"Digər ölkələrlə aviasiya sazişləri Azərbaycanın Avropa İttifaqına olan etibarını gücləndirdi", Avropa İttifaqının nümayəndəsi

2019-cu ilin fevralında Avropa Komissiyasının nəqliyyat və mobillik üzrə baş direktoru Henrik Hololey Bakıya səfər edib. Səfər çərçivəsində aviasiya müqaviləsi ilə bağlı hazırkı vəziyyət müzakirə edilib.

Aİ ilk dəfə bu müqaviləni 2013-cü ildə təklif edib. Sonra danışıqlar təxirə salınıb. Onu 2017-ci ildə bərpa etdilər. Ancaq hər iki tərəfin optimist ifadələrinə baxmayaraq, müqavilə üzrə danışıqlar hələ başa çatmayıb. Bu müddətdə Aİ Gürcüstan və Ermənistanla oxşar razılaşmalar imzalayıb, Azərbaycan regionda öz səmasını Avropa havayollarına açmayan yeganə ölkədir. Turan ilə eksklüziv müsahibəsində Henrik Hololey danışıqlardakı vəziyyət, aviasiya sazişindən tərəflərin gözləntiləri barədə danışıb.

- Aviasiya sazişi üzrə anlaşma əldə etmək cəhətdən Bakıdakı görüşlərinizi necə qiymətləndirirsiniz?

- 2013-cü ildə danışıqların başlanmasından sonra uzun bir yol keçdik. Bu 6 il ərzində Aİ digər tərəfdaşlarla müqavilələr imzalayıb və onların müsbət təsirləri Azərbaycan hakimiyyətinin tərəfdaş kimi Aİ-yə və aviaşirkətin razılaşmasının potensial müsbət təsirinə olan inamını gücləndirdi. Mən bunu Azərbaycan hökumətinin nümayəndələri ilə görüşlərimdə hiss etdim.

Hesab edirəm ki, hökuməti niyyətlərimizə inandırmağa və həll olunmamış məsələlərlə bağlı mövqeyimizi izah etməyə nail olmuşuq. Ümid edirəm ki, bu, danışıqların yenidən bərpası üçün yol açacaq. Hazırda az sayda məsələlərin müzakirə olunacağını nəzərə alsaq, sazişin tezliklə əldə ediləcəyi qənaətinə gəlmək olar.

Azərbaycan tərəfinin danışıqları uğurla başa çatdırmaq arzusu hiss olunur?

- Bəli, mənim yüksək səviyyəli dövlət rəsmiləri ilə keçirilən bütün görüşlərimdə tezliklə razılığa gəlmək üçün ümumi iradəni hiss etdim. Hər iki tərəf bir neçə mühüm məsələni həll etməyə çalışır və bunun hər iki tərəf üçün çox faydalı olduğuna əmin olmaq istəyir.

Bu saziş Azərbaycan hava yolları, hava limanları və hava sahəsini Aİ və dünya ilə yeni bir inteqrasiya səviyyəsinə gətirəcək. Bölgədəki digər ölkələr bu yaxınlarda bizimlə saziş imzalayıb. Hesab edirəm ki, Azərbaycanlı dostlarımız, Bakını həm sərnişinlər, həm də yüklər üçün qlobal əhəmiyyətli əsas nəqliyyat mərkəzlərindən biri kimi görməkdə maraqlıdır və bunun üçün daha da inkişaf etdirmək imkanının olduğunu bilirlər.

- Tərəflər hansı məsələlərdə razılığa gələ bilmirlər?

- Keçid tarixləri daxil olmaqla, əlavə aydınlaşdırdırma tələb edən bir neçə element var. Ancaq sualların hər hansı birinin həll edilə bilməyəcəyini düşünmürəm. Əminəm ki, texniki səviyyədə müzakirələr zamanı bir neçə həll edilməmiş məsələ razılaşdırıla bilər.

- Azərbaycan tərəfinin şərtləri nədir?

- Azərbaycanlı tərəfdaşlarımız, anlaşılan səbəblərdən, sazişin milli aviadaşıyıcıya, xüsusilə də AZAL-a mənfi təsir göstərməyəcəyinə əmin olmaq istəyirlər. Bu günə qədər imzaladığımız bütün aviasiya sazişlərinin təcrübəsi tərəfdaşlarımızın milli daşıyıcıları üçün çox müsbət olub. Açıq səma biznes üçün daha çox imkanlar, daha çox əlaqə və daha çox trafik deməkdir. Bu məlumatları Azərbaycan tərəfi ilə bölüşdük. Biz inanırıq ki, bu, narahatlıqları aradan qaldırmağa kömək edəcək və sazişin hər iki tərəf üçün uğurlu olacağına inandıracaq.

- Müqavilə hansı üstünlüklər verir?

- Birbaşa və dolayı müsbət təsirlər olacaq. Birbaşa faydalar marşrutların sayının artması, uçuşların tezliyi və aşağı tariflərdir. Daha çox adam hava ilə səyahət edəcək və aviaşirkətlərə, ümumiyyətlə, bütün aviasiya sənayesinə mənfəət gətirəcək.

Əvvəlki müqavilələrimizdə təsirlər əhəmiyyətli idi: məsələn, İsrail ilə müqavilə imzalandıqdan sonra İsrail ilə Aİ arasındakı uçuş ikiqat, birbaşa uçuşların sayı üç dəfə artıb. İsrail ilə razılaşmadan sonra Aİ-dən İsrailə gedən sərnişin sayı bir milyon nəfər artıb. Milli daşıyıcılar da faydalandılar. Məsələn, Mərakeşdə milli daşıyıcıların gəlirləri 60%, Serbiyada isə 100%-dən çox artıb.
Həmçinin vacib dolayı effektlər var. Bunların arasında ölkəyə gələn turistlərin sayının əhəmiyyətli artımını göstərmək lazımdır, bu, turizm sənayesinin inkişafına və onunla bağlı olan infrastrukturların inkişafına kömək edir, işgüzar əlaqələri sadələşdirir.

Azərbaycanın vəziyyətində isə ən vacib effekt Bakı hava limanının potensialının tam istifadə imkanından ibarət ola bilər.

Bu, sərnişinlər və yüklər üçün əla əlverişliliyi olan çox müasir 5u lduzlu hava limanıdır. Ancaq hazırda onun potensialının heç 50%-a qədərindən istifadə edilmir. O, mühüm qitələrarası nəqliyyat və logistika mərkəzi olmaq üçün bütün zəruri infrastrukturuna malikdir və Aİ ilə müqavilə onun potensialını reallaşdırmağa kömək edəcək.

Saziş həmçinin Aİ ilə Azərbaycan arasında yüksək dünya səviyyəsində təhlükəsizlik kimi sahələrdə qayda və standartların razılaşdırılmasını nəzərdə tutacaq.

- Saziş qiymət siyasətinə hansı təsiri göstərəcək?

- Aviasiya sazişi əvvəllər inhisarçılıq olan, yaxud əvvəllər birbaşa reyslərin olmadığı marşrutlara daha çox rəqabət gətirəcək. Nəticədə sərnişinlər daha çox aşağı olan orta tariflərdən qazanacaq. Məsələn, Mərakeşlə sazişdən sonra qiymətlər orta hesabla 61%, ABŞ-la razılaşmadan sonra 27% düşüb. Sərnişlərin hərəkətinin artması hesabına aviadaşıyıcı qiymətlərin aşağı düşməsindən zərər çəkməyib, əksinə, qazanc əldə edib.

- Sizcə, Avropa şirkətləri Azərbaycan istiqamətində nə qədər maraqlıdır?

- Aİ ilə Azərbaycan arasında əlaqələr bazarı nisbətən kiçikdir. Keçmiş təcrübəyə əsasən, əsasən turistlərə xidmət göstərən şəhərlərə yeni reyslər təqdim edəcək Avropa loukosterlərindən yüksək maraq gözləyərdim. Ancaq mən dayanıqlı ənənəvi aviaşirkətlərin dərhal Bakıya can atacağını gözləmirəm. Saziş Bakı Beynəlxalq Hava limanının əla infrastrukturundan istifadə edən Azərbaycan daşıyıcılarına Aİ ilə Asiya arasında daşımaları həyata keçirməyə imkan verəcək.

Razılaşma bu ecazkar ölkəni daha çox avropalıya göstərmək üçün əla imkan verəcək və turist klasterini inkişaf etdirməyə kömək edəcək. Bu isə öz növbəsində Avropa aviadaşıyıcılarının daha tez-tez Bakıya uçmaq marağını artıracaq.

Emil Quliyev