Politoloq: �Ruhani Qərbə sərf edir�

Ötən həftə İranda prezident seçkiləri keçirildi və hazırki dövlət başçısı Həsən Ruhani seçkiləri qazandı. O, elə birinci turda 57% səs toplayaraq əsas rəqibi İbrahim Raisini qabaqladı.

İran prezidenti ölkənin dini lideri ayətüllah Xameneyidən sönra dövlətdə ikinci şəxs sayılır. Prezident dəyişmədisə, deməli, siyasət də dəyişmir. Son zamanlar bu siyasət ABŞ ilə münasibətlərdə yaranmış gərginlik, ikitərəfli sanksiyalarda daha çox özünü göstərib.

Azərbaycanla yaxın qonşuluğunu və ölkə əhalisinin 40%-ə qədərinin azərbaycanlı olduğunu nəzərə alsaq, İranda seçkilər Bakı üçün də az əhəmiyyət daşımır.

"İranda seçkilərin nəticələri gözlənilən idi", - "Atlas" Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu Turan-a bildirib.

"Düzdür, son vaxtlar İbrahim Raisini dəstəkləyən radikalların sayı artmışdı. Prezidentliyə namizədlərdən biri - Tehran meri Məhəmməd Qalibaf Raisinin xeyrinə öz namizədliyini geri götürməklə sonuncu üçün potensial seçicilərin sayını artırdı. Buna baxmayaraq, İran əhalisinin böyük hissəsi Həsən Ruhaniyə səs verdi.

Bunun bir neçə səbəbi var. Birincisi, İranda islam inqilabı zamanından bütün prezidentlər istisnasız olaraq ikinci müddətə seçiliblər. İkincisi, İranın ali dini lideri Xameneyi ilə Ruhani arasında münaqişə yoxdur. Bu da prezident seçilmək üçün əsas şərtdir. Digər tərəfdən, mühafizəkar dairələr Qərblə yaxınlaşma siyasətini gizli şəkildə dəstəkləyirlər. Üçüncüsü, İran ağır iqtisadi və sosial durumda olsa da, işsizliyin sayı artsa da İran gəncləri dünyaya çıxmağa can atırlar.

İranda əhalinin 1/3 hissəsini gənclər təşkil edir və əksəriyyət indiki siyasətin davam etdirilməsini istəyir. Qərb iranlı mühafizəkarların qələbəsində maraqlı deyildi, Ruhaninin yenidən seçilməsində maraqlı idi. Çünki onun idarəçiliyi dövründə nüvə sazişi imzalanıb, dünya gərginlikdən xilas olub. 6-7 il öncə əsas gündəm Suriya deyildi, İranın nüvə proqramı idi. ABŞ və İsrailin İrana qarşı potensial hərbi əməliyyatı müzakirə predmeti idi. Ruhani prezident seçildikdən sonra bu mövzuya son qoyuldu. Çünki Mahmud Əhmədinecatdan fərqli olaraq, Ruhani Amerika ilə ümumi dil tapa bildi. Odur ki, qərb dünyası mühafizəkarların namizədinin prezident seçilməsini istəmirdi. Çünki by, yeni nüvə olaylarına gətirib çıxara bilərdi.

Ancaq buna baxmayaraq, ABŞ prezidenti Donald Tramp İranı təcrid etməkdə davam edir. Çünki Vaşinqtonda belə hesab edirlər ki, İranda başçı Ruhani deyil, mühafizəkarlardır ki, onlar da nüvə planlarından əl çəkməyiblər və ABŞ-İsrail müttəfiqinə problem yaradan terror təşkilatlarını dəstəkləyirlər. Odur ki, düşünmürəm ki, yaxın 4 ildə Ruhani Amerika ilə münasibətlərin istiləşməsinə nail ola bilsin.

Avropanın mövqeyi ABŞ-dan fərqlidir. Avropa İttifaqı İranla dialoqu davam etdirmək istəyir. Ancaq problem ondadır ki, iri Avropa şirkətləri İrana investisiya yatırmağa tələsmirlər. Çünki onların ABŞ-da istehsalat sahələri və investisiyaları var. Onlar ehtiyat edirlər ki, İranla əməkdaşlıq etsələr Vaşinqtonun qara siyahısına düşərlər. Ancaq əgər Qərb İranda ciddi dəyişiklik istəyirsə, bu ölkənin açıqlıq siyasətini dəstəkləməli, investisiyaları artırmalıdır. Çünki əgər Ruhaninin ikinci prezidentliyi dövründə iqtisadiyyatda və sosial həyatda dəyişiklik etmək üçün vəsaiti olmasa, sonrakı mərhələdə mühafizəkarlar yenidən hakimiyyətə gələcəklər ki, bu da Qərb üçün yaxşı heç nə vəd etmir.

Qərb kimi, Azərbaycan da islahatçıların nümayəndəsinin seçilməsini istəyirdi. Məhz Ruhaninin idarəçiliyi dövründə İranla Azərbaycan arasında ikitərəfli əlaqələr inkişaf edib, ticarət-iqtisadi mübadilə artıb, birgə regional layihələrin icrasına başlanılıb. Bu baxımdan Ruhani Azərbaycan üçün daha münasibdir, nəinki başqası.

Təəssüf ki, Tehran Ermənistana qarşı siyasətini dəyişmir, işğalçı dövlətlə münasibətləri davam etdirir ki, bu da Azərbaycan əhalisinin haqlı narazılığına səbəb olur. Ancaq bu siyasətin dəyişməsi İran prezidentindən asılı deyil. Bundan ötrü milliyyətcə azərbaycanlı olan ayətüllahın icazəsi lazımdır. O, mühafizəkar kreslosunun sahibi olsa da milli maraqları arxa plana keçirməməlidir. Azərbaycanın siyasi və ictimai dairələri İranın ali dini liderindən Dağlıq Qarabağ məsələsilə bağlı daha qətiyyətli mövqe gözləyir. O, Tehranın Ermənistanla bağlı siyasətinin müəyyən olunmasında mühüm rol oynaya bilər. Rəsmi Bakı da bu siyasətin dəyişməsində fəal ola bilər. Regional layihələrin sayını genişləndirmək, İranla ticarət-iqtisadi əlaqələri möhkəmləndirmək lazımdır ki, bu da sonda Tehranın xarici siyasətinə təsir göstərər", - E.Şahinoğlu vurğulayıb.