Media-icmal 06.05.19

Ölkədə sosial-iqtisadi infrastrukturun qurulması, aqrar sahədə sığortanın inkişafı, təhsil haqları problemi və s. məsələlər bugünki (06 may 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Dayanıqlı inkişafın təməli - sosial-iqtisadi infrastruktur

"Azərbaycan" qəzeti "Mükəmməl sosial infrastruktur ölkənin iqtisadi inkişafının təminatı və göstəricisidir" sərlövhəli məqalədə ölkədə dayanıqlı sosial-iqtisadi infrastruktur yaradılmasını dəyərləndirir.

Müəllifə görə, hər bir ölkənin inkişafında infrastrukturun rolu böyükdür, dayanıqlı infrastruktur yaradılmadan sosial-iqtisadi inkişafa nail olmaq mümkün deyil, ölkənin neft gəlirlərindən iqtisadi-sosial infrastrukturun yaradılmasına vəsait xərclənməsi də bu səbəbdəndir. "Həmin proses bu gün də davam edir və bunun sayəsində indi Azərbaycanda mükəmməl infrastruktur formalaşır. Dünyanın nüfuzlu beynəlxalq təşkilatları da bunu öz hesabatlarında dəfələrlə qeyd edirlər".

Müəllifə görə, ölkədə icra edilən beynəlxalq miqyaslı tranzit layihələri Azərbaycanı nəinki regionda, hətta dünyada əhəmiyyətli ölkəyə çevirib.

Müəllif deyir ki, ölkədə beynəlxalq miqyaslı layihələrlə yanaşı, iqtisadi və sosial əhəmiyyətli yerli layihələr də icra edilir və bununla bağlı dövlət başçısı aprelin 30-da Nazirlər Kabinetinin 2019-cu ilin ilk rübünün sosial-iqtisadi yekunlarına dair iclasında bildirib: "Minimum 1000 kilometr avtomobil yolu çəkilməlidir. Minimum ona görə deyirəm ki, biz ilin əvvəlində bu hədəfi götürmüşük. Ancaq yerlərdən gələn təkliflər və müraciətlər deməyə əsas verir ki, bu problem hələ mövcuddur, baxmayaraq ki, 15 min kilometr avtomobil yolu çəkmişik. Ona görə də həm Bakı şəhərində, həm Bakı qəsəbələrində, - bildiyiniz kimi, indi bu işlər geniş vüsət alıb, - və bölgələrdə əlavə tədbirlər görüləcək".

Müəllif vurğulayır ki, ölkənin enerji ilə təminatında böyük işlər görülüb, indi ölkə elektrik enerjisi ilə nəinki özünü təmin edir, qonşu ölkələrə də elektrik enerjisi ixrac edir, bu fakt ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında önəmli rol oynayır və Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyini təmin etməsi adi fakt deyil.

Müəllifin fikrincə, sosial-iqtisadi inkişaf üçün su infrastrukturunun yaradılması da vacibdir, yaradılan mükəmməl infrastruktur sayəsində 100 minlərlə hektar əkin sahələri suvarma suyu ilə fasiləsiz təmin edilir. Bunun nəticəsində kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı artımı cari ilin ilk rübündə 3,6 faizə çatıb.

Yazı müəllifinin fikrincə, ölkənin 38 şəhərində içməli su təminatı həll edilib, daha 5 şəhərdə bu ilin sonuna kimi başa çatacaq, 12 şəhərdə isə həmin istiqamətdə işlər davam etdiriləcək, layihənin icrası 2030-cu ilə qədər hesablanıb.

Müəllif deyir ki, məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həlli üçün 100-dən çox şəhərcik salınıb, təkcə keçən il 6 min köçkün ailəsi üçün müasir evlər inşa edilib, bu il isə daha 6 min köçkün ailəsi üçün mənzillərin tikilməsi nəzərdə tutulub.

Müəllif qeyd edir ki, bütünlükdə 6500-dən çox şəhid ailəsi mənzillə təmin olunub, bu il isə daha 800 şəhid ailəsi yeni mənzillərə köçürüləcək.

Müəllifə görə, təhsilin inkişafı da yaddan çıxmır, cari ildə 100-ə yaxın məktəb tikiləcək və ya əsaslı təmir ediləcək, şəhər və rayonlarda cari ildə müasir standartlara cavab verən daha 10-a yaxın yeni mərkəzi rayon xəstəxanası fəaliyyətə başlayacaq.

Haqsızlıqlara sədd çəkilməlidir ki....

Moderator.az-da "Belə haqsızlıqlara sədd çəkilməlidir ki, ziyan çəkən fermer vəsaiti asanlıqla ala bilsın"sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt bu günlərdə Milli Məclisdə "Aqrar sığorta haqqında" qanun layihəsilə bağlı deputat Əli Məsimlinin fikirlərinə yer verib.

Ə.Məsimli deyib ki, nəzərə alınsa ki, ölkə iqtisadiyyatında əhalinin 37%-ə faizə yaxını aqrar sahədə çalışır və 800 mindən artıq fermer təsərrüfatının çörəyi torpaqdan çıxır, o zaman bu insanların fəaliyyətinin dəstəklənməsi üçün aqrar sahədə sığorta işinin icrasının zəruriliyi aydın olar.

Ə.Məsimlinin sözlərinə görə, "Aqrar sığorta haqqında" qanun layihəsi İspaniya modeli əsasında hazırlanıb, həm də Türkiyə təcrübəsi əsas götürülüb: "Azərbaycanda bu modelin uğurlu fəaliyyətini təmin etməkdən ötrü çox sadə və aydın bir sığorta mexanizm qurulmalıdır. Sığorta mexanizmi elə olmalıdır ki, sığortaçı ilə sığortaolunan arasında inamsızlıq aradan qalxsın".

Deputat bildirib ki, aqrar sığorta bazarının inkişafı istənilirsə effektiv işlək mexanizm yaradılmalıdır.

Onun fikrincə, kənd təsərrüfatı riskli sahə olduğu üçün sığorta şirkətləri bu sahədə maraqlı olmayacaq: "Buna görə də dövlətin dəstəyinə ehtiyac var.

Komitədə müzakirə zamanı məlum oldu ki, 3 il ərzində ümumilikdə 30 milyon manata qədər vəsaitə ehtiyac olacaq, əvəzində daha böyük fayda görəcəyik. Ona görə də belə dəstək xüsusən ilk mərhələdə mütləq lazımdır".

Əli Məsimli bildirib ki, Azərbaycanda sığorta problemi ondan ibarətdir ki, yığılan sığorta pulunun 80-85%-i sığortaçıya çatır, ən yaxşı halda 10-15%-i isə sığorta olunanlara verilir. Amma elə işlək mexanizm qurulmalıdır ki, sığorta pullarının, büdcədən ayrılan vəsaitin çoxunun fermerlərə dəyən ziyanın qarşılanmasına sərf olunmasına nail olunsun".

Bundan ötrü sığortalıya dəyən ziyanın obyektiv qiymətləndirilməsi təmin edilməlidir. "Elə bəhanələr gətirirlər ki, bu bəhanələrin çoxu fermerlərə vəsaitin alınmasına mane olur. Ona görə də sığorta hadisələri aydın yazılmalıdır ki, bəhanələrə yer qalmasın. Belə haqsızlıqlara sədd çəkilməlidir ki, ziyan çəkən fermer vəsaiti çox asanlıqla ala bilsın".

Deputat aqrar sığorta ilə bağlı iki qurumun yaradılmasına ehtiyac olmadığını deyib, yığılan sığorta pulunun 20 faizinin idarəedici qurumun saxlanılmasına sərf olunmasını isə israfçılıq adlandırıb.

Əli Məsimli hesab edir ki, aqrar sahədə işlək sığorta mexanizmi yaradılması bu sahəyə sərmayə qoyuluşlarının ümumi sərmayə qoyuluşundakı payını indiki 4 faiz səviyyəsində ilişib qalmasını aradan qaldırar, bu sahəyə sərmayə axını artar, həm də kənd təsərrüfatında artım tempi indiki 3,5 faiz ətrafından əsas məhsullar üzrə 7-8 faizə qalxar ki, bu da Azərbaycan üçün çox vacibdir.

Bu, kasıb təbəqənin təhsildən kənar qalması deməkdir

"Yeni Sabah.az"da "Bu, kasıb təbəqənin ali təhsildən kənarda qalması deməkdir - Şərh" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə təhsil ödənişləri məsələsini iqtisadçı-ekspert Qadir İbrahimli ilə müzakirə edir.

"Azərbaycanda ailələrin 85 faizinin övladlarının ödənişli təhsil almaq imkanları yoxdur". "Yeni Sabah" xəbər verir ki, bunu iqtisadçı ekspert Qadir İbrahimli deyib.

Q.İbrahimlinin sözlərinə görə, rəsmi statistikaya əsasən, ölkədə muzdlu işçilərin 15 faizinin gəliri orta aylıq əmək haqqından yüksək, 85 faizinin gəliri isə orta aylıq əmək haqqından azdır. Hazırda ölkə üzrə orta aylıq əmək haqqı 540 manatdır.

Q.İbrahimli təhsil nazirinin müavini İdris İsayevə istinadən bildirir ki, Azərbaycanın orta və ali ixtisas məktəblərində 225 min nəfərdən çox şəxs təhsil alır, onun da 70 faizi və ya 158 min nəfəri ödənişli təhsil alır.

Q.İbrahimliyə görə, rəsmi statistikanın bu 2 məlumatı sosial sistemin ədalətsizliyini bir daha ortaya qoyur və əlavə edib ki, bu ədalətsizliyi yaşayış munimumu haqqında qanun da tam təsdiqləyir: "2019-cu il üzrə yaşayış minimumu əmək qabiliyyətli əhali üçün 191, uşaqlar üçün isə 160 manat həddində müəyyən edilib. Orta statistik ailəni götürək. Ər-arvad+2 uşaq (ailədə yalnız 1 nəfər işləyirsə). Ailənin fiziki mövcudluğunu qorumaq üçün aylıq büdcəsi 702 manat olmalıdır (2 əmək qabiliyyətli insan olan ər-arvad üçün 382, 2 azyaşlı üçün 320 manat). Yəni orta aylıq əməkhaqqı alanlar belə fiziki mövcudluqlarını qorumaq üçün əlavə işlərə cəlb olunmalıdır".

Ekspert bildirir ki, təbii ki, bu ailənin övladının ödənişli təhsil almaq imkanı sıfırdır.

Və belə ailələrin sayı bütün ailələrin 85 faizini təşkil edir: "Bu halda tələbələrin 70 faizinin ödənişli təhsil alması avtomatik olaraq kasıb təbəqənin ali təhsildən kənarda qalması deməkdir. Hər il ödənişi ödəmək imkanı olmayan 100-lərlə tələbə qeydiyyatdan keçə bilmir və həyatda ilk böyük zədəsini alır. Bu zədə isə ömrü boyu onu təqib edir və yaxşı vətəndaşa çevrilə bilmir, hətta buna görə intihar faktları da var".

Q.İbrahimlinin sözlərinə görə, ali və orta ixtisas məktəblərinin 90 faizdən çoxu dövlət sektorunun payına düşür və bundan irəli gələrək, ekspert dövlətə belə sual ünvanlayır: "Axı niyə dövlət sifarişləri ilə qəbul olunan tələbələrin xərclərini dövlət yox, valideyn qarşılamalıdır? Müqayisə üçün deyim ki, qonşu Türkiyənin dövlət universitetlərində Türkiyə vətəndaşları üçün təhsil pulsuzdur. Ödəniş yalnız əcnəbi tələbələrə şamil edilir. Onun da illik məbləği 1000 dolları aşmır. Azərbaycanın dövlət sektoruna daxil olan ali məktəblərində Azərbaycan vətəndaşlarından 2000-6500 manat arası pul yığılır. Bu pulların da əksəriyyətini rektorlar "təmir" adıyla ciblərinə qoyur. Hökumət dövlət universitetlərində ödənişli təhsili ləğv etmək barədə qərarlar qəbul etməlidir".

Xurmanın qiymətində artım

"Yeni Sabah. az"da "Prezident süni qiymət artımını tənqid etdi, xurmanın qiymətini qaldırdılar" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif dövlət baçısının tənqidlərinə baxmayaraq, qiymət artımı baş verməsini gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

"Azərbaycanda xurmanın qiymətində kəskin bahalaşma baş verib, son günlərə qədər 1.6 manata satılan xurmanın qiyməti hazırda 2.8 manatdır. Qiymət artımı heç də təbii deyil, Ramazan ayı ilə bağlı olaraq süni olaraq qaldırılıb".

İranın məşhur "Piyarəm", "Məzafəti" və "Zahidi" xurmalarının qiymətində isə 3 manata qədər artım var.

Xatırladaq ki, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev may ayının əvvəlində Nazirlər Kabinetinin iclasında süni qiymət artımı ilə bağlı məsələyə toxunub: "Ölkəmizdə makroiqtisadi vəziyyət sabitdir. Mən qeyd etdim, inflyasiya aşağı səviyyədədir - 2 faizdən bir qədər çoxdur. Manatın məzənnəsi sabitdir. Belə olan halda, əlbəttə ki, süni qiymət artımına yol vermək qətiyyən olmaz.

Bəzi hallarda qiymətlər süni şəkildə artırılır. İndi ölkə iqtisadiyyatında canlanma var. İnsanların alıcılıq qabiliyyəti artır. Biz bunu indi statistik göstəricilərdən görürük. İndi istehlak bazarına nəzarət edən qurumlar bunu görür. Maaşlar, müavinətlər artır, problemli kreditlərlə bağlı ödənişlər başlamışdır. Ancaq biz imkan verə bilmərik ki, bundan hansısa natəmiz adamlar, möhtəkirlər istifadə etsinlər, qiymətləri süni şəkildə qaldırsınlar, yaxud da ki, hansısa bir inhisarçılıqla məşğul olsunlar. Ona görə istehlak qiymətlərinə daim nəzarət olmalıdır. Süni qiymət artımına qətiyyən yol verilməməlidir. Müvafiq qurumlar bu işlərlə çox ciddi məşğul olmalıdırlar".

Bəlli olur ki, xurma idxalı ilə məşğul olan sahibkarlar prezidentin xəbərdarlığından nəinki doğru nəticə çıxarmayıblar, əksinə, tapşırığa zidd olaraq, xurmanın qiymətini təxminən iki dəfəyə qədər artırıblar.

Qaz limiti artırıldı - bəs keyfiyyət aşağı düşdü?

Əhaliyə verilən təbii qazın limitinin qaldırılmasından sonra bəzi abonentlərdə etiraz yaranıb. Bu isə qazın keyfiyyəti ilə bağlıdır.

Sosial şəbəkədə yazan abonentlər bildirirlər ki, qazın keyfiyyətində problemlər var.

"Azəriqaz" İstehsalat Birliyinin (İB) ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi İbrahim Kərbalayev Modern.az-a açıqlamasında bildirib ki, təbii qazın verilməsində hər hansı məhdudiyyət yoxdur.

"Tarif Şurasının qərarı ilə limit artırıldı. May ayın 1-də etibarən 500 kub metr limit əlavə olundu ki, bununla da artıq istehlakçılarımız il ərzində 2200 kubmetr limitdən istifadə edə biləcəklər"-deyə İ.Kərbəlatev bildirib.

O qeyd edib ki, qazın verilməsi əvvəlki qaydadadır və keyfiyyətində hər hansı bir problem yoxdur.

Xatırladaq ki, Tarif Şurasının 30 aprel tarixində keçirilmiş iclasında əhali üzrə təbii qazın aşağı tariflə illik istehlak həcmi 1700 kubmetrdən 2200 kubmetrədək artırılıb.

Bu güzəştdən yalnız aşağı tariflə qaz istehlakından 1,8 milyondan artıq abonent (7 milyondan çox vətəndaş) yararlanacaq.

Beləliklə, təbii qazı yalnız aşağı tariflə istehlak edən əhali abonentlərinin xüsusi çəkisi 70%-dən 85%-dək artacaq. Təbii qazdan güzəştli tariflə istifadə limitinin artırılması ilə əlaqədar olaraq yaranmış fərq bütünlükdə dövlət tərəfindən qarşılanacaq.

Artırılmış limitin tətbiqinə gəlincə, hesablaşma 1 yanvar 2019-cu ildən etibarən istifadə olunan təbii qazın həcminə uyğun olaraq həyata keçiriləcək.