YOL QEYDLƏRI: HAMBURQSAYAĞI SEÇKILƏR

    Heç vaxt müharibə vaxtı, ovdan sonra və seçki öncəsi olduğu qədər yalan danışmırlar... - məşhur hərbiçi, Almaniya imperiyasının birinci kansleri Otto fon Bismarkın bu sözləri bizə daha uyğundur. Beləliklə...
    Bu ilin fevralında Hamburq yerli parlamentinə seçkilər bütün Almaniyanın və xaricin diqqəti altında olub. Bunun bir neçə səbəbi var idi.
    Seçkilərə qədər burada vergilərlə bağlı qalmaqal yarandı. Bu, Deutsche Post poçt konserninin artıq keçmiş rəhbəri Klaus Tsumvinkelin saxlanmasından sonra başlayıb, o, 1 milyon avro verginin ödənməsindən yayınmaqda ittiham olunurdu. Və baxmayaraq ki, qalmaqalın araşdırılması hələlik Hamburqa toxunmayıb, imkanlı almanların vergilərdən yayınması mövzusu seçkiqabağı kampanıyada əsas mövzulardan biri oldu və Solçular partiyası bundan (PDS) uddu. Qalmaqal qızışanda `solçuların` məşhurluğu birdən-birə artaraq, 9 faizə çatdı. Hessendə və Aşağı Saksoniyada yerli parlamentə seçkilərin nəticələri isə sensasiya doğurdu: Almaniyanın qərbində hər iki landtaqa PDS nümayəndələri seçildilər. Indi növbə Hamburqdadır, burada sosial-demokratlar (ASDP) artıq 40 ildən artıqdır ki, hakimiyyətdə idilər. Hamburqun yerli parlamentinə seçkilər onunla da unikal idi ki, Almaniyanın federal ərazilərinin tarixində ilk dəfə proporsional səsvermə sistemi ilə yanaşı, majoritar sistem də tətbiq edilmişdi (əvvəllər seçicilərin yalnız iki səsi var idi: biri yerli parlament üçün, digəri bələdiyyə parlamenti).
    Almaniya XIN-нin dəvəti sayəsində nümayəndə heyətimizin Avropanın mərkəzində seçki prosesini izləmək imkanı oldu və Hamburq və Berlində görüşlər zamanı istənilən idarədə bizi qəhvə, çay, soklar, peçenye, əvvəlcədən hazırlanmış bukletlər, hədiyyələrlə və s. ilə dolu masalar gözləyirdi. Odur ki, Azərbaycan qonaqpərvərliyi ilə fəxr etməli olmadıq.
    Hamburq parlamenti və bələdiyyəsinin iclasları keçirilən şəhər Ratuşasında XDS-dən (Xristian-demokrat partiyası), ASDP və Yaşıllar partiyasından olan deputatlar çox maraqlı şeylər danışırdılar, o cümlədən, namizədlərin öz seçiciləri ilə qarşılıqlı əlaqələri mexanizminin necə həyata keçirildiyi barədə. Məsələn, Hamburqda 17 seçki məntəqəsi var, bu məntəqələrdə hər bir deputat öz seçiciləri ilə görüşə, zəngləşə bilər. Təxminən hər deputata 10 min seçici düşür.
    Xalq nümayəndələrinin əksəriyyəti öz sənətləri üzrə də işləyirlər, bundan sonra parlamentin işində iştirak edirlər, parlamentin iclasları iki həftədə bir dəfə keçirilir. Əhalinin seçkilərdə fəallığı təxminən 67-70 faizdir. Yeni sistemin tətbiqi ilə əlaqədar olaraq, həmsöhbətlərimiz əhalinin fəallığının bir qədər azalacağını ehtimal edirdilər.
    Söhbətdən sonra biz Ratuşada ekskursiya etdik. Bu möhtəşəm bina 1886 və 1897-ci illər arasında neo-Renessans üslubunda tikilib və şəhərin emblemlərindən biri sayılır. Bu gözəl tikilinin interyerindəki zənginlik insanı valeh edir. Burada 647 otaq və təsir bağışlayan qüllə saatı var. Bu bina ilə gedirsən və tarixlə bilavasitə təmasdan həyəcan hiss edirsən, ola bilsin elə buna görə parlament deputatlar qərar və qanun qəbul edərkən çox məsuliyyətli olurlar. Ratuşanın qeyri-adi gözəlliyindən ruhlanmış halda və əlimizdə deputatların seçkiqabağı kampaniyaya həsr olunmuş reklam prospektləri, nişanlar, avtoqələmlər, qeyd kitabçalarından başlayaraq Hamburqun Konstitusiyasına qədər hədiyyələri ilə binadan çıxdıq və seçki komissiyasına yola düşdük.
    Düzünü desəm, seçki komissiyası nümayəndələrinin bizimlə seçkidən iki gün qarışmağa razılaşması təəccübləndirdi. Komissiya təxminən iki saat aydın şəkillər və sxemlərdən istifadı edərək, çox mehribanlıqıa demokratik Azərbaycandan olan nümayəndə heyətinə seçki məcəlləsinə edilmiş bütün dəyişiklikləri izah edirdi. Kifayət qədər yorulmuş cənablar üzlərində təbəssümlə bizi maraqlandıran bütün suallara ətraflı cavab verirdilər. Məsələn, Almaniyada poçtla səs vermək olar, yəni vətəndaşlar evdə oturub, əvvəlcədən komissiyaya ərizə göndərirlər, onlara müvafiq sənədlər göndərilir və bu sənədlərin köməyilə onlar bu və ya digər namizədə səs verirlər. Bizim hüquq müdəfiəçimiz seçkilər zamanı bu və ya digər partiyanın və ya şəxslərin tamahkar məqsədləri səbəbindən pozuntuların olması barədə sual verəndə cənablar ürəkdən gülümsündülər. Yerli seçki komissiyasının rəhbəri cənab Villi Bays və onun müavini cənab Kristian Kover bizə dedilər ki, belə bir şey xatırlamırlar, seçki qanunvericiliyinə dəyişikliklər isə bütünlükdə və tamamilə əhalinin təşəbbüsü olub, parlamentin yox. Vətəndaşlar bunu onunla əsaslandırırdılar ki, onlar daha sərbəst şəraitdə səs vermək və özlərini bu və ya digər partiyanın təsirindən uzaqlaşdırmaq istəyirlər. Əhalinin siyasi mədəniyyəti və ya vətəndaş cəmiyyətinin siyasi proseslərdə iştirakı səviyyəsi necə olmalıdır ki, parlamenti seçki qanunvericiliyini dəyişməyə məcbur etsin? Bundan sonra bizim sualımız yox idi.
    Növbəti gün bizi avtobusla Hamburqun mərkəzindən bir neçə kilometr aralıda olan Berqedorf adlanan yerə gətirdilər. Burada biz parlamentə əsas namizəd, Hamburqun birinci burqomistri Ole fon Boystun iştirakı ilə XDŞ-nin seçkiqabağı kampaniyasının tamamlanmasının şahidi olduq. Hava günəşli idi, bu, Hamburq üçün heç də səciyyəvi deyildi. Burada əsasən yaşlı insanlar üzərində `Ole!` yazılan narıncı (partiyanın rəngi) şarflarla yoldan keçənlərə narıncı qızılgün və şarlar verirdilər. Caz-band çox xoş bir musiqi ifa edirdi, musiqinin sədaları altında buqomistr tərəfdarları ilə birlikdə insanlara yaxınlaşdı və söhbət etdi, bir-birlərinə xoş sözlər dedilər və biz şəkil çəkdirdik, hətta Burqomistri bizim seçkiləri izləmək üçün Bakıya dəvət etdik, o da söz verdi ki, gələcək. Ümumiyyətlə, Ole fon Boyst kifayət qədər maraqlı adamdır. Hər halda, bu onun xalq qarşısında seçkiqabağı çıxışlarında nitqindən görünürdü. Bu çıxışlarda o, Almaniya kansleri Angel Merkellə birlikdə xalqı kommunist rejiminə qarşı birləşməyə çağırırdı. Yeri gəlmişkən, biz onların çıxış etdiyi binaya tamamilə sərbəst daxil olduq, xüsusi yoxlanış yox idi, heç mühafizə işçiləri də görünmədi. Mühafizə elə belə olmalıdır
    Hər şey bir kənara, məlumdur ki, burqomistr öz karyera inkişafını təmin etmək üçün gözlənilməyən koalisiyalara gedirdi. Nə deyim.. siyasət siyasətdir! Və çox maraqlıdır Boyst homoseksualistdir və bunu gizlətmir. Onun orientasiyası çox uzun müddət mətbuatda və Almaniyanın ayrı-ayrı dairələrində şişirdilmişdi. Cəmiyyət iki hissəyə bölünmüşdü, bəziləri hesab edirdilər ki, Xristian partiyasının nümayəndəsi xristian ehkamlarına saymamazlıq etməməlidir, digərləri bu Boystun şəxsi işidir. Burada, əlbəttə ki, razılaşmamaq olmaz, amma şəxsi həyat şəxsi həyatla, homoseksualistlərin də səsi var və kifayət qədər böyük, bu da sizinçün yüzlərlə seçici. Bizi müşaiyət edən Almaniyanın Höte İnstitutunun tərcüməçiləri maraqlandılar - Azərbaycanda qeyri-ənənəvi orientasiyalı şəxsin deputat seçilməsi mümkündürmü? Gülməli idi! Ona görə yox ki, bu ola bilməz, ona görə ki, bu leqal şəkildə ola bilməz. Mən birdən `Bakinka` salonundan bərbərlərin sevinə-senvinə seçki məntəqəsinə öz qeyri-ənənəvi namizədlərinə səs verməyə getməsini real təsəvvür etdim. Lap gülməli oldu! Amma, düzünü desəm, Almaniyada `Bakinka`da olan kimi postənənəvilədən görmədim. Bizim homoseksualistlərin, Azərbaycandakı hamı kimi, `analoqu` yoxdur. Bir də ki, inanmıram ki, onlar seçkilərdə iştirak edirlər.
    Alman dostların bizim ümün hazırladıqları proqram qarşımızda seçki prosesinin tam xəritəsini o qədər aydın açıqladı ki, bir neçə gün keçməmiş onu başqalarından daha yaxşı başa düşməyə başladır.
    Seçkilər günü fevralın 24-də nümayəndə heyəti Dövlət Ticarət Məktəbində seçki məntəqələrindən birində oldu. Seçki məntəqəsinin sədri xoşrəftar bir qız bizə danışdı ki, artıq beş ilə yaxındır ki, seçkilərdə işləyir və səslərin sayılması, topa-topa bülletenlərin qutuya salınçasında saxtalaşdırmalar, polisin səsvermənin gedişatına müdaxiləsi ümumiyyətlə, azərbaycanlılara belə yaxşı məlum olan şeylər haqda heç nə bilmir. Frau Karina Freeze adı belə idi - yaxın gələcəkdə seçki məntəqələrinin aradan qalxacağına ümid etdiyini bildirdi, belə ki, insanlar poçtla səs verməyə üstünlük verəcəklər. Bu il, məsələn, elektron səsvermə üçün ərizələr dörd il əvvəl olduğundan 3 dəfə artıq verilib.
    Hansısa şərh əlavə etməkdə çətinlik çəkdiyim daha bir fakt iş ondadır ki, seçkilər başa çatdıqdan sonra səslərin hesablanması zamanı vətəndaşlığından asılı olmayaraq, istənilən şəxs iştirak edə bilər. Təsəvvür etmək çətindi, deyilmi? Azərbaycandansansa, çətindir, Almaniya üçün isə, necə deyərlər, adi bir haldır.
    İndi Hamburq konqress mərkəzinə yola düşdük, burada bizi gülərüz cənab Ştefan Nimann Hamburqda Şimali Almaniya televiziya və radiosunun `Xaric və Xəbərlər` şöbəsinin müdiri gözləyirdi. O, bizi NDR və ARD studiyalarının işi ilə tanış etdi. Maraqlıdır ki, rəqabət aparan teleradio şirkətləri eyni mərtəbədə yerləşirdilər amma bunu sezmək çətin idi, hərə öz işi ilə məşğul idi. Azərbaycan nümayəndə heyətinə səmimi olaraq maraq göstərirdilər və maraqlı məlumat verdilər. Biz verilişin son hazırlıq mərhələsi vaxtına düşdük, çox maraqlı mənzərə idi Seçkilərdən sonra seçki marafonunun əsas qəhrəmanları bura gəldilər. Səfər zamanı ASDP-dən Avropa parlamentinin deputatı, əslən tükr olan Vural Ogerlə söhbət etdik. O, kifayət qədər nüfuzlu siyasətçi və uğurlu biznesmendir, Avropada iri özəl aviaşirkətin sahibidir. Almaniyada 2 milyona yaxın etnik türk var, onlar İkinci Dünya Müharibəsindən sonra alman cəmiyyətinə uğurla inteqrasiya ediblər. Lakin bu gün Almaniyada hazırki emiqrantlarla problem var, onlar xüsusi yerlərdə məskunlaşırlar, burada təhsil səviyyəsi aşağıdır və onlar işləmək istəmirlər. Odur ki, alman hökuməti bu hallarla mübarizə üsulları axtarır. Nə isə, bu barədə söz gəlişi Biz Ogerlə danışarkən, seçkilərin ilkin yekunlarını açıqladılar. Hollda əllərində pivə bokalları olan insanlar yığışmışdı, onlar seçdikləri namizədləri alqışlayırdılar. Çox şən idi!
    Beləliklə, seçkilər keçdi Parlamentdə tam da olmasa, əksəriyyət fəaliyyətdə olan birinci burqomistr Ole fon Boystun rəhbərlik etdiyi Xristian-Demokratik Şurasının (XDŞ) tərəfindədir. İkinci yerdə ASDP, üçüncü yerdə `Yaşıllar` və sonuncu `Solçular. XDS hakimiyyətdə qalır və sosial-demokratlar və ya `Yaşıllarla` koalisiya yaradır ki, `Solçular`ın üstünlüyünə imkan verməsin.
    Əgər qərar `Yaşılların` xeyriə qəbul olunsa, bu, yerli səviyyədə ilk `qara-yaşıl` koalisiyası olacaq. Ole fon Boyst Berlində mətbuat konfransında bildirdi ki, artıq koalisiya üzrə hər iki potensial partnyotlara danışıqlar aparmağı təklif edib. O hesab edir ki, artıq apreldə qanzeyeslərin və bütün alman xalqınn xeyrinə hər şey edəcək koalisiya haqqında elan edəcək.
    Sona yaxın mənə aydın oldu ki, bizi Hamburqa müşahidəçi qismində deyil, NORMAL SEÇKİLƏRİN NECƏ KEÇİRİLMƏLİ OLDUĞUNU görməyimiz üçün dəvət etmişdilər! Almaniyada olduğumuz bir həftə ərzində gördüklərimizi şəxsən mən bəyəndim. Sən demə belə olur bu seçkilər! Maraqlıdır - əgər Almaniyadan nümayəndə heyəti bizim seçkiləri izləməyə gəlsəydi, bizim ölkə onlara nə göstərə bilərdi? Düşünürəm ki, bu da əyləncəli olardı, amma tamamilə başqa tərəfdən. Hələlik isə Tschüß!!