Lisenziyalaşdırmada dövlət orqanlarının rolu: nə, necə dəyişməlidir?

Hazırki qaydalara əsasən lisenziya verən dövlət orqanları hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən lisenziya tələblərinə və şərtlərinə riayət olunmasına nəzarət edirlər. Nəzarət lisenziya almış hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən lisenziya tələblərinə və şərtlərinə riayət olunmasına dair ildə bir dəfə (alkoqollu içkilərin və etil spirtinin istehsalı və idxalı ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən ayda bir dəfə) İqtisadi İnkişaf  Nazirliyinin müəyyən etdiyi formada məlumatın lisenziya vermiş orqana təqdim edilməsi yolu ilə həyata keçirilir. Lisenziya verən dövlət orqanlarının nəzarət sahəsində aşağıdakı hüquqları var:

* lisenziya alanların fəaliyyətinin lisenziya tələblərinə uyğunluğunu yoxlamaq; 

* yoxlama zamanı hüquqi və fiziki şəxslərdən zəruri izahat və sənədlər tələb etmək; 

* yoxlamanın nəticələri əsasında pozuntuları konkret göstərməklə akt tərtib etmək; 

* aşkar edilmiş nöqsanların aradan qaldırılması üçün qərar çıxarmaq; 

* hüquqi və fiziki şəxslərə xəbərdarlıq etmək. 

Mövcud qaydalara əsasən lisenziya sahibi tərəfindən müvafiq ərizə təqdim edildikdə, normativ-hüquqi aktlara əməl edilmədikdə, yaxud müraciətçinin fəaliyyəti dayandırıldıqda, lisenziya sahibinin müflisləşməsi faktı təsdiq edildikdə müvafiq dövlət orqanı lisenziyanın fəaliyyətini dayandırır. Bu barədə qərar qəbul edildiyi andan 3 gün müddətində yazılı şəkildə lisenziyanın sahibinə və dövlət ərazi vergi xidməti orqanlarına məlumat göndərir. Lisenziyanın fəaliyyətinin dayandırılmasına səbəb olan hallar aradan qaldırıldıqdan sonra yenidən fəaliyyət lisenziyanın sahibinin müraciətinə əsasən bərpa edilə bilər. Lisenziya verən dövlət orqanı tərəfindən bu barədə qərar qəbul edildikdə lisenziya bərpa edilmiş hesab olunur, həmin qərar qəbul edildiyi andan 3 gün müddətində lisenziyanın sahibinə və dövlət ərazi vergi xidməti orqanına məlumat göndərilir. 

Lisenziya sahibi tərəfindən ərizə təqdim edildikdə, lisenziya verilməsi üçün təqdim edilən sənədlərdə yanlış məlumat aşkar edildikdə, məhkəmənin qərarı olduqda, hüquqi şəxs ləğv edildikdə və fiziki şəxs vəfat etdikdə lisenziya verən dövlət orqanı lisenziyanı ləğv edir. Eyni qaydada, lisenziya verən dövlət orqanı lisenziyanın ləğv edilməsi haqqında qərar qəbul etdiyi andan 3 gün müddətində yazılı şəkildə lisenziyanın sahibinə və dövlət vergi xidməti orqanlarına məlumat göndərir. Lisenziya verən dövlət orqanı verdiyi, qeydə aldığı, dayandırdığı, bərpa etdiyi və ləğv etdiyi lisenziyaların reyestrini aparmalıdır. Dövlət orqanı lisenziyanın reyestrdə qeydə alındığı tarixdən 10 gün müddətində həmin məlumatı dövlət ərazi vergi xidməti orqanına göndərir. Lisenziya verən dövlət orqanlarının vəzifəli şəxsləri lisenziyalaşdırma qaydalarını pozduqda və ya həmin qaydalara riayət etmədikdə qanunvericiliyə uyğun məsuliyyət daşıyırlar. Müraciətçilər isə təqdim etdikləri sənədlərin və oradakı məlumatların düzgünlüyünə görə, qanunvericiliyə uyğun məsuliyyət daşıyırlar. Lisenziya verən dövlət orqanlarının qəbul etdiyi qərarlardan və onların vəzifəli şəxslərinin hərəkətlərindən inzibati qaydada məhkəməyə şikayət verilə bilər. 

 Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının verdikləri lisenziyalardan bəziləri

Yerli icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən verilən lisenziyaların bələdiyyələrə transferinin mümkündürmü? 

Hazırda Azərbaycanda mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları ilə yanaşı yerli icra hakimiyyəti orqanlarının verdikləri icazə və lisenziyalar da vardır ki, bunların da sayı 12-dir. İqtisadçı ekspert Kənan Aslanlı deyib ki, bələdiyyələrin maliyyə təminatının gücləndirilməsi və tənzimləyici səlahiyyətlərinin artırılması baxımından yerli icra hakimiyyəti orqanlarının verdikləri aşağıdakı lisenziyalardan hansıların bələdiyyələrin səlahiyyətinə verilməsi məsələsi araşdırılmalıdır:

* Mövsümi ticarət və xidmət yerlərinin müəyyən edilməsinə görə icazə; 

* Ticarət, ictimai iaşə və xidmət obyektlərinin yerləşdirilməsinin qeydiyyat şəhadətnaməsi; 

* Tütün məmulatının satışına lisenziya; 

* Etil spirtinin və alkoqollu içkilərin satışına lisenziya;

* Küçə reklamı lövhəsinin yerləşdirilməsinə görə birdəfəlik icazənin verilməsi; 

* Bələdiyyə torpaqlarına dair rəy məktubu; 

* Torpaq sahəsinin ayrılması; 

* Obyektlərin yenidən qurulmasının memarlıq-planlaşdırma həlli layihəsinin razılaşdırılması; 

* Yaşayış sahəsinin qeyri-yaşayış sahəsinə və ya qeyri-yaşayış sahəsinin yaşayış sahəsinə keçirilməsinin memarlıq-planlaşdırma həlli layihəsinin razılaşdırılması; 

* Yaşayış sahəsinin yenidən qurulması, yenidən planlaşdırılması; 

* Obyektin tikinti-quraşdırma işlərinin aparılmasına icazə; 

* Mühəndis kommunikasiya xətlərinin təmiri və çəkilişi üçün sərəncam.

Mülki Cəmiyyətə Doğru İctimai Birliyinin sədri Abil Bayramov deyir ki, qeyd olunan səlahiyyətlərin bələdiyyələrə verilməsi mümkündür: “Əslində bir çox Avropa ölkəsində müxtəlif fəaliyyət növlərinə lisenziyaların verilməsi yerli hakimiyyətlərin səlahiyyətindədir. Əsas məsələ bələdiyyələrə real hakimiyyət statusunun verilməsidir. Bələdiyyələrin statusu və səlahiyyət problemlərinin həlli ciddi islahatların aparılmasını tələb edir. Bunun üçün bu instituta münasibətdə köklü dəyişiklik olmalıdır”.

Dövlət şirkətinin digər bazar subyektlərinə lisenziya verməsi “maraqlar konflikti”nə səbəb ola bilərmi?

Kənan Aslanlı bildirib ki, Azərbaycanda lisenziyalaşdırma fəaliyyətinin “maraqlar konflikti”nə səbəb ola bilən məqamları da vardır: “Belə ki, enerji sektorunda bazar iştirakçısı olan Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) eyni zamanda digər bazar iştirakçılarına lisenziya və icazə verən bir qurumdur. ARDNŞ-nin verdiyi icazələr və icazə xarakterli fəaliyyətlər isə bunlardır: ətraf mühitə təsir və onun səbəbləri barədə ekspert rəyinin alınması üçün ekspertiza təyinatı, neft-qaz əməliyyatlarının aparılması və bu əməliyyatlar ilə əlaqədar işlərin görülməsi, xidmətlərin göstərilməsi ilə bağlı ekspert rəyi, idxal siyahısına dair təsdiqedici qeydlər; neft və təbii qaz üzrə təbiətdən istifadəyə xüsusi icazə, neft və təbii qaz üzrə təhlükəli təsərrüfat növlərinə, tullantılara və ətraf mühitə zərərli maddələrin atılmasına xüsusi icazəni vermək, müqavilələri bağlamaq, limit və kvotaları müəyyən etmək, təbiətdən istifadəyə xüsusi icazə, tələbatçı obyektlərinin qaz təchizatına dair texniki şərtlər; sənaye qurğularının yoxlanılması və sınaqdan keçirilməsi”.

Araşdırma USAİD (ABŞ BİA) tərəfindən maliyyələşdirilən "Kiçik Sahibkarlığın İnkişafına dəstək" layihəsi çərçivəsində aparılıb.