Kartlar tamamilə açıldı: ümmət

23 iyundakı ikinci İstanbul məğlubiyyəti iqtidar partiyasından ayrılıqları da özü ilə gətirib-gəldi: təxminən 13 il fasiləsiz şəkildə nazir-baş nazirin müavini vəzifəsini tutan Ali Babacan,AKP-nin qurucu üzvlüyündən istefa verdi.Babacanın arxasında keçmiş prezident,AKP-nin qurucu üzvlərindən biri Abdullah Gülün dayandığı da heç kimə sirr deyil.Görünür,Ali Babacanın AKP-dən ayrılmasını prezident Erdoğan da yeni bir partiyanın qurulma siqnalı kimi dəyərləndirdi ki,Babacanın ayrılmasından əvvəl aralarında olmuş söhbəti ictimaiyyətlə bölüşməyi lazım bildi"Mən Ali bəyin özünə də dedim:...unutmayın ki, bu ümməti parçalamağa haqqınız yoxdur.Siz bunu edirsiniz"

Bu sözlərinə görə,cənab Erdoğan,xüsusilə,müxalif media və sol siyasət tərəfindən sərt tənqid edildi.Elə isə "Ümməti parçalayırsınız"- sözləriylə Erdoğan siyasi dünyagörüşünün əksinə olan bir şey ifadə etməyib.Dünyəvi-sol-müxalif media və siyasət onu tənqid edə bilər və bunda haqlıdır.Ancaq məsələyə AKP sədri və prezident Erdoğanın təxminən 45 ili əhatə edən siyasi dünyagörüşünün və fəaliyyətinin prizmasından baxılanda (siyasi liderə onun yetişdiyi və təmsil etdiyi dünyagörüş baxımından deyil,hardan baxmaq olar ki?) onu tənqid etmək yox,ona təşəkkür etmək lazım olduğu ortaya çıxır.Çünki cənab Erdoğan başqa bir siyasi cərəyanın yox, özünün də yeniyetməliyindən bəri içində yetişdiyi,onu siyasətin və dövlət idarəçiliyinin zirvəsinə çıxaran cərəyanın kodunu bu dəfə heç bir rəmzdən-simvoldan istifadəyə ehtiyac duymadan tam şəkildə açığa çıxarır: ümmət.Bəli, cənab Erdoğan dünən də bu gün də Türkiyə toplumuna "millət" yox, "ümmət" kimi baxırdı.Təxminən 10 ildən bəri və hətta daha dəqiq desək,Misirdə 3 iyul 2013-cü ildə "Müsəlman qardaşlar"ın hərbi çevriliş yoluyla hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasından sonra Erdoğan özünü "Müsəlman qardaşlar" tendensiyalı sünni islam dünyasının lideri hesab etdiyi kimi,o tendensiyada olan ölkələrin toplumları da cənab Erdoğanı özlərinin lideri sayırlar.Misirdəki hərbi çevrilişə əvvəlcə demokratiya və humanizm,sonra isə siyasi dünyagörüşü baxımından tamamilə haqlı şəkildə sərt etiraz edən Recep Tayyip Erdoğan,Ankaranın Qahirə ilə rəsmi münasibətlərinin tamamını dayandırdığı kimi,"Müsəlman qardaşlar"ın simvolu olan "Rəbiyyə işarəsi"ni əvvəlcə tərəfdarlarının arasında dominant vəziyyətə gətirdi,2017-ci ildə isə eyni işarəni Türkiyənin siyasi jarqonuna transformasiya edərək AKP-nin proqramına daxil etdi.Bu mənada,Türkiyə prezidenti Erdoğan özünü "İslam ümməti"nin lideri kimi görür,Türkiyənin "ümmətçi təbəqəsi" və "Müsəlman qardaşlar" tendensiyalı "İslam ümməti" də Erdoğanı özünün lideri kimi.Burada heç bir problem yoxdur və Ali Babacana dediyi "Ümməti parçalayırsınız"- sözünü Erdoğanın siyasi dünyagörüşünün səmimi ifadəsi kimi qəbul etmək lazımdır.Bütün hallarda cənab Erdoğan srağagün ateist sistemi idarə edib dünən Məkkədə "hacı" tituluna yiyələnən kommunistlərlə əsla müqayisə edilə bilməz,edilməməlidir.Çünki müqayisəyə gəlməyəcək dərəcədə onlardan səmimi,ardıcıl,dünyagörüşünə və siyasi prinsilərinə sadiqdir.

31 mart və xüsusilə,İstanbulda təkrar keçirilən 23 iyun bələdiyyə seçkisindən sonra Türkiyənin sekulyar sistemi xeyli gücləndiyi kimi, sağ-mühafizəkar siyasətdə sınmalar yaşanmasının qacınılmaz olduğu görünür.Hakimiyyəti mərkəzləşdirərək güclü şəkildə əlində tutmağa çalışan AKP sədri və prezident Erdoğanın da bunları görməməsi mümkün deyildir.Cənab Erdoğanın bütün bunlarla bağlı "preventiv" tədbirlər görməyə çalışması da təbiidir.Elə isə "Ümməti bölürsünüz"- sözünün mənasını necə qavramaq lazımdır: öz tərəfdarlarını "ümmət" şifrəsi ilə bir arada tutma cəhdi kimi yoxsa sekulyar sistemin güclənməsinə qarşı dini dəyələri dövlət idarəçiliyində daha çox hakim qılma niyyətinə zəmin hazırlama cəhdi kimi?

Bunun hər ikisi mümkündür.Zira bir müddətdən bəri prezident Erdoğan ölkədə "məscidə yaxın bir həyat tərzinin bərqərar edilməsi"nin lüzumundan bəhs edir.Onun sekulyar sistemlə dinc-yanaşı yaşama niyyətinin olmadığı isə siyasi həyata atıldığı ilk gənclik illərindən məlumdur.

Azərbaycan toplumunu "ümmət" olmaqdan çıxarıb "millət" mərhələsinə daxil edən şəxsiyyət Mirzə Ələkbər Sabirdir.Yuxarıdakı beytdə "dil"- sözü "ürək" mənasındadır..