıda ermənilərin sayca üstünlüyü” və s. haqda əfsanələrə bürünür. Eləcə də bütün Azərbaycan ərazisində ermənilərin olmadığını da yada salırlar.

- Yerevan bu ittihamı əsaslandırmaq üçün hansı fakt və hadisələrdən istifadə edir?

- Erməni təbliğatının tezislərini formalaşdıraq:

- Son 30 ildə Qarabağ erməniləri Azərbaycanın tərkibində yaşayıblar; bu, ən azı ermənilərin sevimlisi beynəlxalq birlik tərəfindən tanınıb. Paşinyan bu barədə dəfələrlə danışıb.

- Tarixi paralellər də tənqid və yoxlamaya dözmür. Bir şeylə razılaşmaq olar - azərbaycanlıların və ermənilərin köçürülməsi baş verib. Sovet dövründə azərbaycanlıları Ermənistandan köçürüblər, daxili əmək miqrasiyası vardı - Dövlət Plan Komitəsi vardı və kimin harada yaşayıb, işləyəcəyinə o qərar verirdi. Və ötən yüzilliyin 80-ci illərinin sonunda müharibə başlayıb. Ermənistanda azərbaycanlı qalmayıb, Azərbaycanda ermənilərin sayı azalıb, lakin onlar Bakıda və digər yaşayış məntəqələrində, Qarabağda qalıblar.

- “Etnik təmizləmə” termini hələ sübuta yetirilməlidir. Ermənilərin məlumatına görə, "Qarabağda 100 min erməni yaşayır". Bu, necə təmizlikdir? Bu, necə belə olur? Bir tərəfdən "təmizləmə" haqda danışırsınız, digər tərəfdən, yüz min adam haqda. Müəyyənləşdirin, artıq!

Azərbaycan etnik təmizləmədən danışdı və bunu sübut etdi: azərbaycanlıların yaşadığı və ermənilər tərəfindən zorla qovulduğu ərazi olub. BMT onları saymışdı (1996-cı ildə 600 mindən çox adam) və 2020-ci ilə qədər bir nəfər belə geri qayıtmayıb! Amma burada, sənin torpağında yaşayırlar, üstəlik keyfiyyətli Azərbaycan musiqisini pulsuz dinləyirlər.

Bundan əlavə, Ermənistanın özü bu illər ərzində ATƏT-in faktaraşdırıcı missiyasını buraxmayıb ki, onlar Qarabağ ermənilərini saysınlar. Müqayisə üçün heç bir şey yoxdur, bu 2020-ci ilin payızına qədər və sonrakı məsələdir ...

- Yerevan Qarabağda etnik təmizləmə təhlükəsini elan etməklə müttəfiqlərinin diqqətini cəlb edə bilər.

- Heç kim “etnik təmizləmə” mövzusunda iddia ilə Bakıya müraciət edə bilməz! Bütün bu 26 illik danışıqlar ərzində azərbaycanlıları geri qaytarmaq üçün kimsə nəsə edibmi?!

Müharibədən öncə və müharibə zamanı Azərbaycanın əsas tələbi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Azərbaycan ərazisindən çıxarılması olub. Ermənistan öz məğlubiyyətini etiraf edib Silahlı Qüvvələrini işğal olunmuş ərazilərdən çıxarmağı öhdəsinə götürdükdən sonra müharibə dayandı. Mülki əhali ilə söhbət Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin tamamən çıxmasından sonra başlayacaq, əks halda qanunsuz silahlı ermənilərə qarşı hərəkətlər müvafiq olacaq.

Odur ki, Qarabağda ermənilərə qarşı etnik təmizləmə olmayıb və olmayacaq, amma seçim təqdim ediləcək: Azərbaycan vətəndaşları kimi qalıb yaşamaq və ya vətəndaşları olduqları dövlətin ərazisində, yəni Ermənistanda yaşamaq.

Ermənistan “Dağlıq Qarabağın rus icması”nın icad edilməsi, Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olmaq, mövcud olmayan coğrafi adlardan istifadə ilə yanaşı, bu mövzunu da nə qədər çox qabardarsa, Qarabağdakı ermənilər üçün bir o qədər pis olacaq. Bu da öz növbəsində, dinc nəticəyə təşviq edəcək ki, sonda Azərbaycanda Rusiya sülhməramlı kontingentinin qalması üçün səbəbin olmamasına gətirib çıxara bilər.  Görünür, Qərbdə bunu başa düşürlər və hələ ki qıcıqlandırıcı ifadələrdən istifadə etməyi dayandırıblar, sonra bəlkə unudula bilər. Məhz buna görə də Aİ-nin vasitəçiliyi dinamikanı stimullaşdırıb. Rusiya da münaqişədən sonrakı proseslərdə öz rolunu itirməmək üçün bu trendə qoşulmalıdır.