Sülh müqaviləsinə nələr mane olur?

ATƏT Xarici İşlər Nazirləri Şurasının Maltada keçirilən iclasında Ermənistan-Azərbaycan arasında sülh sazişi məsələsinə də toxunulub.

Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov bildirib ki, sülh müqaviləsinin bağlanması ilə bağlı əldə olunan irəliləyişlərə baxmayaraq Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını davam etdirməsinin sülh prosesinə maneə törədir.

Ermənistan xarici işlər nazirinin sözlərinə görə isə Azərbaycan və Ermənistan preambula, o cümlədən müqavilə mətninin 17-dən 15-i üzrə razılığa gəliblər.

Amma nə Ermənistan, nə Azərbaycan hökümətləri ictimaiyyətə hələ də müzakirə olunan sülh sazişinin layihəsini təqdim etməyib. Eyni zamanda tərəflərin razılığa gələ bilmədiyi bəndlər də konkret açıqlanmır.

Son zamanlar tərəflər vasitəçilər olmadan danışıqları aparır.

Milli Məclisin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin üzvü Hikmət Babaoğlu Turana bildirib ki, Maltada keçirilən iclasında Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri sülh danışıqlarda proqres olduğunu qeyd ediblər və bu, pozitiv haldır: “Mənfi hadisə isə ondan ibarətdir ki, əgər doğrudan da proqres varsa, onda xarici işlər nazirləri niyə görüşmədilər? Bu suala cavab tapmaq üçün ən əvvələ qayıtmalıyıq. Əgər bir şey razılaşdırılmayıbsa, demək heç nə razılaşdırılmayıb. Çünki, sülh sazişi bütöv bir sənəddir və bütün bəndlər bir birinə bağlıdır”.

Deputat qeyd edib ki, razılaşdırılmayan məsələlərdən birini Azərbaycan xarici işlər naziri səsləndirdi: “Ceyhun Bayramov ATƏT-ə xitabən Minsk Qrupunun ləğv olunmasının zəruriliyini qeyd etdi. Amma Ermənistan xarici işlər nazirinin çıxışında biz bunu görmədik. Deməli, razılaşdırılmayan məsələlərdən biri budur. Çünki artıq sülh müqaviləsi bağlanırsa, demək gələcəkdə artıq olmayan problemlə bağlı hər hansı beynəlxalq qurum olmamalıdır”.

H.Babaoğlunun fikrincə, sülh müqaviləsinin layihəsinin mətninin hələ də açıqlanmaması diplomatik konfidensiallıq baxımından zəruridir: “Amma bütün hallarda ictimaiyyət bundan xəbər tutmalıdır və Azərbaycan tərəfi yan etdiyi kimi imzalanacaq sülh müqaviləsi Paşinyan höküməti ilə yox, Ermənistan dövləti ilə olmalıdır”.

Komitə üzvü vurğulayıb ki, ona görə də burada sülhün bağlanmasına növbəti maneə Ermənistan Konstitusiyasına dəyişikliyin edilməməsi ola bilər: “Üçüncü məsələ də burada ola bilər: tərəflərin beynəlxalq məhkəmələrə müraciət etməməsi məsələsidir. Çünki müqavilə bağlanarsa, amma tərəflər bir-birinə qarşı beynəlxalq məhkəmələrdə ən müxtəlif iddiaları qaldıracaqlarsa, o zaman sülhün pozulması məsələsi gündəmə gələ bilər”.  

H.Babaoğlu vurğulayıb ki, Azərbaycan sülh prosesinə praqmatik baxır: “Biz əgər müharibədən sonra 4 ildir davam edən və ya Ermənistan tərəfindən imitasiya edilən sülh danışıqlarına diqqət yetirsək görəcəyik ki, əldə olunan razılaşmalar varsa ki, onlardan biri sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası ilə bağlıdır, onlar vasitəçilərsiz görüşlərdə razılaşdırılıb. Bu vaxta qədər proqressiv nə olubsa, ikitərəfli qaydada əldə olunub. Vasitəçi olacaqsa, onun Şimaldan, Qərbdən, okeanın o tayından olub-olmamasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Azərbaycan heç bir vasitəçiyə üstünlük vermir. Çünki sülhün uzunmüddətli olması üçün tərəflər bunun şərtlərini könüllü qəbul etməlidir, hansısa vasitəçinin israrı və ya təzyiqi ilə yox. İstənilən vasitəçilər əslində vasitəçiliyinin özünü istismar edirlər, öz məqsədlərinə uyğun olaraq sülh müqaviləsinə müəyyən bir bəndi əlavə etdirib Ermənistana və Azərbaycana nəzarət etmək və lazım gələrsə gələcəkdə bu sülhü pozmaq üçün mexanizm əldə etmək istəyirlər”.