Cənubi Qafqaz formatına start verilib?

Euronews-un məlumatına görə, “danışıqlar üçün mayda iki ölkə liderinin Avropa İttifaqının vasitəçiliyi ilə sülh sazişinə nail olunması üzrə “dialoqun irəlilədilməsi” haqqında əldə etdiyi razılıq əsas olub. Tərəflər münasibətlərin normallaşdırılması üzrə addımları və daha əvvəl götürdükləri öhdəliklərin yerinə yetirilməsini müzakirə ediblər”.

Ermənistanın xarici işlər naziri öz növbəsində humanitar problemlərin həllinin, o cümlədən erməni hərbi əsirlərin azad edilməsinin və qaytarılmasının, itkin düşənlərin taleyinə aydınlıq gətirilməsinin vacibliyini qeyd edib.

Mirzoyan Yerevanın “regionda sabit və uzunmüddətli sülhə nail olunması yolunda Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin siyasi həllinin vacibliyi haqqında” mövqeyini təsdiq edib və bu kontekstdə beynəlxalq mandatına uyğun olaraq ATƏT-in Minsk Qrupu institutundan və onun həmsədrlərinin təcrübəsindən istifadənin əhəmiyyətini vurğulayıb.

Nazir Ceyhun Bayramov qeyd edib ki, “bütün səylər iki dövlət arasında silahlı münaqişənin həllindən sonra yaranmış post-münaqişə reallıqları əsasında Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlətlərarası münasibətlərin tənzimlənməsində irəliləyiş əldə olunmasına yönəldilməlidir”.

Bu kontekstdə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderləri tərəfindən imzalanmış Üçtərəfli Bəyanatların bütün müddəalarının icrasının, xüsusilə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisindən çıxarılmasının zəruriliyi vurğulanıb.

Humanitar məsələlərə toxunan Bayramov 4 minə yaxın itkin düşmüş azərbaycanlının taleyinə aydınlıq gətirilməsinin vacibliyinə diqqət çəkib.

Nazirlər Azərbaycan və Ermənistan arasında birbaşa dialoqun davam etdirilməsinə əhəmiyyət verdiklərini vurğulayıblar. Hər iki nazir görüşün Gürcüstanda təşkilinə görə gürcü tərəfinə minnətdarlıqlarını bildiriblər, deyə Azərbaycan XİN-in məlumatında bildirilir.

Nazirlərin bir-birinin əlini möhkəm şəkildə sıxdığını əks etdirən fotoşəkil onların həqiqətən də dialoq aparmaq niyyətində olduğunu sübut edir.

Nazirlərin görüşündən əvvəl prezident İlham Əliyev 2022-ci ilin birinci yarısında Azərbaycanın siyasi-iqtisadi həyatının nəticələrinə həsr olunmuş müşavirədə nazirlərin bu ilk ikitərəfli görüşünün müsbət nəticələri olacağına ümid etdiyini bildirib.

“Mən hesab edirəm, bu görüşün yaxşı nəticəsi o ola bilər ki, Ermənistan tərəfi öz işçi qrupunu formalaşdırsın”, deyən prezident Azərbaycan tərəfin artıq öz işçi qrupunu formalaşdırdığını qeyd edib.

Əliyev 10 noyabr 2020-ci il tarixli sülh sazişinin imzalanmasından sonra Ermənistanın öz qoşunlarının Azərbaycan ərazisindən çıxarılması haqqında öhdəliklərini yerinə yetirməməsi ilə bağlı narazılığını bildirib.

O, həmçinin Qarabağın ermənilər məskunlaşan ərazisinin statusunun müzakirəsinin əleyhinə olduğunu bir daha qeyd edib və rəhbərlik etdiyi unitar dövlət quruluşunu dəyişdirmək niyyətində olmadığına eyham edib.

Biz müəyyən ehtiyatlılıqla Əliyevin Cənubi Qafqaz formatı kontekstində Ermənistan-Azərbaycan dialoqu təşəbbüsünün həyata keçirilməsinə başlandığını deyə bilərik.

Bir ay əvvəl IX Qlobal Bakı Forumunda çıxış edən Əliyev Cənubi Qafqaz regionunda möhkəm sülhün bərqərar edilməsi üçün kompromisli Azərbaycan-Ermənistan-Gürcüstan üçtərəfli əməkdaşlıq formatından istifadə etməyi təklif edib. O, Altılar Platforması təşəbbüsü (İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra Erdoğan tərəfindən irəli sürülüb. Altı ölkəni - Cənubi Qafqaz ölkələrini – Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstanı və qonşu İran, Türkiyə və Rusiyanı ehtiva edirdi) və beşli format (Gürcüstan baş naziri İrakli Qaribaşvili tərəfindən irəli sürülüb və Azərbaycan-Ermənistan-Gürcüstan və Aİ-ABŞ-ı ehtiva edirdi) arasında aralıq format idi. İlk format Türkiyənin iştirakı ilə əlaqədar Ermənistanı, ikinci format isə Rusiyanın mövcudluğu səbəbindən Gürcüstanı qane etmirdi.

Həmin vaxt, Əliyevin dediyinə görə, Ermənistan Cənubi Qafqaz ölkələrinin XİN başçılarının təklif edilən görüşündən imtina etmişdi: “Bizim mövqeyimiz aydındır, Gürcüstan hökumətinin mövqeyi aydındır, ki, biz dialoqa və əlaqələrə başlamalıyıq. Amma, əlbəttə ki, Ermənistansız bu, mümkün olmayacaq”.

Bu gün, gördüyümüz kimi, ilk addım atılıb. Amma “3+3” və “2+3” formatlarında bəhs edilən beynəlxalq oyunçuların müsbət və konstruktiv xeyir-duası olmadan onu irəlilətmək çətin olacaq.

Tbilisidə XİN başçılarının görüşünə reaksiya

İranın Azərbaycandakı səfiri Seyid Abbas Musəvi öz Tvitter səhifəsində belə yazıb: “İran regionda möhkəm sülhə, sabitliyə və təhlükəsizliyə aparan istənilən prosesi/təşəbbüsü dəstəkləyir. İkitərəfli danışıqlar və regiondaxili dialoqlar (“3+3” /İran-Rusiya-Türkiyə+Azərbaycan-Ermənistan-Gürcüstan mexanizmi) Cənubi Qafqazda uzunmüddətli sabitlik və əməkdaşlıq üçün ən uyğun formatdır”.

ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken öz Tvitter hesabında qeyd edib ki, Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan “bu gün Tbilisidə görüşərək, müsbət addım atıblar... Birbaşa dialoq Azərbaycan və Ermənistan arasında fikir ayrılıqlarının nizamlanmasında ən doğru yoldur”.

“Rusiya susur”, Puşkinin qarışıq zamana aid olan   “Boris Qodunov” tragik əsərindən boyar Masalskinin son qeydini dəyişdirərək, Moskvanın Tbilisidəki görüşə münasibətini belə ifadə etmək olar.