Vətəndaş QƏLƏNDƏROV fenomeni

MEHMAN QƏLƏNDƏROV Kürdəxanı istintaq təcridxanasında amansız və sirli ölümündən sonra Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən geniş şəkildə tanındı. O, fəal yaşayır, etiraz aksiyaları keçirir, sosial şəbəkədə Azərbaycan rəhbərlərinin karikaturalarını yerləşdirir, öz siyasi bloqunu idarə edirdi, amma blogerin həbsi belə onun məşhurluğunu artırdı.

MEHMAN QƏLƏNDƏROV demokratiya uğrunda tək, fərdi, xəbərsiz mübarizə aparırdı. Mətbuat onun haqqında, demək olar ki, heç nə yazmırdı, ölümündən sonra internetdə onunla bir dənə belə müsahibə və ya onun haqqında məqalə tapılmadı. Google-da yalnız Azərbaycan və dünya mətbuatının ilk dəfə onun haqqında "Bakıda bloger özünü asdı" deyə danışdığı 28 aprel tarixindən sonra məlum olan cəmi 4 fotoşəkli var.

QƏLƏNDƏROV kirayə tutduğu mənzildə tək yaşayarkən ölmüşdü. Valideynləri dünyadan köçmüşdü, yeganə bacısı isə hökumətin əleyhinə çıxan qardaşı ilə münaqişədə idi. Onun barmaqlıqlar arxasından çox sevdiyi barədə mesajlar göndərdiyi qızı atasız qaldı. QƏLƏNDƏROV 23 may 1977-ci ildə Bakıda anadan olub. Dövlət İdarəçilik Akademiyasını psixologiya ixtisası üzrə bitirmişdi. 10 ildən çox kollecdə fəlsəfə, sosiologiya, politologiya dərsləri deyib.

Ona qarşı bütün mümkün narkotik cinayətlərində ittihamlar irəli sürülüb - istehsal, satış, istehlak... Amma polis onu bu ilin fevralında Heydə Əliyevin abidəsi önündə etiraz aksiyası keçirməyə cəhd edərkən saxlayıb. MEHMAN təkbaşına ümummilli liderin abidəsinə "Qul bayramınız mübarək!" və "Rədd olsun sistem!" şüarları yazdığına görə həbs olunmuş Qiyas İbrahimovu azad etmək tələbi ilə abidənin qarşısına çıxıb.

Bu fərdi aksiyaya qədər QƏLƏNDƏROV 2016-cı il sentyabrın 26-da Azərbaycanın Gürcüstandakı səfirliyi qarşısında Vətəndə neomonarxiyaya qarşı mübarizəyə çağıran nümayişdə iştirak edib.

Niyə mətbuat bu qədər möhkəm əqidəli demokratla maraqlanmırdı, xalqın isə ondan xəbəri yox idi? Azərbaycan müxalifətçilərinə utanc hissi əziyyət verir. M.QƏLƏNDƏROVUN adı Azərbaycan siyasi məhbusları siyahısına daxil edilmişdi, amma aparıcı müxalifət partiyaları onun müdafiəsi ilə məşğul olmurdular. "Bilmirəm, MEHMAN QƏLƏNDƏROV haqqında nə yazım. Onun ölümü hakimiyyətin cinayətidir, amma demokratik düşərgə MEHMANI köməksiz və müdafiəsiz qoydu. Utancverici haldır. Bağışla bizi, MEHMAN bəy", deyə Yadigar Sadıqov yazır.

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədr müavini Gözəl Bayramlı etiraf edir ki, QƏLƏNDƏROVUN həbsi ictimai rezonans doğurmayıb. "Təəssüf ki, MEHMANIN sirli ölümü kimi, onun həbsi də çoxlarını maraqlandırmadı, mövzu qadağan olunmuşdu", deyə G.Bayramlı facebookda yazıb.

Belə bir təəssürat yaranır ki, QƏLƏNDƏROVUN həbsdə olduğunu yalnız MEHMAN QƏLƏNDƏROVUN fəalı olduğu unudulmuş Azərbaycan Milli Demokrat Partiyasının sədri bilirdi. Bu Partiyanın sədri Qələndər Muxtarlı İstintaq Təcridxanasında istintaq altında olan blogerə baş çəkmiş, ona yemək aparmışdı. "Bu gün səhər MEHMANLA İstintaq Təcridxanasında görüşməli idim. Mənə zəng edib onun öldüyünü bildirdilər", deyə Muxtarlı "Amerikanın Səsi"nə bildirib.

Azərbaycanın Milli Demokrat Partiyası 1991-ci ildə İsgəndər Həmidov tərəfindən Azərbaycanda Türkiyənin "Boz qurd" partiyasının filialı kimi yaradılmışdı. 1995-ci ildə AMDP ictimai fəaliyyətini dayandırdı.

MEHMAN QƏLƏNDƏROVUN ölümü də belə sirli oldu. Əvvəlcə İstintaq Təcridxanasının rəhbərliyi rəsmi olaraq bildirdi ki, QƏLƏNDƏROV sağdır, baxmayaraq ki, mərhumun bacısı qardaşının öldüyünü bilirdi. İlk olaraq blogerin öldüyünü hüquq müdafiəçisi Oqtay Gülalıyev öyrənib, o, sonradan onun qəbrini tapıb və baş verənlər haqqında məlumat yayılması üzrə fəal işə başlayıb. Sonradan, iki gün sonra İstintaq Təcridxanasından QƏLƏNDƏROVUN 56 nömrəli ikinəfərlik kamerada yastıqüzündən düzəltdiyi iplə özünü asdığını bildirmək məcburiyyətində qaldılar. Kamerada onunla birlikdə başqa istintaq altında olan məhbus var idi. Günorta saat 13.30-da MEHMAN intihar edərkən kamera yoldaşı yatırmış - Baş Prokurorluq və Ədliyyə Nazirliyinin rəsmi versiyası belədir.

"1 saylı Kürdəxanı istintaq təcridxanasında 16 aydan çox qalan bir insan kimi bildirirəm ki, bu kameralarda başqasının köməyi olmadan özünü asmaq mümkün kimi görünmür", deyə Turan siyasi mühacir Leyla Yunusun sözlərindən sitat gətirir.

Azərbaycan demokratları MEHMANIN intihar etdiyinə inanmır. "Bu, intihar deyil, - deyə Gülalıyev qeyd edib. - MEHMAN QƏLƏNDƏROV psixoloq idi və vəziyyəti adekvat qiymətləndirirdi. Dəfələrlə etiraz aksiyalarında iştirak edib. Onun işgəncələr nəticəsində öldüyü istisna deyil. Həbsi zamanı polislər onu həbsdən sağ çıxmayacağı ilə hədələyiblər. Bu da nəticə. Bizdə olan məlumata görə, faciə MEHMANIN kamera yoldaşı hamamda ikən baş verib. Əslində onda o, döşəküzündən düzəltdiyi kəməndlə özünü asıb intihar edə bilərdi".

"MEHMAN QƏLƏNDƏROVUN dəfni gizli keçirilib, deyə hüquq müdafiəçisi Taleh Xasməmmədov Turan-a bildirib. Bu, onun intihar etdiyindən şübhələnməyə əsas verir. O, intihar etsəydi, məsul şəxslər rahatca bunu sübut edə - fotoşəkillər çəkə, MEHMANIN kamera yoldaşından ifadə götürə və onları ictimaiyyətə təqdim edə bilərdi. Amma bu, edilməyib. Bilmirəm, ekspertiza keçirilib ya yox, amma, istənilən halda, bunu intihar adlandırmaq olmaz", deyə T.Xasməmmədov qeyd edib.

Baş Prokurorluq istintaq altında olan QƏLƏNDƏROVUN ölümü ilə bağlı AR CM-in 125-ci maddəsi ilə (özünü öldürmə həddinə çatdırma) cinayət işi açıb. Əlbəttə, bu maddənin seçilməsi prokurorluğun blogerin özünü öldürməyə məcbur edildiyi haqqında nəticəyə gələcəyi demək deyil. İctimaiyyətin ölümün səbəbləri haqqında mühakimə yürüdə bilməsi üçün cəsədin fotoşəkilləri mətbuata təqdim edilməyib. Xatırladaq ki, QƏLƏNDƏROV təcili və gizli şəkildə, dini ayin yerinə yetirilmədən dəfn olunub. Mərhumun cəsədinə yalnız onun bacısının yoldaşı və Partiya sədri Qələndər Muxtarlı baxıb, o, mərhumun boynunda ip izi və cəsədində xəsarət izləri olduğunu bildirib. Hansı xəsarətlər, kim tərəfindən yetirilib - aydın deyil. Cəsəddə həmçinin morqda həyata keçirilmiş yarılmadan sonra qalan tikişlər olub.

Amma Baş Prokurorluq və Ədliyyə Nazirliyinin birgə bəyanatında cəsəddə travma izləri haqqında heç nə deyilmir. Bəyanatda yalnız iplə boğularaq ölənlərin boynunda qalan stranqulyasyon şırımı olduğu dəqiq qeyd edilir. Elə həmin bəyanatda vurğulanır ki, istintaq altında olan QƏLƏNDƏROVA qarşı hər hansı fiziki təsirə, işgəncələrə, təzyiqə, qanunsuz əməllərə yol verilməyib, istintaq təcridxanasının işçiləri isə intihara səbəb olan səhlənkarlığa görə cəzalandırılıblar. Bəyanatda dəfələrlə dolayısıyla intihar fikri irəli sürülür, cinayət işi özünü öldürmə həddinə çatdırma (AR CM-in 125-ci maddəsi) ittihamı ilə açılıb. Bəyanatda digər qəribə məqam aparılmış araşdırma zamanı mərhumun siyasi partiya mənsubiyyətinin aşkar olunmadığı haqqında iddiadır.

Amma elə həmin bəyanatda müstəntiqlərin MEHMANA göstərdiyi hədsiz təzyiqin dolayı dəlili var. Sənəddə deyilir ki, istintaq altında olan şəxs ona qarşı irəli sürülmüş ittihamı etiraf edib. MEHMAN QƏLƏNDƏROV kimi güclü əqidəyə sahib olan şəxs guya törətdiyi narkotik cinayətləri haqqında etirafı yalnız onu özünü öldürmə həddinə çatdıran ən ağır fiziki və mənəvi işgəncələr altında imzalaya bilərdi.

MEHMAN QƏLƏNDƏROVUN ağır həyatı və faciəvi ölümü Azərbaycan hakimiyyətinin və cəmiyyətinin vicdanında ləkə olaraq qalacaq. Hakimiyyət tamamilə təqsirsiz insanı yalnız baş verənlərdən narazılığını açıq və təkbaşına dilə gətirdiyinə görə həbsə atdı. Və bu hakimiyyət istintaq təcridxanasında onun təhlükəsizliyini təmin etməli idi. "Buradan sağ çıxmayacaqsan", polis təqsirsiz QƏLƏNDƏROVA, - çünki onun təqsirini sübuta yetirən məhkəmə hələ olmamışdı, - məhz belə demişdi.

Cəmiyyət isə məşhur partiyanın və ya ictimai təşkilatın üzvü olmayan, mitinqlərdə çıxış etmək arzusu ilə tribunalara can atmayan və jurnalistlərə ondan müsahibə götürməyi təklif etməyən vətəndaşı unutduğu üçün günahkardır. MEHMAN QƏLƏNDƏROV öz vətəndaş mövqeyini sadə və sakit, cəsur və savadlı şəkildə ifadə edirdi...