Uşaqlara Heydər haqqında

Hamı terasda masa arxasına əyləşdi. Masa arxasında üç uşaq var idi: iki qız və bir oğlan. Onlar salfeti önlərinə taxıb sakitcə şorba verilməsini gözləyirlər. Vladimir İliç onlara göz gəzdirir və danışırdı. Budur, şorbalar gəldi. Uşaqlar yaxşı yemədilər, demək olar ki, bütün şorba boşqablarda qaldı. Vladimir İliç narazı baxdı, amma heç nə demədi. Quru yemək verdilər. Yenə demək olar ki, hər şey boşqablarda qaldı.

Bu, birinci sinifdə keçdiyimiz uşaqlar üçün Lenin haqqında “Təmiz boşqablar cəmiyyəti” hekayəsindən bir hissədir. Yuxarıdakı şəkil məhz bu hekayədəndir.

Belə hekayələrin, həmçinin onun “dahi xələfi”  Stalin haqqında hekayələrin sayı həddindən artıq çoxdur. Sovet məktəblərinin sevimli yazıçısı Mixail Zoşenko 1940-cı ildə “Lenin haqqında hekayələr” adlı kitab hazırlayıb. Süjtlər çox adi, amma buna baxmayaraq, ibrətamizdir – məsələn, Leninin uşaq ikən qrafini qırması, amma qorxmasına baxmayaraq, bunu etiraf etməsi və özünü daha yaxşı hiss etməsi kimi. Və ya, Leninin məktəbdə cidd-cəhdlə oxuması, soba ustasının kobudluğundan inciməməsi, tülkünün həyatını xilas etməsi və s. Yəqin ki, siz də onları yaxşı xatırlayırsınız. Yeri gəlmişkən, bu linkdə xeyirxah əmi Adolf Hitler haqqında da təbliğat xarakterli hekayə oxumaq olar.

SSRİ dağıldıqda hamımız rahatlıqla düşündük ki, artıq qulaqlarımızı belə cəfəngiyyatlarla doldurmayacaqlar. Qazaxıstanda “dahi Nazarbayev” haqqında film çəkməyə  başlandıqda, Türkmənistan məktəblərində isə “Ruhnamə” fənni tətbiq edildikdə biz gülürdük və həqiqətən inanırdıq ki, biz bu səviyyəyə gəlməyəcəyik.

Amma, görünür, boşuna ümid edirdik. Burada sinifdənxaric oxu dərsliyində şeirlərlə yanaşı “dahi şairə” Leyla Əliyevanın məşhur babası haqqında “şedevri” çıxdığını yazmışdım. Burada isə bu yaxınlarda Əl Oyunları Sarayında uşaqları prezidentə və birinci lediyə minnətdarlığa çağıran Yeni il şənliyi haqqında yazmışdıq. Bununla bitmir. Aşağıda birinci sinif dərsliyindən Facebook-da yayılmış səhifə verilir:

Dərslikdə uşaqlara zəncirotu-nənə və “milli lider” haqqında suallar verən Mehriban adlı nəvəsinin şəkli verilir. Mətnin sonunda uşaqlara sual verilir: “Bəs siz Heydər Əliyev haqqında nə bilirsiniz?” Tezliklə məktəblər arasında Heydər, İlham, Mehriban və digər Əliyevlər haqqında ən yaxşı məruzə/referat/inşa olimpiyadası və ya müsabiqəsi təşkil olunsa, təəccüblənmərəm. Daha çox “Uşaqlara Heydər haqqında” kitab tərtib etmək üçün indiyədək gənc yazıçılar/şairlər arasında müsabiqə elan edilməməsi təəccübləndirir. “Heydər və uşaqlar hava limanında” (90-cı illərdə məktəbdə oxumusunuzsa, nədən bəhs etdiyimi anlayarsınız), “Heydər adına parkda xoşbəxt uşaqlar”, “Heydər bizi necə xilas etdi?” və s. mövzular ola bilər. Şeirlər toplusu da buraxmaq olar. 1952-ci ildə N.Frenkel “Moskva uşaqlarının Stalin haqqında mahnısı”nı yazdı. Təxminən bu sətirlər var idi:

Sən bizim doğma şəhərdə yaşayırsan, əziz Stalin,

Yaxşı ki, biz bu şəhərdə səninlə yaşayırıq!

Bizim şairlər də artıq bir kitab buraxmalıdır. Məsələn, belə bir şey yazmaq olar:

Biz Heydəri dəfn etsək də

Onun nurlu üzü hər yerdə bizimlədir.

Qusardan Patamdara qədər hər yerdə

Plakatlardan parlayan gözlərlə baxır.

Amma ciddi olsaq, Əliyevlərin bizim uşaqlarımızı zəhərləmək və kütləşdirmək istədikləri mütəşəkkil hörmətli nəsil yeni bir şey deyil.

Tədqiqatçı Nina Tumarkin “Lenin yaşayır! Sovet Rusiyasında Leninə sitayiş” əsərində yazır ki, “Leninə sitayiş yekin şəklində həm bilavasitə iştirakçılar da, həm də tamaşaçılarda onlarla Leninin təcəssüm etdirdiyi partiya arasında emosional əlaqələr qurulması üçün zəruri olan ehtiram hissi yaratmaq təyinatı daşıyan simvol və ayinlərdən ibarət plana uyğun sistem idi”.

Bu təbliğatda uşaqlar arasında leninizmin yayılması xüsusi rol oynayırdı: “Leninin uşaqlığı haqqında hekayələr sovet uşaqları üçün örnək olmalıdır – enerjili, çalışqan oğlan, xalqı qarşısında vəzifəsini heç vaxt unutmayan Volodya, daha yaxın və əlçatan olması üçün atasının adından adlandırılmış ideallaşdırılmış İliç isə Rusiyanı xilas edən və uşaqları sevən gülümsəyən xoşxasiyyət insan obrazında rejimin təcəssümü idi. Leninizmlə tərbiyə olunmuş uşaqların loyal sovet vətəndaşı olaraq yetişəcəyi, böyüdükdən sonra isə onların Leninə olan sevgisinin sovet hakimiyyətinə sadiqliyə çevriləcəyi gözlənirdi. Lenin baba uşaqların onun əsasında öz valideynlərini tənqidi qiymətləndirə biləcəkləri ideal model idi – beləliklə evdəkilərin zərərli təsirinə müqavimət yaranırdı”.

Görünür, heydərizm təbliğatçıları ümid edirlər ki, bizim uşaqlarımız da Əliyev özbaşınalığına loyal vətəndaş  olaraq yetişəcək, hakim ailə onlarda yalnız hörmət hissi doğuracaq.

Təəssüf, ya da bəlkə də xoşbəxtlikdən, Əliyevlər  bir şeyi başa düşmür – SSRİ-yə kim son qoydu? Leninin, Stalinin abidələrini, heykəllərini kim yıxdı? Təbliğat kitablarını kim qaladı? Dünən məktəbli ikən Lenin baba və SSRİ-nin günəşi Stalin haqqında mahnılar və hekayələr əzbərləyən böyüklər. Odur ki, Heydər babanın xeyirxahlığı haqqında hekayələrin qaçılmazdan qaçmağa kömək edəcəyinə boşuna ümid edirsiniz.