Media-icmal 08.12.18

Ölkədə sahibkarlığın inkişafının əsasları, manatın yaxın perspektivi, məktəblərdə psixoloji yardımın təşkili səviyyəsi və s. məsələlər bugünki (08 dekabr 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Sahibkarlığın inkişaf nüvəsi - dövlət dəstəyi

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyevin iqtisadi siyasəti şəffaf biznes mühiti formalaşdırıb" sərlövhəli məqalədə bu sahəyə dövlət diqqətini dəyərləndirir.

Müəllif müstəqillik dövründə Azərbaycanda güclü sahibkarlar sinfinin formalaşmasını iqtisadi inkişafı xarakterizə edən ən mühüm cəhətlərdən biri adlandırır.

Yazı müəllifinə görə, azad rəqabətin yaradıldığı şəraitdə sürətlə inkişaf edən sahibkarlıq təkcə cəmiyyətin yox, konkret halda müəyyən toplumun və ya fərdin inkişafında özünəməxsus mühüm rol oynayır: "Ən əsası, sahibkarlıq ümumi inkişafda mühüm çəkiyə malik olaraq iqtisadi tərəqqinin daha sürətli xarakter almasına kifayət qədər önəmli sayılan və bu tərəqqinin əsasına çevrilən möhtəşəm töhfələr verir".

Yazıda vurğulanır ki, hazırda Azərbaycanda ümumi daxili məhsul istehsalında özəl sektorun xüsusi çəkisi aydın hiss olunur, iqtisadi artımın təminatında sahibkarlar sinfinin mövqeyi davamlı şəkildə güclənir.

Müəllif deyir ki, dövlət tərəfindən sahibkarlığın inkişafına yaradılan şərait və müxtəlif formalarda verilən dəstək isə bu institutun ölkə iqtisadiyyatının yüksəlişində mühüm rol oynayan subyektlərdən biri kimi çıxış etməsinə möhkəm bazis yaradıb: "Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi iqtisadi siyasət sahibkarlığın inkişafında, yerli istehsal və sosial infrastrukturun yaradılmasında, güzəştli kreditlərin ayrılmasında, insan kapitalı və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə yolu ilə mövcud potensialın reallaşdırılmasında, yerli və xarici investorların ölkəyə, xüsusilə regionlara cəlb olunmasında yeni bir səhifə açıb".

Müəllif deyir ki, bu tədbilərin nəticəsi olaraq 2003-2017-ci illərdə ölkədə qeyri-neft məhsulları ixracı 4,1, ixrac olunan mal çeşidlərinin sayı 2,6 dəfə artıb, sahibkarlıq subyektlərinin sayı 4,2, hüquqi şəxslərin sayı 1,9, kiçik müəssisələrin sayı 2, fərdi sahibkarların sayı 5 dəfə çoxalıb, müstəqillik dövründə ölkə iqtisadiyyatına 250 milyard dollar investisiya qoyulub.

Müəllifə görə, sahibkarlığa dövlət dəstəyi tədbirləri nəticəsində son 15 ildə sahibkarlıq subyektlərinin sayının artması, iş yerlərinin 75 faizinin məhz özəl sektorun payına düşməsi bu prosesin dönməz xarakter almasının təsdiqidir.

Müəllif deyir ki, son illərdə ölkədə sahibkarlıq fəaliyyətini tənzimləyən prosedur və qaydalar xeyli liberallaşdırılıb, sahibkarlığa dövlət maliyyə yardımı mexanizmi işə salınıb və bu baxımdan xüsusilə də özəl sektorun inkişafında keyfiyyətcə yeni mərhələ başlanıb: "Bu mərhələdə sahibkarların fəaliyyətinə əsassız və qanunsuz müdaxilələrin, bürokratik yoxlamaların aradan qaldırılması, liberal biznes mühitinin formalaşdırılması xüsusi diqqət mərkəzindədir, sahibkarlıq subyektlərində yoxlamaların 2021-ci ilədək dayandırılması öz müsbət nəticələrini vermişdir".

Müəllif son olaraq deyir ki, azad sahibkarlığın inkişafı, onların maneələrlə üzləşməmələri üçün dövlət üzərinə düşən məsələləri həll edir, sahibkarlar isə buna adekvat olaraq özəl sektorda üzərlərinə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirirlər.

Keyfiyyətsiz, amma bahalı mallar üçün cəlbedici ölkə

Müsavat.com saytında isə "Samir Şərifov: "Manatın kəskin möhkəmlənməsi daxili istehsalçıların fəaliyyətinə, ixraca mənfi təsir göstərir" sərlövəhli məqalə oxumaq olar.

Müəllif maliyyə naziri Samir Şərifovun bu günlərdə manatın möhkəmlənməsinin iqtisadiyyata təsirləri barədə danışaraq "manatın məzənnəsinin kəskin möhkəmlənməsinin daxili istehsalçıların fəaliyyətinə mənfi təsir göstərməsi" bəyanatı fonunda manatın gələcək taleyinin necəliyini iqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlu ilə araşdırır.

Müəllifin sözlərinə görə, nazir manatın məzənnəsinin yüksəlməsinin istehsalla yanaşı, ixraca da təsirsiz ötüşməyəcəyini deyib: "Manatın məzənnəsinin kəskin möhkəmlənməsi ixraca da mənfi təsir edir. Bu, xaricdən idxalın artmasına səbəb olur. Bir sözlə, Azərbaycan cəlbedici ölkəyə çevrilir. Ona görə də biz bir sıra məsələlərin həllinə çalışmalıyıq. Hesab edirəm ki, son illər aparılan siyasət məhz makroiqtisadi balansın qorunub saxlanması, eyni zamanda iqtisadi artım üçün lazım olan təkanların verilməsi üzərində qurulub".

Müəllif deyir ki, nazirin bu bəyanatını bir çox ekspertlər hökumətin manatın məzənnəsində dəyişikliyə getmək planı barədə xəbərdarlıq kimi qiymətləndiriblər.

İqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlu bu bəyanatı təsadüfi saymır və sayta açıqlamasında bildirir: "Birincisi, qeyd edim ki, dünya bazarında neftin qiyməti ucuzlaşmağa başlayanda Bakıda rəsmilərin könlündən manatın yenidən devalvasiyası keçir. Əslində bu, xüsusilə də büdcənin doldurulması baxımından asan və cəlbedicidir".

Sadə bir hesablama aparan ekspert deyir ki, 2019-cu ilin büdcəsinə Dövlət Neft Fondundan (DNF) 11 milyard 364 milyon manat vəsait transfert nzərdə tutulur, DNF-yə isə vəsaitlər dollarla daxil olur: "Bu isə o deməkdir ki, manatın məzənnəsi gələn il sabit qalarsa, fonddan transfert 6 milyard 685 milyon dollar (11.364 milyon manat/1.7 manat) ekvivalentində olacaq. Məzənnə 1.7 manat deyil, gələn il orta hesabla, 1.8 manata qədər ucuzlaşarsa, onda Fonddan büdcəyə transfert 6 milyard 313 milyon dollar, 1.9 manata qədər ucuzlaşarsa, 5 milyard 981 milyon dollar, 2 manata qədər ucuzlaşarsa 5 milyard 682 milyon dollara qədər azala bilər. Bu isə təxminən 1 milyard dollara qənaət deməkdir".

Bu izahdan sonra ekspert Azərbaycanın həqiqətən də bahalı, amma keyfiyyətsiz və təhlükəli malların idxalı üçün cəlbedici ölkəyə çevrildiyini deyir: Manatın məzənnəsinin 1 il 7 aydır ki, durduğu yerdə qalması qeyri-neft ixracatının artım tempinin aşağı düşməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Bir sözlə, maliyyə naziri demək istəyir ki, manatın məzənnəsinin sabit saxlanılması siyasəti dəyişəcək.

Onun nə qədər tez baş verməsi həm də dünya bazarında neftin qiyməti səviyyəsindən asılı olan məsələdir".

Q.İbadoğlu xatırladır ki, ilin sonunda valyutaya tələbat artır, bu baxımdan, DNF-nin ötən ayda valyuta satışları ilə bağlı açıqlaması da bir sıra mətləblərə aydınlıq gətirə bilər.

Bir psixoloq, 3000 şagird bərabərsizliyi

"Moderator.az"da isə "Tək bir psixoloq 3000 nəfərlik məktəbin öhdəsindən gələ bilməz, təklif edərdim ki..." sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif məktəblərdə şagirdlərə psixoloji yardımın səviyyəsi, keyfiyyəti barədə dövlət məktəblərində psixoloqlarla təmənnasız təlimlər, seminarlar keçən psixoloq-pedaqoq Zeynəb Əyyubova ilə söhbətləşir.

Z.Əyyubova sayta açıqlamasında deyir ki, məktəb psixoloqları istənilən səviyyədə işləyə bilmirlər, amma problemin həll yolu məhz əlaqəli əməkdaşlıqdan keçir.

Psixoloqun sözlərinə görə, məktəb psixoloqları mövzusu son illər çox aktuallaşıb və hamı haqlı olaraq narahatdır ki, dövlət məktəblərində psixoloqların fəaliyyəti zəifdir: "Az olsa da, öz üzərində işləyən psixoloqlarımız var. Ancaq məktəbdə işləyə bilən və bu işi tam bacaran mütəxəssis çox azdır. 2500-3000 nəfərlik şagirdi olan bəzi dövlət məktəblərində uşaqlarla ara-sıra məşğul olan psixoloqlara rast gəlinir. Onlar da çox vaxt sinfə girərək "salam, necəsiniz" kimi bəsit suallarla şagirdlərə yanaşır. İndividual yanaşmaları aşağı səviyyədə olur".

Z.Əyyubova təəssüflə deyir ki, indiki halda məktəb psixoloqlarının işi qeyri-adi problemli, boşanmış ailələrin uşaqları və ya sinfə yeni uşaq gələrsə, bir dəfə gəlib tanış olmaqdan ibarət olur.

Psixoloq deyir ki, bu nöqteyi-nəzər bir tərəfdən psixoloqun qeyri-peşəkarlığını, digər tərəfdən isə 3000 nəfərlik bir məktəbdə tək psixoloqun bunun öhdəsindən gələ bilməməsini göstərir: "Psixologiya insan ruhu haqqında elm olduğu üçün indvidualizmi (fərdiyyətçiliyi - red.) sevir. Fərdi yanaşma olmalıdır, 24-35 nəfərlik sinfə girən psixoloq individual yanaşa bilməz".

Bu sahənin inkişaf edə bilməməsinin daha bir səbəbi kimi Z.Əyyubova məktəb psixoloqlarının maaşlarının azlığını və bu səbəbdən yeni psixoloji təlimlərə gedə bilməmələrini göstərir: "Müasir materiallar, təlimlər, seminarlar pul tələb edir və psixoloqlar da bunu öz maddi hesabları ilə edə bilmirlər".

Z.Əyyubova hesab edir ki, məktəb psixoloqları direktorları ilə birgə ilk növbədə özəl psixoloqlarla, psixologiya mərkəzləri ilə rabitəyə keçməlidir, seminarlar keçirərək təbliğat işləri aparmalıdır, məktəbliyə individual yanaşma məsələsini köklü şəkildə həll etməlidirlər.

Psixoloq deyir ki, məktəb üçün bir psixoloq yetərli deyil, işi təkbaşına çatdıra bilməz: "Bu sahədə, çox təəssüflər olsun ki, hazırda respublika üzrə mən tək çalışıram. 2 ildir məktəb psixoloqlarına ödənişsiz olaraq, birillik proqramla təlimlər keçirəm. Məqsədim istər respublikada, istərsə də xaricdə əldə etdiyim təcrübələri yerli həmkarlarımla bölüşmək, onlara faydalı olmaqdır ki, cəmiyyətimizi birlikdə doğru istiqamətə apara bilək".

Xatırladaq ki, Milli Məclisin dekabrın 7-də keçirilən plenar iclasında "Psixoloji yardım haqqında" qanun layihəsi üçüncü - yekun oxunuşda müzakirə edilib. Layihə 6 fəsil, 22 maddədən ibarətdir, Azərbaycanda psixoloji yardım göstərilməsinin hüquqi əsaslarını, psixoloji yardım alan şəxslərin və psixoloqların hüquqlarını və vəzifələrini müəyyən edir, bu sahədə yaranan münasibətləri tənzimləyir. Layihə ilə Azərbaycanda ödənişsiz psixoloji yardım alacaq şəxslərin kateqoriyası müəyyənləşib.