AB-Azərbaycan: 51

***

-Leyla xanım, 51 nəfər vətəndaş cəmiyyəti nümayəndəsi olaraq Azərbaycan hökuməti və Avropa İttifaqına müraciət etmisiz. Məqsədiniz nədir?

-Məqsədimiz Azərbaycan cəmiyyətinin kimliyindən və dəyərlərindən xəbər verməkdir. Həm dünyaya, həm daxildə.

-Niyə hesab edirsiniz ki, müraciətə indi zərurət vardı?

-Artıq 3 ildir ki, Azərbaycan cəmiyyətinin öz mövqeyini və öz inkişafına baxışını ifadə etmək imkanı yoxdur. Baş verən repressiyalardan sonra. Amma buna ciddi ehtiyac var. Bir tərəfdən, bütün qonşu ölkələr artıq Avrointeqrasiya prosesinin içindədir. Hətta ciddi şəkildə Rusiyadan asılı olan Ermənistan assosiativ sazişi imzaladı. Amma Azərbaycan lap geridə qalıb. Çünki məhz indi bu saziş haqqında danışıqlar aparır. Bu danışıqlar, əlbəttə, məxfi keçirilir. Amma xalqvə cəmiyyət mütləq öz mövqeyini bildirməlidir ki, bu danışıqlara heç olmasa bu formada təsir etsin. O biri tərəfdən, əgər Azərbaycan, Avropa İttifaqı arasında ancaq ticarət münasibətləri yer alacaqsa, bu o deməkdir ki, Azərbaycanın təhlükəsizlik problemləri o qədər də vacib deyil. Artıq ərazi bütövlüyü prinsipi başqa ölkələrin kontekstindən yavaş-yavaş çıxır.

-Müraciətdə deyilir ki, Aİ və Azərbaycan arasında əlaqələrin dərinləşməsi demokratiya, qanunun aliliyi və yaxşı idarəçilik, insan hüquq və fundamental azadlıqlara hörmət edilməsi kimi birgə öhdəliklərə və prinsiplərə əsaslanmalıdır. Sizcə, bu, nə dərəcədə inandırıcıdır? Azərbaycan hökuməti buna gedəcəkmi?

-Əgər 100 il bundan öncə Azərbaycan xalqı onu bacarıbsa, demək indi də mümkündür. Yəni, inanmaq olar... Cəmiyyət də möhkəmlənə-möhkəmlənə artıq daxili siyasətə də təsir etməyə başlayacaq. Hər şey insanlardan, onların mövqeyindən və təsir imkanlarından asılıdır.

Arayış: Sənəd müəllifləri Azərbaycan hökumətini və Aİ-ni əməkdaşlıq haqqında müqavilədə bəzi mühüm məsələləri nəzərə almağa çağırıblar:

Azərbaycanın regionda və ya Avropa İttifaqında yalnız enerji təhlükəsizliyini təmin edən ölkə kimi təqdim edilməsindən çəkinmək. Müqavilənin böyük hissəsini siyasi islahatlar əhatə etməlidir ki, bu dəyişikliklər də digər sahələrdə islahatlara gətirib çıxaracaq, Azərbaycan və Aİ vətəndaşlarının bəhrələnəcəyi birbaşa enerji təhlükəsizliyi, stabillik və tərəqqiyə səbəb olacaq.

İnsan hüquqları məsələsinin vacibliyini nəzərə almaq - xüsusən də siyasi məhbusların azad edilməsini. Bu, Azərbaycan insan hüquqları sahəsində göstəricilərini yaxşıladırmayaçağı halda müqaviləni ratifikasiya etməyəcəyi ilə bağlı aydın mesaj verən Avropa Parlamentinin mövqeyinə də uyğun olar.

Bakı və Brüssel arasında danışıqların şəffaflığının və Azərbaycanın vətəndaş cəmiyyəti ilə daimi məsləhətləşmələrin vacibliyi.

Vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət göstərməsi üçün bütün hüquqi və siyasi şərtlərin yerinə yetirilsin, qanunvericilikdə məhdudiyyətlər aradan qaldırılsın; bütün hüquq və azadlıqlar qanunlarla və praktikada təmin edilsin, siyasi partiyalar haqqında qanun demokratik standartları təsbit etsin, sərbəst toplaşmaq azadlığı üzrə qanunvericilik təkmilləşdirilsin;

Məhkəmə müstəqilliyi təmin edilsin, hüquqşünasların Vəkillər Kollegiyasından çıxarılmasının qarşısını alan müdafiə mexanizmləri işləsin, yerli məhkəmələr qarşısında nümayəndəlik institutu bərpa edilsin;

Seçki Məcəlləsinə Avropa Şurası Venesiya Komissiyası və ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu (DTİHB) kimi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən verilmiş tövsiyələr əsasında dəyişikliklər edilsin, azad və ədalətli seçkilər üçün bütün şərtlər təmin olunsun;

Korrupsiya ilə mübarizədə cəmiyyətin iştirakçılığı, biznes razılaşmalarında, o cümlədən Azərbaycan və Aİ arasındakı razılaşmalarda şəffaflıq və istisnasız bütün rəsmilər tərəfindən illik gəlir bəyannamələrinin təqdim edilməsi öhdəliyi təmin olunsun;

Viza liberallaşdırılması ilə bağlı danışıqlar ən qısa müddətdə öz məntiqi sonluğu - müvafiq razılaşmanın imzalanması ilə nəticələnsin;

Maliyyə idarəçiliyi sistemində şəffaflıq və hesabatlıq - dövlət şirkətləri tərəfindən hesabatların təqdim edilməsi indiki vəziyyətindən fərqli olaraq təkmilləşdirilsin;

Həmçinin sənəddə səhiyyə və təhsil sistemlərinin effektivliyinin artırılması, sosial xidmətlərin yenilənməsi; ətraf mühitin mühafizəsinin gücləndirilməsi tövsiyə olunur.

-Sənəddə qeyd olunur ki, Avropa istiqamətli və perspektivdə Aİ üzvü olacaq ölkə kimi görmək istəyirlər. Sizcə, bu vaxta qədər Azərbaycanın bu istiqamətdə və Aİ ölkəsi olmağa nə və yaxud kimlər mane olurdu?

-Rəsmi səbəb Rusiyanı qıcıqlandırmamaq üçündür. Amma kiçik və zəif Gürcüstan heç Rusiyadan da qorxmur. Əməlli- başlı Avropa İttifaqına inteqrasiya edir. Amma əslində Avropa İttifaqına inteqrasiya bu islahata getmək deməkdir. Yəni, demokratizasiya, de- sentralizasiya və.s. Hökumətin bölüşməsi deməkdir. Amma hazırki hakimiyyət elitası bunu istəmir.

-Rəsmilər bəzən qərbyönlü ola bilməməyinin səbəbini coğrafi və geosiyasi səbəblərlə əlaqələndirirlər. Həmçinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsini səbəb kimi göstərirlər. Ola bilərmi, hansısa məsələlərdə haqlı olsunlar? Həqiqətənmi, Qərbə yaxınlaşmaq, Avropa istiqamətli olmaq Azərbaycana hansısa problemlər yarada bilər?

-Qarabağ məsələsinin indi ermənilərin xeyrinə həll olunmasının çox ciddi əsası var. Bunun səbəbi bizdə demokratiyanın olmamasıdır. Və ya əksinə, Ermənistanda baş verən son demokratik proseslər. Yəni, bizim demokratiyada aşağı reytinqimiz Qarabağ məsələsində də bizim üçünproblem yaradacaq. Qonşu respublika Rusiyanın təsirindən yavaş-yavaş çıxır. Çünki Rusiyanın mənfi təsirini çox yaxşı başa düşür.

Arayış: Azərbaycan- Avropa İttifaqı (Aİ) münasibətləri 1991-ci ildə yaranıb. 1996-cı ildə imzalanan, 1999-cu ildə qüvvəyə minən tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq sazişi siyasi dialoq, ticarət, sərmayə, qanunvericilik, elm və mədiyyət sahəsində əməkdaşlığı əhatə edirdi. 2004-cü ildə Azərbaycan Avropa qonşuluq siyasətinə, 2009-cu ildə isə "Şərq Tərəfdaşlığı" proqramına daxil edilib.

Avropa Parlamenti tərəfindən Azərbaycan əleyhinə 2015-ci il sentyabrın 10-da qətnamənin qəbul edilməsi AR Milli Məclisinin Avronest Parlament Assambleyasından çıxması, həmçinin Avropa Parlamenti ilə ikitərəfli dialoqunun dayandırılması haqda qərar qəbul etməsi ilə nəticələnib. Avropa parlamentinin qəbul etdiyi qətnamədə Azərbaycanda insanları siyasi baxışlarına görə təqib edən siyasətçilərə, rəsmilərə və hakimlərə qarşı Avropa İttifaqı tərəfindən sanksiyalar və viza qadağası tətbiq edilməsinə çağırılırdı. Bir il sonra Milli Məclisin payız sessiyasının ilk iclasında Avropa Parlamenti (AP) ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi arasında əməkdaşlıq məsələləri haqqında qərar qəbul edilib.

-Niyə Avropa ittifaqı? Niyə Qərb? Başqa çıxış yolu yoxdurmu? Ümumiyyətlə, Azərbaycanın hazırki vəziyyətindən çıxış yolu nədir?

-Ən əvvəl Azərbaycanda müasir milli dövlətin formalaşması məhz ümumi Avropa prosesində baş tutub. Ona görə bizi müasir millət edən məhz Avropanın tərkib hissəsi olmağımızdır. Azərbaycan dövlətinə əsas verən 1918-ci ildəki liberal Konstitusiya idi. Bu bir.Ikincisi, ölkəmizdə və xalqımızda, cəmiyyətimizdə qarışıq mirasi var. Inteqrasiyanın istiqaməti məhz konkret mirası inkişaf etdirəcək. Misal üçün, Rusiyaya inteqrasiya sovet mirasını, Qərbə isə demokratik potensial və ənənələri inkişaf etdirəcək. Və üçüncü, ancaq Qərb ölkələrində dövlət vətəndaşin hüquqlarına və ləyaqətinə hörmət edir.